ዘበነ በረድ

ቅድሚ ነዊሕ ነዊሕ እዋን ሰሜናዊ ክፋል ኤውሮጳ ክሳብ ሰለስተ ሽሕ ሜተሮ ብዝበጽሕ ረጒድ ቀጸላ በረድ ዝተሸፈነ እዩ ነይሩ። በብቝሩብ እቲ ሙቐት ክውስኽ ምስ ጀመረ ድማ እቲ በረድ በብቝሩብ ይመክኽ ኣሎ።

መዋእል እምኒ (10,000 ቅድሚ ልደተ ክርስቶስ –2000 ቅድሚ ልደተ ክርስቶስ)

ኣብ ኖርወይ ሕርሻ ቅድሚ ኣስታት ኣርባዕተ ሽሕ ዓመት ኣቢሉ ተጀሚሩ።

መዋእል ኣስራዚ (1800 ቅድሚ ልደተ ክርስቶስ–500 ቅድሚ ልደተ ክርስቶስ)

ድሕሪ ገለ እዋን ሃብታማት ሓረስቶት ካብ ኣስራዚ ዝተሰርሐ ናውቲ፡ ኣጽዋርን ስልማትን ክረኽቡ ክኢሎም። እቶም ሓረስቶት ነፍራስ ከም ጐተትቲ እንስሳ ክጥቀምሎም ጀሚሮም፡ እተን ደቂ’ንስትዮ ድማ ምፍታልን ካብ ጸምሪ ኣባጊዕ ምእላም ክዳውንትን ተማሂረን።

ነዚ እዋን እዚ መዋእል ኣስራዚ ኢልና ንጽውዖ። እቲ ኣብ መዋእል ኣስራዚ ዝነበረ ኵነታት ኣየር ካብዚ ሎሚ ኣብ ኖርወይ ዘሎ ኵነታት ኣየር ዝቐለለ እዩ ነይሩ።

መዋእለ ሓጺን (500 ቅድሚ ልደተ ክርስቶስ–1050 ድሕሪ ልደተ ክርስቶስ)

ኣብቲ እዋን’ቲ ዝነበረ ኵነታት ኣየር ምስ’ዚ ሎሚ ንፈልጦ ኵነታት ኣየር ዝመሳሰል’ዩ ነይሩ። ሰባት ኣብ ኖርወይ ሓመድ-ሓጺን ካብቲ ማዕድን ኣምኪኽካ ሓጺን ምስራሕ ተማሂሮም፡ ነቲ ሓጺን ከኣ መሳርሕታት ኣጽዋርን ንምስራሕ ተጠቒሞምሉ። ነዚ መሳርሕታት’ዚ ብምጥቃም ድማ ሕርሻ ምክያድ ዝቐለለ ኮይኑ፡ ዝያዳ ምግቢ ክፈሪ ድማ ጀሚሩ። ብዝሒ ህዝቢ ወሲኹ። ነዚ እዋን’ዚ መዋእል ሓጺን ኢልና ንጽውዖ።

ዘበነ ቪኪንግ (800 ድሕሪ ልደተ ክርስቶስ–1050 ድሕሪ ልደተ ክርስቶስ)

እቶም ዝሃብተሙን ዝሓየሉን ሓረስቶት ኣብቲ ዝዓበየ ሕርሻታት ይነብሩ ነይሮም። እዞም ዓበይቲ ሓረስቶት እዚኣቶም ኣሕሉቕ ተባሂሎም ይጽውዑ ነይሮም። ንመሬቶም ዝከላኸሉ ወተሃደራት ድማ ነይሮሞም። ኣብ መወዳእታ ዓመተ 700 ገለ ካብቶም ኣሕሉቕ ካብ ኖርወይ ናብ ካልኦት ሃገራት ኤውሮጳ ተጓዒዞም። ገለ ካብኣቶም ክኢላታት ነጋዶ’ኳ እንተ ነበሩ ይዋግኡን ይዘምቱን ነይሮም። ቪኪንግ ተባሂሎም ድማ ተጸዊዖም።

ኣብ ዓመተ 872 ዓ.ም እቲ ቪኪንግ ሃራልድ ሆርፋግረ ኣብ መላእ ኖርወይ ንጉስ ኰይኑ።

ናይ ቪኪንግታት ሃይማኖት ምስ ኣማልኽቲ ኑረነ፡ ጽቡቕ እኽሊ ምሕፋስ፡ ፍርያምነት መሬትን ኣብ ውግእን ብኸመይ ክሕገግዙ ከም ዝኽእሉ ምስ ዝብል ዛንታታት ዝተኣሳሰር‘ዩ። ገለ ካብቶም ቪኪንግ ኣብ ኤውሮጳ ኣብ ዝገበሩዎ ጕዕዞ ምስ ክርስትና ድሕሪ ምልላዮም ነቲ እምነት ሒዞሞ ናብዚ ሃገሮም ተመሊሶም። ክርስትና ናብ ኖርወይ ኣብ ዓመተ 1000 ኣትዩ። ኣብ ታሪኽ ኖርወይ ኣገዳሲት ዓመት 1030 ዓ.ም እያ። ኣብ ጥቓ ትሮንድሃይም ኣብ ትርከብ ስቲክለስታድ ውግእ ተገይሩ። ኣብኡ ኸኣ እቲ ክርስትያን ዝነበረ ኡላቭ ሃራልድሶን ኣንጻር’ቶም ካብ ትሮንደላግ ዝመጽኡ፡ ኣብ ጥንታዊ ሃይማኖት ቪኪንግ ዝኣምኑ ሓያላት ኣሕሉቕ ተዋጊኡ። ሽሕ’ኳ ኡላቭ ኣብቲ ውግእ እንተ ተሳዕረ ክርስትና ግን ኣብ ሰባት ዝያዳ ተሰማዕነት እናረኸበ ከይዱ። ኣብ መወዳእታ ክርስትና ነቲ ኣረጊት ናይ ኑረነ ኣምላኻ እምነት ስዒሩ ተቘጻጺሩዎ።

• ኣብ ሃገርካ ዘሎ ጥንታዊ ታሪኽ ትፈልጦዶ፧
• ነቲ ኣብ ኖርወይ ኣብ ዝተፈላለየ እዋናት ዘጋጠመ ነገር ምስቲ ኣብ ሃገርካ ኣብቲ እዋን’ቲ ዘጋጠመ ከተነጻጽሮ ትኽእልዶ፧
• ናብ ኖርወይ ቅድሚ ምምጻእካ ብዛዕባ ቪኪንግ ሰሚዕካ ትፈልጥዶ፧
• ቪኪንግታት ኣብ ታሪኽ ዓድኻ ጽልዋ ነይሩዎምዶ፧
• ሰባት ብኸመይን ስለምንታይን ካብ ሓደ ሃይማኖት ናብ ካልእ ሃይማኖት ክልውጡ ከም ዝኽእሉ ብሓባር ተዘራረቡ። እዚ ንህይወት ሰባት ብኸመይ ክጸልዎ ይኽእል፧ ኣብ ዓድኻ ነዚ ዝመሳስል ነገር ኣጋጢሙ ይፈልጥዶ፧