ተፈጥሮን ዕቃበ ከባብን ዝብል ጽንሰሓሳብ ምስ ምዕቃብ ተፈጥሮን ስርዓት ኤኮን (økosystem/ህይወት ዘለዎን ዘይብሉን ኣብ ሓደ ከባቢ ብስኒት ዝነብሩ) ዝተሓሓዝ ኣበሃህላ እዩ። ብዘይካዚ ነቲ ኣብ ተፈጥሮ ዝርአ ለውጥታት ደረት ምግባርን ነቲ ደቂ ሰብ ኣብ ተፈጥሮ ዘምጽኡዎ ጕድኣት ብዛዕባ ምጽራይን ምጽጋንን ዝገልጽውን’ዩ። ተፈጥሮን ዕቃበ ከባብን ደቂሰባት፡ እንስሳታትን ኣትክልትን ድሕሪ ግዜ’ውን ጽቡቕ ናይ ህይወት ሃዋህው ከም ዝህልዎም ዘውሕስ’ዩ።

ደጊምካ ምጥቃምን መሊሽካ ኣብ ጥቕሚ ከም ዝውዕል ምግባርን

ደጊምካ ምጥቃም ክብሃል ከሎ ንሕና ብዝተፈላለየ ምኽንያታት ዘይንጥቀመሉ ነገራት ካልኦት ሰባት እንደገና ክጥቀሙሉ ከለዉ ማለት’ዩ። መሊሽካ ኣብ ጥቕሚ ከም ዝውዕል ምግባር ክብሃል ከሎ ኵሉ ነገራት ተበታቲኑ ናብ ጥረ ነገራት ይፈላለ’ሞ ብሓድሽ መንገዲ ወይ መኺኹ ናብ ሓድሽ ፍርያት ይቕየር ማለት’ዩ። ኣብዚ መወዳእታ ዓመታት መሊሽካ ኣብ ጥቕሚ ከም ዝውዕል ምግባር ኣዝዩ ህቡብ ኰይኑ’ሎ። ብዙሓት ሰባት ኣብ ዘህልኹዎ ነገራትን፡ ተጠቒምካ-ምጕሓፍ ኣተሓሳስባ ዝያዳ ንቕሓት ምግባርን፡ ክዳውንቲ፡ ኣቕሑን ካልእን ነገራትን ካልኦት ሰባት ዝተጠቕሙሉ ክዕድጉ ይመርጹ’ለው።

ነገራት ከከም ዓይነቶም ፈላሊኻ ምርካብ

ነፍስወከፍ ኣብ ኖርወይ ዝነብር ሰብ ኣብ ዓመት ልዕሊ ኣርባዕተ ሚእቲ ኪሎ ግራም ጐሓፍ ይጕሕፍ። ኣብ ሓያሎ ምምሕዳራት እቶም ነበርቲ ነቲ ናይ ገዛእ ርእሶም ጐሓፍ ይፈላለዩዎ እዮም። ነዚ ኢና ኸኣ ከከም ዓይነቱ ፈላሊኻ ምጕሓፍ ኢልና ንጽውዖ። ገለ ገለ ነገራት ኣብ ገዛና ከለና ከከም ዓይነቱ ንፈላልዮ፡ ካልእ ነገራት ድማ ናብ መምለሲ ቦታ ከነብጽሖ ኣሎና ንኸውን። ኣብ መምለሲ ቦታ ንዝተፈላለየ ዓይነት ጐሓፍ ዝኸውን ኮንተይነራት ኣሎ። ሓያሎ ምምሕዳራት ከም ኣቕሑ ገዛ፡ መሕጸቢ ማሺናት፡ ናይ ደንበ ቈጽለ መጽሊ/ኣታኽልቲ ዝጐሓፉ፡ ሰንኬሎታት ቀለምን ዝኣመሰለ ክንድርብዮ ንደሊ ዓበይቲ ኣቕሑ፡ ከነብጽሓሉ ንኽእል ናይ ዳግማይ ኣብ ጥቕሚ ዝውዕል መኣከቢ ዓበይቲ መደበራት ኣሎወን።

ምጕሓፍ ምግቢ

ምግቢ ብላሽ ምብኻን ማለት ክብላዕ ዝኽእል ምግቢ ክድርበ ከሎ ወይ እቲ ምግቢ ንሰብ ዘይኰነ ንኻልእ ነገር ከገልግል ከሎ እዩ። ኣብ ደረጃ ዓለም ሓደ ሲሶ ካብቲ ኵሉ ዝፈሪ ምግቢ ይድርበ እዩ። ኣብ ኖርወይ ኣብ ነፍስወከፍ ዓመት 417,000 ቶን ዝብላዕ መግቢ ንድርብዮ ኢና። እዚ ካብ ምግቢ ኢንዱስቱሪታት፡ ምግቢ ድኳናት፡ ኣብያተምግብን ካልኦት ንበልዓሉ ቦታታትን ካብ ናይ ብሕቲ ስድራቤታት ዝመጽኣ ምግቢ እዩ። እቲ ኣብ ነፍስወከፍ ዓመት ኣብ መላእ ዓለም ዝጐሓፍ ምግቢ ንነፍስወከፍ ኣብ ዓለም ዘሎ ዝጠመየ ሰብ ንምምጋብ እኹል ምዀነ ነይሩ።

ትራንስፖርትን ከባብን

ካብቲ ኣብ ኖርወይ ዝፍኖ ጋዛት ሰላሳ ሚእታዊት ካብ ትራንስፖርት ዝውጽእ’ዩ። ዳርጋ ፍርቂ እቲ ካብ ትራንስፖርት ዝፍኖ ጋዛት ካብ መጐዓዝያ መሬት ዝምንጩ እዩ። ብተወሳኺ ኣብ ኖርወይ መጐዓዝያ ባሕርን ምግፋፍ ዓሳን’ውን ቀንዲ ምንጪ ናይቲ ዝፍኖ ጋዛት’ዮም። ኣብ መላእ ዓለም ልዕሊ ዕስራ ሚእታዊት ካብቲ ዝፍኖ ጋዛት ካብ መጐዓዝያ ዝምንጩ እዩ።

ኣብ ኖርወይ ዳርጋ ኵለን ሓደስቲ ዝሽየጣ መካይን ካብ 2025 ዓ.ም ኣትሒዘን ጋዝ ዘይፍንዋ መካይን ክዀና ከም ዕላማ ተታሒዙ’ሎ። ሓንቲ ትኪ ዘይተውጽእ መኪና ጋዝ ኣይትፍንውን እያ። ካልእ ከም ዕላማ ተወሲዱ ዘሎ ኸኣ ዕብየት ተሳፈርቲ ኣብ ዓበይቲ ከተማታት፡ እቲ ጕዕዞ ብህዝባዊ መጐዓዝያ፡ ብብቺክለታ ወይ ብኣጋር ክኸውን ዝብል እዩ። ስለዚ፡ ብዝሒ ህዝቢ’ኳ እንተ ወሰኸ ትራፊክ መካይን ግን ብተመሳሳሊ መንገዲ ክውስኽ የብሉን።

• ነፍስወከፍና ንተፈጥሮን ከባብን ንምክንኻን እንታይ ክንገብር ንኽእል፧
• ብዛዕባ ደጊምካ ምጥቃምን መሊሽካ ኣብ ጥቕሚ ከም ዝውዕል ምግባርን ተዘራረቡ።
• ሓደ ሓደ ግዜ ኣብ ጥቕሚ ዝወዓለ ነገራት ትዕድግዶ፧ ስለምንታይ ወይ ስለምንታይከ ኣይፋል፧
• ብዛዕባ በብዓይነቱ ጌርካ ጐሓፍ ምጕሓፍ ተዘራረቡ። ስለምንታይ ኢና ከከም ዓይነቱ ጌርና ብምፍላይ ጐሓፍ ንጕሕፍ፧ ከከም ዓይነቱ ጌርና ጐሓፍ ፈሊና ምስ ዘይንጕሕፎ እንታይ የጋጥም፧
• ብዛዕባ ምጕሓፍ ምግቢ ብሓባር ተዘራረቡ። ስለምንታይ ኢና ክንድዚ ዝኣክል ምግቢ ንድርቢ፧ ምግቢ ትድርቢዶ፧ ስለምንታይ ወይ ስለምንታይ ኣይትድርብን፧ እቲ ንድርብዮ ምግቢ ንውሑድ ክኸውን እንታይ ክንገብር ንኽእል፧
• ምጥቃም ናይ ብሕቲ መኪና ብኣንጻር ምጥቃም ህዝባዊ መጐዓዝያ ተዘራረቡ። ኵሉ ኣብ ኖርወይ ዝነብር ሰብ ህዝባዊ መጐዓዝያ ምጥቃም ማዕረ ዕድል ኣሎዎዶ፧ ስለምንታይ ወይ ስለምንታይ የብሉን፧