Xilligii barafka

Waa hore oo hore waqooyiga Yurub waxaa fadhiyay baraf dhumucdiisu gaaraysay ilaa saddex kun oo mitir. Markii danbe heerkulkii ayaa sare u kacay oo barafkii ayaa si yar-yar u dhalaalay.

Xilligii dhagaxa (10 000 Ciise ka hor –2000 Ciise ka hor)

Qiyaastii afar kun oo sano ka hor ayay Norway dadku billaabeen inay beeraha qotaan.

Xilligii naxaaska (1800 Ciise ka hor –500 Ciise ka hor)

Beeralaydii taajiriinta ahaa ayaa markii danbe helay qalab iyo hub laga sameeyay naxaas. Waxay beeralaydii billaabeen inay fardaha wax ku jiidaan. Dumarkina waxay barteen soohidda dunta iyo in dhogorta idaha dhar laga sameeyo.

Muddadaan waxaan ugu yeernaa xilligii naxaaska. Cimiladii xilliga naxaaska way ka debecsanayd midda hadda Norway ka jirta.

Xilligii birta (500 Ciise ka hor –1050 Ciise ka dib)

Cimiladu waxay muddadaan noqotay mid la mid ah midda hadda jirta. Norway waxay dadku barteen in bir laga sameeyo macdanta birta ee dhoobada ku jirta, birtana waxay ka samaysteen qalab iyo hub. Qalabkaas markii la helayna waxaa fududaatay in dhulka la beerto, cunto badan ayaana la helay. Tiradii dadka ayaa badatay. Muddadaan waxaan ugu yeernaa xilligii birta.

Xilligii fiikinka (800 Ciise ka dib –1050 Ciise ka dib)

Beeralayda kuwooda ugu taajirsanaa oo ugu awoodda badnaa ayaa ku noolaa beeraha ugu waaweyn. Beeralaydaan waaweyn waxaa loogu yeeri jirey cuqaal. Waxay lahaayeen askar u ilaalisa dhulkooda. Dabayaaqadii qarnigii 8-aad ayay qaar cuqaashii ka mid ah Norway ka tageen oo waxay aadeen waddammada kale ee Yurub. Qaarkood baa ahaa dad ganacsiga ku fiican, laakiin dagaal iyo bililiqo ayay sidoo kale geysteen. Waxaa loogu yeeri jirey fiiking.

Sanadkii 872 ayuu fiikinkii la oran jirey Harald Hårfagre boqor ka nowday Norway oo dhan.

Diinta fiikinku waxay xiriir la lahayd sheekooyinkii ilaahyadii norrøne iyo siday dadka uga caawin kareen tacab fiican, bacrinka iyo dagaalka. Fiikinka qaarkood ayaa safarradii ay Yurub ku tagayeen kula kulmay diinta masiixiga, kadibna caqiidadaas ayay waddanki kula soo noqdeen. Masiixiyadda waxaa Norway la soo geliyay qarnigii 11-aad. Marka taariikhda Norway laga hadlayo waxaa sanad muhiim ah sanadkii 1030. Dagaal ayaa sanadkaas ka dhacay Stiklestad oo ku taalla Trøndelag. Waxaa halkaas ku diriray masiixigii Olav Haraldsson oo ay is hayeen cuqaal awood badan oo haystay diintii hore ee fiikinka. In kasta oo Olav goobtaas lagu jebiyay, haddana masiixiyaddii ayaa dad badan ku fidday. Markii danbana masiixiyaddii ayaa ka badatay diintii hore ee ilaahyada norrøne.

• Ma taqaannaa taariikhdii ugu horreysay ee waddankaagi?
• Muddooyinkii kala duwanaa waxyaalihii Norway ka dhacay ma barbardhigi kartaa waxyaalihii waddankaagi ka dhacay isla muddooyinkaas?
• Fiikinka magacooda ma maqashay intaadan Norway imaannin ka hor?
• Fiikinku wax saamayn ah ma ku lahaayeen taariikhda waddankaagi?
• Ka wada hadla sida iyo sababta ay dadku diin uga bixi kareen oo mid kale u qaadan kareen. Sidee ayay u saamayn kartay nolosha dadka? Wax sidaas oo kale ah waddankaagi ma ka dheceen?