Fakta om Noreg

Lærerinnhold

Tips til undervisningen

Sammenlign Norge og hjemlandet. Ha gjerne fokus på konsekvenser av klima og geografi. Andre stikkord: jordbruk, byer, transport, næringsveier, årstider, det sosiale livet, bosettingsmønster

Se filmen

I begynnelsen av videoen ser vi klipp som viser den norske naturen i forskjellige årstider, og hvordan nordmennene bruker den: et tog som kjører over et snødekt landskap, en båt på sjøen, en gård i vakre naturomgivelser, høyballer på en eng, et enslig hus i snøen, en person som går på ski i sola, et par som går tur langs en elv og turister på Preikestolen. Deretter vises klipp fra norsk byliv: regn i et nabolag, Jernbanetorget trikkestopp, en T-banestasjon, bryggen i Bergen og en rundkjøring i byen.

Forslag til spørsmål

Hva i filmen er forskjellig fra hjemlandet ditt? Hva er likt?
Hva kan den norske naturen gi oss? Hvordan kan vi bruke den norske naturen uten å ødelegge den?
Hva er fordelene ved å bo utenfor byene? Hva er ulempene?
Hva er fordelene ved å bo i byene? Hva er ulempene?
Hva har du sett og opplevd i Norge som du synes var fint? Hva har du sett og opplevd som du synes var rart?

Mer om monarkiet

Norge er et monarki. Statsoverhodet i et monarki er en konge eller en dronning. I Norge har kongen liten politisk makt, men han har en formell rolle ved at han holder statsråd for regjeringen hver uke. Han signerer også alle regjeringens offisielle beslutninger og lover vedtatt av Stortinget.
Monarken (kongen eller dronningen) blir ikke valgt av folket ved politiske valg. Tittelen går i arv fra forelder til barn.
Kongen i Norge heter Harald 5. Han er gift med dronning Sonja. De har to barn – prinsesse Märtha Louise (født 1971) og kronprins Haakon Magnus (født 1973). Kronprins Haakon Magnus vil arve kongetittelen etter sin far. Hans datter prinsesse Ingrid Alexandra (født 2004) er neste i arverekken til den norske tronen.

Du kan lese mer om kongefamilien på kongehuset.no.

Siden unionsoppløsningen med Sverige i 1905 har Norge hatt tre konger:
Haakon 7. (konge 1905–1957)
Olav 5. (konge 1957–1991)
Harald 5. (konge 1991–d.d.)

Tips til undervisninga

Samanlikn Noreg og heimlandet. Fokuser gjerne på konsekvensar av klima og geografi. Andre stikkord: Jordbruk, byar, transport, næringsvegar, årstider, det sosiale livet, busetjingsmønster

Sjå filmen

Videoen byrjar med klipp som viser den norske naturen i ulike årstider og korleis nordmenn nyttar naturen: eit tog som køyrer over eit snødekt landskap, ein båt på sjøen, ein gard i naturskjønne omgjevnader, høyballar på ei eng, eit einsleg hus i snøen, ein person som går på ski i sola, eit par som går tur langs ei elv og turistar på Preikestolen. Så ser vi klipp frå norsk byliv: eit nabolag i regn, Jernbanetorget trikkestopp, ein T-banestasjon, Bryggen i Bergen og ei rundkøyring i byen.

Framlegg til spørsmål

Kva i filmen er ulikt heimlandet ditt? Kva er likt?
Kva kan den norske naturen gje oss? Korleis kan vi bruke den norske naturen utan å øydeleggje han?
Kva er fordelane med å bu utanfor byane? Kva er ulempene?
Kva er fordelane med å bu i byane? Kva er ulempene?
Kva har du sett og opplevd i Noreg som du tykte var fint? Kva har du sett og opplevd som du tykte var rart?

Meir om monarkiet

Noreg er eit monarki. Eit monarki har ein konge eller ei dronning som statsoverhovud. I Noreg har kongen lita politisk makt, men han har ei formell rolle ved at han held statsråd for regjeringa kvar veke. Han signerer òg alle dei offisielle avgjerdene til regjeringa og lovene som Stortinget har vedteke.
Monarken (kongen eller dronninga) blir ikkje vald av folket gjennom politiske val. Tittelen går i arv frå forelder til barn.
Kongen i Noreg heiter Harald 5. Han er gift med dronning Sonja. Dei har to barn – prinsesse Märtha Louise (fødd 1971) og kronprins Haakon Magnus (fødd 1973). Kronprins Haakon Magnus kjem til å arve kongetittelen etter far sin. Den neste i arverekkja til den norske trona er dottera hans, prinsesse Ingrid Alexandra (fødd 2004).

Du kan lese meir om kongefamilien på kongehuset.no.

Noreg har hatt tre kongar etter at unionen med Sverige blei oppløyst i 1905:
Haakon 7. (konge 1905–1957)
Olav 5. (konge 1957–1991)
Harald 5. (konge 1991–d.d.)

Læreplan

Grunnleggende ferdigheter

Muntlige ferdigheter
Digitale ferdigheter

Tverrfaglige tema

Demokrati og medborgerskap

Læreplan i samfunnskunnskap for voksne innvandrere etter integreringsloven

gi eksempler på noen av de viktigste historiske hendelsene og prosessene som har dannet grunnlaget for framveksten av demokratiet i Norge  

Kjerneelement

Demokratiforståelse og deltakelse

Læringsaktivitet

Muntlig aktivitet
Utforsking
Video

Sjå filmen

Fakta om Noreg

  • Noreg er eit monarki. Statsoverhovudet er kong Harald. Tittelen som monark går i arv.
  • Det bur 5,5 millionar menneske i Noreg (01.01.2024). Omtrent syttifem prosent av innbyggjarane bur langs kysten. Halvparten av innbyggjarane i Noreg bur på Austlandet.
  • Noreg har to offisielle språk med nasjonal status, norsk og samisk. Norsk har to skriftspråk, bokmål og nynorsk.
  • Noreg har eit areal på 385 178 kvadratkilometer. India er nesten ti gonger så stort.
  • Noreg grensar til Sverige, Finland og Russland.
  • Hovudstaden heiter Oslo. Oslo er den største byen i Noreg og har om lag sju hundre tusen innbyggjarar (2024).
  • Dei fire største byane er Oslo, Bergen, Trondheim og Stavanger.
  • Det sørlegaste punktet i Noreg heiter Lindesnes.
  • Det nordlegaste punktet er Knivskjelodden på Nordkapp.
  • Svalbard er ei øygruppe som høyrer til Noreg.
  • Noreg er delt inn i 15 fylke.
  • Noreg er delt inn i 356 kommunar.
Et hvitt og rødt fyrtårn med et hvitt hus ved siden av. I bakgrunnen kan man se havet. Foto
GettyImages Lindesnes fyr
En stenodde strekker seg ut i havet. Foto
GettyImages Knivskjelodden, det nordlegaste punktet i Noreg.

Kjelder: www.ssb.no, www.fn.no, www.oslo.kommune.no

Landskap

Noen sauer beiter på et grønt gress foran store fjell. Foto
GettyImages

Noreg har store område med fjell, og her er òg mykje skog. Store skog- og fjellområde er aude, og det bur ingen der. I nokre fjellområde finn vi isbrear der snøen og isen aldri smeltar.

Dersom vi strekkjer ut den norske kystlinja, er ho 25 148 kilometer lang. Det er lenger enn frå Nordpolen til Sørpolen! Naturen langs kysten varierer frå sør til nord. Mange stader skjer små og store bukter og fjordar seg djupt inn i landskapet. Det ligg òg rundt femti tusen øyer langs kysten, men det bur berre menneske på ein brøkdel av dei. Nokre øyer er knytte til fastlandet med bru eller tunnel, medan andre øyer berre har ferjesamband.

Det er nokså lett å reise rundt i Noreg. Det offentlege transportnettet er ganske godt utbygd. Ein kan reise med bil, buss, tog, båt eller fly.

En norsk fjord med høye fjell på hver side. Foto
Fjordar. Den lengste fjorden heiter Sognefjorden og er 204 kilometer lang. På det djupaste er fjorden 1308 meter djup.
Fjellformasjoner med noen snødekte flekker. Foto
GettyImages Fjell. Om lag femti prosent av Noreg er fjellområde. Den høgaste fjelltoppen heiter Galdhøpiggen (2469 meter over havet).
Trestammer står tett i tett i en grønn skog. Foto
Skog. Trettisju prosent av arealet i Noreg er dekt av skog.
En eng med høyballer. Foto
GettyImages Dyrka mark. Berre tre prosent av Noreg er dyrka mark.
En liten innsjø inne i en skog. Bildet er tatt ovenifra. Foto
Innsjøar. Det finst 450 000 innsjøar i Noreg. Atten av dei er meir enn 50 kvadratkilometer store. Den største innsjøen heiter Mjøsa.
En bred og kort foss i skogen. Foto
GettyImages Elvar og fossar. Noreg har rundt tjue tusen elvar. Den lengste heiter Glomma og er meir enn seks hundre kilometer lang. Fossane er viktige i kraftproduksjonen i Noreg.
Jostedalsbreen. En stor isbre med to menneskegrupper som går på isbreen. Foto
GettyImages Isbrear. Den største isbreen i Noreg heiter Jostedalsbreen og er 487 kvadratkilometer stor. Nokre stader kan isen vere så mykje som seks hundre meter tjukk. Isbreane i Noreg smeltar meir og meir for kvart år.

Kjelde: SSB

Utforsk landskap i Noreg

Klima

Bildet er tatt ovenfra. Vi kan se en bilvei som går gjennom en skog. Trærne er snødekte og det er snø på bakken. Foto
GettyImages

Noreg har fire årstider: vinter, vår, sommar og haust.

Noreg ligg langt mot nord. Klimaet er likevel mildare enn ein skulle tru. Det kan vi takke Golfstraumen for. Golfstraumen fraktar store mengder oppvarma vatn frå det sørlege Atlanterhavet og opp langs norskekysten. Dette gjer at temperaturen her er høgare enn breiddegraden elles skulle tilseie.

Klimaet varierer frå landsdel til landsdel. Det er òg store skilnader mellom kysten og innlandet. I Nord-Noreg er vintrane lange, kalde og mørke. Somrane er korte, men på grunn av midnattssola er dei lyse og fine. I Sør-Noreg er det mykje snø i innlandet om vinteren, medan det er lite snø ved kysten. Sørlandet og Austlandet har som regel fine, varme somrar. På Vestlandet kjem våren tidleg. Det regnar meir på Vestlandet enn på Austlandet. Om hausten kan det blåse stormar langs heile kysten frå Vestlandet og nordover.

I Noreg tykkjer vi det er varmt når termometeret viser 25 grader celsius. Den høgaste temperaturen som er målt i Noreg, var pluss 35,6 grader celsius. Denne temperaturen blei målt på Nesbyen på Austlandet den 20. juni 1970. Den lågaste temperaturen som er målt i Noreg, var minus 51,4 grader celsius. Denne temperaturen blei målt i Karasjok i Nord-Noreg den 1. januar 1886.

termomter med rim. Foto
GettyImages

Snakk saman

  • Skildr eit land du kjenner godt: Korleis er klimaet? Kvar bur det folk? Kva har naturen og klimaet å seie for korleis menneska lever der?
  • Diskuter om klimaet har noko å seie for arbeidslivet og samfunnsutviklinga i eit land.
  • Korleis er klimaet og temperaturen i den delen av Noreg der du bur?
  • Kva moglegheiter og avgrensingar skaper klimaet for livet i Noreg?

Bestemora: Nei, no har det regna i fleire dagar. Kor lenge kjem dette til å vare, trur du?

Mora: Det er ikkje godt å seie. Men dei sa på vêrmeldinga på radioen at vêret skulle bli betre til helga.

Dottera: De skal no alltid snakk om vêret, de!

Mora: Alle nordmenn likar å snakke om vêret.

Kvifor likar nordmenn å snakke om vêret?

Vel rett svar.

Kor mange offisielle språk med nasjonal status har vi i Noreg?

Vel rett svar.

Kva heiter Noregs lengste elv?

Vel rett svar.

Kva er den lågaste temperaturen som er målt i Noreg?

Vel rett eller gale.

Les påstandane. Kva er rett? Kva er gale?

Statsoverhovudet i Noreg er kong Haakon.
Det bur 5,5 millionar menneske i Noreg.
Noreg grensar til Sverige, Finland og Danmark.
Oslo har om lag sju hundre tusen innbyggjarar.
Noreg er delt inn i 15 fylke.

Vel rett eller gale.

Les påstandane. Kva er rett? Kva er gale?

Svalbard er ei øygruppe som høyrer til Noreg.
Det offentlege transportnettet er ganske godt utbygd i Noreg.
Om lag femti prosent av Noreg er fjell og vidde.
Det finst omtrent 450 innsjøar i Noreg.
Noreg har tre årstider: vinter, sommar og vår.

Vel rett bilete.

Kva for eit bilete viser haust?