د فامیلي طرحې، مېندوارۍ او د ماشومانو د دوامداره معاینې په صورت کې

Lærerinnhold

Tips til undervisningen

Mer om helsesstasjonene

  • Helsestasjonene gir tilbud til barn mellom null og fem år, og deres foresatte.
  • På helsestasjonen sjekker man hvordan barnet utvikler seg, om det vokser som det skal og legger på seg som normalt, om syn og hørsel fungerer bra, og om barnet lærer å forstå og snakke. Hvis det er problemer med barnets utvikling, vil helsestasjonen sørge for hjelp og veiledning.
  • Babyer blir oftere innkalt til helsestasjonen enn eldre barn.
  • Dersom et barn er sykt, går man til fastlegen, ikke til helsestasjonen.

Mer om skolehelsetjenesten

  • Skolehelsetjenesten er et tilbud til barn og ungdom i skolealder.
  • Skolehelsetjenesten samarbeider med hjemmene og skolen. De foretar helseundersøkelser, gir vaksiner og henviser videre i helsesystemet ved behov.
  • Barna kan snakke med helsesykepleieren i skolehelsetjenesten hvis det er noe de lurer på om helse.
  • På samme måte som på helsestasjonen, blir barna kalt inn til skolehelsetjenesten med jevne mellomrom.
  • Mange kommuner har egne helsestasjoner for ungdom.

Mer om vaksiner

  • Alle barn og unge som bor i Norge, får tilbud om vaksinasjon mot alvorlige sykdommer. Vaksinene beskytter mot sykdommene på en enkel, effektiv og ufarlig måte.
  • Vaksinasjon er frivillig, men myndighetene i Norge anbefaler sterkt at foreldre sier ja til å vaksinere barna. Helsepersonell kan ikke vaksinere barna uten foreldrenes samtykke.
  • Vaksinene i barnevaksinasjonsprogrammet er gratis.

Tips til undervisninga

Meir om helsestasjonane

  • Helsestasjonane gjev helsetilbod til barn opp til fem år og deira føresette.
  • På helsestasjonen blir det sjekka korleis barnet utviklar seg, om det veks som det skal og legg på seg normalt, om det ser og høyrer godt, og om barnet lærer seg å forstå og snakke. Helsestasjonen vil sørgje for hjelp og rettleiing i tilfelle problem med barnet si utvikling.
  • Babyar blir kalla inn til helsestasjonen oftare enn eldre barn.
  • Dersom eit barn er sjukt, går ein til fastlegen, ikkje til helsestasjonen.

Meir om skulehelsetenesta

  • Skulehelsetenesta er eit tilbod til barn og ungdom i skulealder.
  • Skulehelsetenesta samarbeider med heimen og skulen. Dei gjer helseundersøkingar, gjev vaksinar og viser elevane vidare i helsesystemet når det trengst.
  • Barna kan snakke med helsesjukepleiaren i skulehelsetenesta dersom dei lurer på noko som har med helse å gjere.
  • På same måten som helsestasjonane kallar skulehelsetenesta inn barna med jamne mellomrom.
  • Mange kommunar har eigne helsestasjonar for ungdom.

Meir om vaksinar

  • Alle barn og unge som bur i Noreg, får tilbod om å bli vaksinerte mot alvorlege sjukdomar. Vaksinane vernar dei mot sjukdomane på ein enkel, effektiv og ufarleg måte.
  • Vaksinasjon er frivillig, men styresmaktene i Noreg tilrår sterkt at foreldra seier ja til å vaksinere barna. Helsepersonell kan ikkje vaksinere barn utan samtykke frå foreldra.
  • Vaksinane i barnevaksinasjonsprogrammet er gratis.

Læreplan

Grunnleggende ferdigheter

Digitale ferdigheter
Muntlige ferdigheter

Tverrfaglige tema

Folkehelse og livsmestring

Læreplan i samfunnskunnskap for voksne innvandrere etter integreringsloven

bruke kunnskap om det norske helsevesenet til å få tilgang til ulike helsetjenester
samtale om familieplanlegging, prevensjonsmidler og abort, forståelse og respekt knyttet til seksuell identitet og kjønnsuttrykk, samt grensesetting og lovverk knyttet til dette

Kjerneelement

Individ og fellesskap

Læringsaktivitet

Muntlig aktivitet

د کورنۍ لپاره طرحه جوړونه

En kvinne sjekker resultatet på graviditetstesten hun har tatt. Foto
GettyImages

د کورنۍ لپاره طرحه جوړونه

په ناروې کې سیاسیتوالان پدې بحث کوي چې څنګه والدېن د ډېرو اولادونو زېږولو ته وهڅوي. په ځینو هېوادونو کې ښائي ښځې د اولاد زېږولو په برخه کې د یاد هېواد د چارواکو لخوا د محدودیتونو سره مخ شي. په نورو هېوادونو کې، د یوې ښځې د زیږون اوسطاً شرحه پنځه ماشومان دي.

فامیلي طرحه پدې مانا ده چې والدېن کولای شي خپله پلان جوړ کړي چې څه وخت غواړي ښځه یې حامله شي، او همدارنګه کولای شي په خپله خوښه ماشومان وزېږوي. په عمل کې، فامیلي جوړښت یا طرحه د غیر ضروري مېندوارۍ په مانا ده. ګڼ شمې د مېندوارۍ د مخنیوي لارې چارې د دغه مخنیوی کولای شي.

د مېندوارۍ د مخنیوي ځینې عام ډولونه:

  • د مېندوارۍ ضد ګولی هغه ګولۍ دي چې د استروژن او ژستاژن هورمونونو درلودونکې دي. دغه ګولۍ د ښځې په رحم کې له هګۍ اچولو څخه مخنیوی کوي.
  • د مېندوارۍ ضد اېمپلنټ یو پلاستیکي تیوب دی چې تر پوست لاندې ځای پرځای کېږي. دغه تیوب د ژستاژن هورمون درلودونکی دی او د ورځې په جریان کې د هغې یوه کمه اندازه په بدن کې افراز کېږي. دغه هورمون د مور په رحم کې د هګۍ اچولو څخه مخنیوی کوي.د مېندوارۍ ضد دغه تیوب باید د دغې برخې د متخصص ډاکټر لخوا د ننه او د باندې شي.
  • یو فنر د یوه ډاکټر لخوا د ښځې په رحم کې ځای پرځای کېږي. دغه فنر د سپرمونو د حرکت مانع ګرزي او همدارنګه د هغو تعامل مخه نیسي چې د ښځې په رحم کې یوه بارداره تخمکه د رحم په اړخونو ونښلي.
  • کانډوم یا پوکاڼه له مېندوارۍ څخه د مخنیوي یوازینۍ مصؤنه لار ده چې د جنسي رابطې پرمهال د ناروغیو د انتقال مخه نیسي. همدارنګه دغه کار د مېندوارۍ څخه د مخنیوي یوازینۍ لاره ده چې په نارینه و د تطبیق وړ ده.له سپرم ایستونکي جېل څخه د استفادې ترڅنګ د کانډوم یا پوکاڼي څخه استفاده کول له مېندوارۍ څخه د مخنیوي په موخه توصیه کېږي. یوازې سپرم ایستونکی جېل کفایت نه کوي.

د مېندوارۍ معاینات او د ماشوم زېږونه

په ناروې کې مېندوارې ښځې کولای شي په وړیا ډول له مېندوارۍ څخه د پالنې یا مراقبت خدمات ترلاسه کړي. معائنات په روغتیایي مرکزونو کې ترسره کېږي یا د ښځو د عادي ډاکټر لخوا. دغه معاینات په خپله خوښه دي، او باید د مېندوارۍ او زېږون پرمهال او له زېږون وروسته د ښځې او ماشوم پالنه او مراقبت وشي. په ناروې کې د مېندوارۍ پرمهال د یوې ښځې لپاره د 8-12 ځلونو پورې ډاکټر ته د مراجعې سپارښتنه کېږي. ډېری ښځې په روغتونونو کې په وړیا ډول ولادت ترسره کوي.

د روغتیایي حالت ارزونه او واکسینونه

ټول هغه ماشومان او تنکي ځوانان چې په ناروې کې ژوند کوي کولای شي دوامداره معاینات وکړي. دغه معائنات د ماشوم له زېږون څخه نیولې بیا د ښوونځي تر پیلولو پورې په روغتیایي مرکزونو کې ترسره کېږي. په ښوونځي کې د روغتیایي خدماتو اداره مسؤله ده چې د ماشومانو روغتیایي معاینات ترسره کړي. ډېری ښاروالۍ هم د ځوانانو لپاره د روغتیایي خدماتو مراکز لري. ټول هغه ماشومان او تنکي ځوانان چې په ناروې کې ژوند کوي، کولای شي د ګڼ شمېر ناروغیو ضد واکسین تطبیق کړي. واکسین د ناروغیو پروړاندې آسانه، اغېزمن او ډاډمن مصؤنیت رامنځ ته کوي. روغتیایي مرکزونه او په ښوونځیو کې روغتیایي خدمات وړیا دي.

عادي ډاکټر معاینات ترسره کوي او وروسته د ماشوم د ناروغۍ په اړه هغه ته خبرداری ورکوي.

Gravid på ultralydundersøkelse. Foto
Spedbarn på helsestasjonen. Foto
GettyImages

سقط جنین/د مور په ګېډه کې د ماشوم له منځه وړل

په ناروې کې د مېندوارۍ ضد قانون (د جنینو د سقط قانون) دا وایي چې که چېرې ښځې د مېندوارۍ په لومړیو 12 اونیو کې دغه کار وکړي، کولای شي له مېندوارۍ څخه مخنیوی وکړي. ښځه باید د دغه کار له ترسره کولو مخکې هغه فورم ډک او تسیم کړي چې له مخې یې د جنینو د سقط لپاره د هغې رضایت او د دغه کار جانبي عوارض او د هغې لخوا د نورو اضافي معلوماتو ترلاسه کول تثبیتېږي. همدارنګه د جنینو د سقط قانون پدې اړه هم صراحت لري چې که چېرې یوه ښځه وغواړي د مېندوارۍ له 12مې اونۍ وروسته دغه عمل ترسره کړي، نو څه پایلې به ولري.

یو بل سره مباحثه وکړئ

  • په هغو هېوادونو کې چې تاسو یې په اړه معلومات لرئ، خلک د کورنۍ د جوړښت په اړه څه فکر لري؟ آیا د جنینو د سقط موضوع پکې عامه ده؟
  • ولې د مېندوارۍ وړیا معاینات خورا مهم ګڼل کېږي؟
  • دا ولې مهمه ده چې والدېن به د روغتیایي مرکزونو لخوا چمتو شوي خدمات ترلاسه کوي؟
  • تاسو د دغه حقیقت په اړه چې په ناروې کې ډیری ماشومان د ځینې ناروغیو پروړاندې واکسین کیږي څه فکر کوئ ؟
  • ولې د ماشومانو لپاره د واکسینو د تطبیق پروګرام وړیا دی؟

د لاندې ادعا په اړه بحث وکړئ:

  • د جنینو د سقط قانون د ښځو د برخلیک په برخه کې د هغوی د حق او قانوني مصؤنیت ترمنځ د تعامل په مانا دی.
GettyImages
GettyImages

سم ځواب انتخاب کړئ

په ناروې کې ښځې په اوسط ډول څو ماشومان زېږوي؟

سم ځواب انتخاب کړئ

د کورنۍ جوړښت څه ته وایي؟ ګڼ شمېر ځوابونه ښائي صحیح وي.

سم ځواب انتخاب کړئ

د روغتیایي مرکزونو دنده څه ده؟

صحیح او غلط انتخاب کړئ

جملې ولولئ. کومې صحیح او کومې غلطې دي؟

د مېندوارۍ ضد درمل یو کوچنی پلاستیکي تیوب دی چې تر پوستکي لاندې ځای پرځای کېږي.
یو فنیر (یا طبي وسیله) د ډاکټر په واسطه د ښځې په رحم کې د ننه کېږي.
کانډم یا پوکاڼه له مېندوارۍ څخه د مخنیوي یوازینۍ لاره ده چې د جنسي رابطې پرمهال د اړونده ناروغیو د انتقال مخنیوی کوي.
د مېندوارۍ معاینات په هره معاینه له 100 تر 300 NOK لګښت راځي.
په ناروې کې د یوې مېندواره ښځې لپاره د مېندوارۍ په موده کې له 8 تر 12 ځلو پورې د مېندوارۍ د معائناتو سپارښتنه کېږي.

صحیح او غلط انتخاب کړئ

جملې ولولئ. کومې صحیح او کومې غلطې دي؟

په ناروې کې د ماشومانو او ځوانانو لپاره په منظم ډول روغتیایي معاینات ترسره کېږي.
ټولو ماشومانو او تنکیو ځوانانو ته په وړیا ډول د جدي ناروغیو ضد واکسین ورکول کېږي.
د واکسینو تطبیق اختیاري دی، خو جدي سپارښتنه یې کېږي.
د مېندوارۍ معائنات جبري دي.
د ښوونځي د ماشومانو په روغتیایي مرکزونو کې ماشومان کولای شي د پوښتنې په صورت کې د روغتیاپال سره خبرې وکړي.