بەها بنەڕەتیەکانی پەروەردە
ئەمە لە پۆستەری ئامانجەکانی خوێندن وەرگیراوە
(Utdanningsdirektoratet – بەڕێوەبەرایەتی پەروەردە و ڕاهێنانی نەرویژ)
ئامانجەکانی خوێندن لە خوێندنگە ئەمانەن:
- بە هاوکاری لەگەڵ ماڵەوە، دەرگایەک بکەینەوە بەرەو جیهان و ئایندە و، خوێندکاران لەگەڵ مێژوو و فەرهەنگ ئاشنا بکەین
- پابەند بین بە بەها بنەڕەتیەکانی کەلەپوور و نەریتی مەسیحی و ئینسانی، وەکوو ڕێزگرتن لە گیانی مرۆڤ و سروشت، ئازادی بیروڕا، مرۆڤایەتی، لێبوردن، یەکسانی و یەکگرتوویی، کە هەموویان لە ئایین و باوەڕە جیاجیاکان دا بەیان کراون و لە نێو مافەکانی مرۆڤ دا بنەجێ کراون.
- کۆمەک بکەین بە پەرەپێدانی زانیاری و تێگەیشتن لە فەرهەنگی نیشتمانی و فەرهەنگی هاوبەشی نێونەتەوەیی‌مان.
- بایەخ بدەین بە ڕەنگاوڕەنگیی فەرهەنگی وە ڕێز بگرین لە بیروباوەڕی کەسانی تر
- پەرە بدەین بە مرۆڤسالاری (دیموکراسی)، یەکسان و هزری زانستی
بژاردەیەک لە یاسای پەروەردە
‘یەکسانی مرۆڤەکان’ و ‘ئازادی بڕیاردان و هەڵبژاردن’ گرنگترین بەها بنەڕەتییەکانی کۆمەڵگای نەرویژن. ئەم بەهایانە لە خوێندنگەیش ڕەنگ دەدەنەوە. ئامانجی فێرکردن و چالاکیەکانی خوێندنگە ئەوەیە کە بە منداڵەکانمان فێر بکەین هەموو مرۆڤەکان بە یەک ئەندازە بەهایان هەیە و پێویستە بە خوێندکاران دەرفەت بدرێت تا لە سەر ژیانی ڕۆژانەی نێو خوێندنگە کاریگەر بن و لە کاتی گونجاو فێر بکرێن بۆ ئەوەی ئەوان بتوانن خۆیان ئەرکی فێربوونی خۆیان بگرنە ئەستۆ. لە لایەکی ترەوە خوێندنگە بەرپرسیارە کە بە شێوەیەک خزمەتی فێرکردن دابین بکات کە بۆ هەر تاکە خوێندکارێک گونجاو بێت.
ئامانجی خوێندنگە ئەوەیە کە فێری خوێندکاران بکات سەربەخۆ بیر بکەنەوە و کۆمەڵێک شارەزایی کۆمەڵایەتی و ئاکادمیک (هزری) فێر ببن.
لە کۆمەڵگایەکی دیموکراتی مۆدێڕن دا چاوەڕوان دەکرێ دانیشتوان زانیاریی و بیروڕای سەربەخۆیان هەبێ وە چالاکانە لە بازاڕی کار و ژیانی کۆمەڵایەتی دا بەشداری بکەن. خوێندنگەکان بەرپرسیارن کە زانیاریی گشتیی و گونجاو بدەن بە منداڵان. یانێ پێویستە منداڵان لەبارەی کۆمەڵێک بابەت و مژاری جۆراوجۆر فێر بکرێن. ئەوان دەبێ فێری زمان و بیرکاری دەکرێن وە سەبارەت بە کۆمەڵگا و سروشتی دەوروبەریان فێر ببن.
جگە لە دابینکردنی زانیاریی بنەڕەتیی باش و سوودمەند بۆ منداڵان، خوێندنگەکان چەند ئەرکی جیاوازیان هەیە، بۆ نموونە دەبێ خوێندکاران فێر بکەن کە:
- بگەڕن بۆ زانیاری و بە ڕەخنەگرانە زانیارییەکان هەڵسەنگێنن
- بەپێی ئەو زانیارییانە و هەڵسەنگاندنی فەردیی خۆیان بیروڕایەک خۆیان دەرببڕن
- بیروڕای خۆیان ئیسبات بکەن
یەکسانی و هاوبەهایی، و ئازادی تاکە کەس بۆ بڕیاردان لە ژیانی خۆی لە گرنگترین بەها بنەڕەتییەکانی کۆمەڵگەی نەرویجین. ئەم بەهایانە لەقوتابخانەشدا گرنگن.
دەبێت لە ڕێگەی وانەکان و چالاکییەکانی قوتابخانە قوتابییان فێربکرێن کە هەموو مرۆڤەکان هەمان بەهایان هەیە. پێویستە قوتابییان ڕۆڵ و کاریگەرییان هەبێت لە سەر ژیانی ڕۆژانەیان لە قوتابخانەدا، وە دەبێت هەر لە سەرەتاوە فێربکرێن کە خۆیان بەرپرسیاریەتی فێربوون هەڵبگرن و ئەرکی خۆیان جێبەجی بکەن. قوتابخانەش بەرپرسە لە پێشکەشکردنی وانەی گونجاو بۆ هەر قوتابییەک، واتە هەر قوتابییەک دەبێت بە گوێرەی ئاست و توانای خۆی وانەکانی بۆ ئامادە بکرێت.
وەک ئامانجێک دەبێت قوتابخانە قوتابییان فێربکات کە مرۆڤێکی سەربەخۆ و لە ڕووی کۆمەڵایەتی و وانەکانی قوتابخانەدا توانایەکی باشیان هەبێت.
ە کۆمەڵگەیەکی دیموکراتی مۆدێرندا چاوەڕوان دەکرێت دانیشتووان زانیاری و بیروڕای سەربەخۆیان هەبێت، وە چالاکانە لە ژیانی کار و کۆمەڵایەتیدا بەشداربن. دەبێت قوتابخانە زانیاریی گشتی پێوست بە منداڵان بدەن. واتە پێویستە منداڵان فێری گەلێک بابەتی جۆراوجۆر بکرێن. دەبێت فێری زمان و ماتماتیک بن و زانیاری لەبارەی کۆمەڵگە و سروشتی دەوروبەریان فیربن.
سەرەڕای پێدانی زانیارییە بنەڕەتییە گرنگەکان، قوتابخانە گەلێک ئەرکی تریشی هەیە، بۆ نموونە دەبێت منداڵ فێری:
- گەڕان بەدوای زانیاری و هەڵسەنگاندنی ئەو زانیارییانە بە چاوێکی ڕەخنەگرانەوە.
- لەسەر بنەمای زانیاری و هەڵسەنگاندنەکانی خۆی دەبێت بیروبۆچوونەکانی بونیاد بنێت.
- ئارگومێنتهێنانەوە بۆ سەلماندنی بیروبۆچوونەکانی.
لە یاسای فێرکردنەوە
- دەبێت فێرکردن لە قوتابخانەبە هاوکاری لەگەڵ ماڵەوە، دەرگاکان بەڕووی جیهان و ئایندە بکەنەوە، و زانیاری مێژوویی و کولتوری بە خوێندکاران بدەن.
- پابەند بین بە بەها بنەڕەتییەکانی میرات و نەریتەکانی ئاینی کریستیان و بەها مرۆڤایەتییەکانەوە، وەکوو ڕێزگرتن لە بەهای مرۆڤ و سروشت، ئازادی بیروڕا، خۆشەویستی، لێبوردن، هاوبەهایی و سۆلیداریتێت، ئەو بەهایانەی کە لە ئاین و بیروباوەڕە هیومانیستییەکاندا باسیان لێ کراوە کە لە مافەکانی مرۆڤدا جێگیرکراون.
- پاڵپشتی بکات لە بەرزکردنەوەی ئاستی زانیاری و تێگەیشتن لە کولتوری نەتەوەیی و میراتی کولتوری و هاوبەشییەکانمان لە گەڵ نەریتی کولتوریی نێونەتەوەییدا.
- ئاشناکردن بە هەمەجۆریی کولتوری و نیشاندانی ڕێز لە بڕوا و تێگەیشتنی کەسانی تر.پێشخستنی دیموکراتی، یەکسانی و شێوازی بیرکردنەوەی زانستییانە.
- Elevene og lærlingene skal utvikle kunnskap, ferdigheter og holdninger for å kunne mestre livene sine og for å kunne delta i arbeid og fellesskap i samfunnet. De skal få utfolde skaperglede, engasjement og utforskertrang.
- Elevene og lærlingene skal lære å tenke kritisk og handle etisk og miljøbevisst. De skal ha medansvar og rett til medvirkning.
- Skolen og lærebedriften skal møte elevene og lærlingene med tillit, respekt og krav og gi dem utfordringer som fremmer dannelse og lærelyst. Alle former for diskriminering skal motarbeides.
کۆچبەرانی نوێ لە نەرویج
مێژوو، جوگرافیا و شێوازی ژیان
منداڵان و ژیانی خێزان
تهندروستی
پەروەردە و فێربوون
دامەزران
دیمکراتی و کۆمهڵگای ئاسووده