Fakte për Norvegjinë

Lærerinnhold

Tips til undervisningen

Sammenlign Norge og hjemlandet. Ha gjerne fokus på konsekvenser av klima og geografi. Andre stikkord: jordbruk, byer, transport, næringsveier, årstider, det sosiale livet, bosettingsmønster

Se filmen

I begynnelsen av videoen ser vi klipp som viser den norske naturen i forskjellige årstider, og hvordan nordmennene bruker den: et tog som kjører over et snødekt landskap, en båt på sjøen, en gård i vakre naturomgivelser, høyballer på en eng, et enslig hus i snøen, en person som går på ski i sola, et par som går tur langs en elv og turister på Preikestolen. Deretter vises klipp fra norsk byliv: regn i et nabolag, Jernbanetorget trikkestopp, en T-banestasjon, bryggen i Bergen og en rundkjøring i byen.

Forslag til spørsmål

Hva i filmen er forskjellig fra hjemlandet ditt? Hva er likt?
Hva kan den norske naturen gi oss? Hvordan kan vi bruke den norske naturen uten å ødelegge den?
Hva er fordelene ved å bo utenfor byene? Hva er ulempene?
Hva er fordelene ved å bo i byene? Hva er ulempene?
Hva har du sett og opplevd i Norge som du synes var fint? Hva har du sett og opplevd som du synes var rart?

Mer om monarkiet

Norge er et monarki. Statsoverhodet i et monarki er en konge eller en dronning. I Norge har kongen liten politisk makt, men han har en formell rolle ved at han holder statsråd for regjeringen hver uke. Han signerer også alle regjeringens offisielle beslutninger og lover vedtatt av Stortinget.
Monarken (kongen eller dronningen) blir ikke valgt av folket ved politiske valg. Tittelen går i arv fra forelder til barn.
Kongen i Norge heter Harald 5. Han er gift med dronning Sonja. De har to barn – prinsesse Märtha Louise (født 1971) og kronprins Haakon Magnus (født 1973). Kronprins Haakon Magnus vil arve kongetittelen etter sin far. Hans datter prinsesse Ingrid Alexandra (født 2004) er neste i arverekken til den norske tronen.

Du kan lese mer om kongefamilien på kongehuset.no.

Siden unionsoppløsningen med Sverige i 1905 har Norge hatt tre konger:
Haakon 7. (konge 1905–1957)
Olav 5. (konge 1957–1991)
Harald 5. (konge 1991–d.d.)

Tips til undervisninga

Samanlikn Noreg og heimlandet. Fokuser gjerne på konsekvensar av klima og geografi. Andre stikkord: Jordbruk, byar, transport, næringsvegar, årstider, det sosiale livet, busetjingsmønster

Sjå filmen

Videoen byrjar med klipp som viser den norske naturen i ulike årstider og korleis nordmenn nyttar naturen: eit tog som køyrer over eit snødekt landskap, ein båt på sjøen, ein gard i naturskjønne omgjevnader, høyballar på ei eng, eit einsleg hus i snøen, ein person som går på ski i sola, eit par som går tur langs ei elv og turistar på Preikestolen. Så ser vi klipp frå norsk byliv: eit nabolag i regn, Jernbanetorget trikkestopp, ein T-banestasjon, Bryggen i Bergen og ei rundkøyring i byen.

Framlegg til spørsmål

Kva i filmen er ulikt heimlandet ditt? Kva er likt?
Kva kan den norske naturen gje oss? Korleis kan vi bruke den norske naturen utan å øydeleggje han?
Kva er fordelane med å bu utanfor byane? Kva er ulempene?
Kva er fordelane med å bu i byane? Kva er ulempene?
Kva har du sett og opplevd i Noreg som du tykte var fint? Kva har du sett og opplevd som du tykte var rart?

Meir om monarkiet

Noreg er eit monarki. Eit monarki har ein konge eller ei dronning som statsoverhovud. I Noreg har kongen lita politisk makt, men han har ei formell rolle ved at han held statsråd for regjeringa kvar veke. Han signerer òg alle dei offisielle avgjerdene til regjeringa og lovene som Stortinget har vedteke.
Monarken (kongen eller dronninga) blir ikkje vald av folket gjennom politiske val. Tittelen går i arv frå forelder til barn.
Kongen i Noreg heiter Harald 5. Han er gift med dronning Sonja. Dei har to barn – prinsesse Märtha Louise (fødd 1971) og kronprins Haakon Magnus (fødd 1973). Kronprins Haakon Magnus kjem til å arve kongetittelen etter far sin. Den neste i arverekkja til den norske trona er dottera hans, prinsesse Ingrid Alexandra (fødd 2004).

Du kan lese meir om kongefamilien på kongehuset.no.

Noreg har hatt tre kongar etter at unionen med Sverige blei oppløyst i 1905:
Haakon 7. (konge 1905–1957)
Olav 5. (konge 1957–1991)
Harald 5. (konge 1991–d.d.)

Læreplan

Grunnleggende ferdigheter

Muntlige ferdigheter
Digitale ferdigheter

Tverrfaglige tema

Demokrati og medborgerskap

Læreplan i samfunnskunnskap for voksne innvandrere etter integreringsloven

gi eksempler på noen av de viktigste historiske hendelsene og prosessene som har dannet grunnlaget for framveksten av demokratiet i Norge  

Kjerneelement

Demokratiforståelse og deltakelse

Læringsaktivitet

Muntlig aktivitet
Utforsking
Video

Shikoni filmin

Fakte për Norvegjinë

  • Norvegjia është një monarki. Mbreti Harald është kreu i shtetit. Titulli i monarkut kalohet brez pas brezi.
  • 5.5 milion njerëz jetojnë në Norvegji (1.1.2024). Rreth 75 përqind e popullsisë jeton përgjatë bregdetit. Gjysma e popullsisë jeton në Norvegjinë Juglindore.
  • Ekzistojnë dy gjuhë kombëtare zyrtare në Norvegji, Norvegjishtja dhe Sami. Ekzistojnë dy gjuhë norvegjeze të shkruara, Bokmål dhe Nynorsk.
  • Norvegjia ka 385,178 kilometra katrorë. India është pothuajse dhjetë herë më e madhe.
  • Norvegjia ka kufij me Suedinë, Finlandën dhe Rusinë.
  • Kryeqyteti është Oslo. Oslo është qyteti më i madh në Norvegji dhe ka një popullsi prej rreth 700,000 banorësh (2024).
  • Katër qytetet më të mëdha janë Oslo, Bergen, Trondheim dhe Stavanger.
  • Lindesnes është pika më jugore në Norvegji.
  • Knivskjelodden në Kepin e Veriut (Nordkapp) është pika më veriore në Norvegji.
  • Svalbard është një grup ishujsh që i përkasin Norvegjisë.
  • Norvegjia është e ndarë në 15 qarqe.
  • Norvegjia është e ndarë në 356 bashki.
Et hvitt og rødt fyrtårn med et hvitt hus ved siden av. I bakgrunnen kan man se havet. Foto
GettyImages Fari Lindesnes
En stenodde strekker seg ut i havet. Foto
GettyImages Knivskjelodden, pika më veriore e Norvegjisë.

Burimet: www.ssb.no, www.fn.no, www.oslo.kommune.no

Peizazhi

Noen sauer beiter på et grønt gress foran store fjell. Foto
GettyImages

Norvegjia ka zona të mëdha malore dhe ka gjithashtu shumë pyje. Zonat e mëdha pyjore dhe malore janë të egra dhe të pabanuara. Ka akullnaja në disa rajone malore ku bora dhe akulli nuk shkrijnë kurrë.

Vija bregdetare e Norvegjisë është e gjatë 25,148 kilometra. Pra, është më e gjatë se distanca nga Poli i Veriut në Polin e Jugut! Natyra përgjatë bregdetit ndryshon nga jugu në veri. Në shumë vende, gjiret dhe fjordet e mëdhenj dhe të vegjël futen thellë në peizazh. Ka gjithashtu rreth 50,000 ishuj përgjatë bregdetit, por vetëm një pjesë e tyre janë të banuar. Disa ishuj bashkohen me kontinentin me një urë ose tunel, ndërsa në ishujt e tjerë veprojnë shërbimet e trageteve.

Udhëtimi nëpër Norvegji është mjaft i lehtë. Rrjeti i transportit publik është i zhvilluar mirë. Mund të udhëtoni me makinë, autobus, tren, varkë ose aeroplan.

En norsk fjord med høye fjell på hver side. Foto
Fiordet. Fjordi më i gjatë quhet Sognefjord dhe është 204 kilometra i gjatë. Pjesa më e thellë është 1,308 metra e thellë.
Fjellformasjoner med noen snødekte flekker. Foto
GettyImages Malet. Afërsisht 50 përqind e sipërfaqes tokësore të Norvegjisë përbëhet nga male. Mali më i lartë quhet Galdhøpiggen (2,469 metra mbi nivelin e detit).
Trestammer står tett i tett i en grønn skog. Foto
Pyjet. Pyjet mbulojnë 37 përqind të sipërfaqes së tokës në Norvegji.
En eng med høyballer. Foto
GettyImages Tokë e kultivuar. Toka e kultivuar përbën vetëm 3 përqind të sipërfaqes së tokës së Norvegjisë.
En liten innsjø inne i en skog. Bildet er tatt ovenifra. Foto
Liqenet. Në Norvegji ka 450,000 liqene. Tetëmbëdhjetë prej tyre mbulojnë një sipërfaqe prej më shumë se 50 kilometra katrorë. Liqeni më i madh quhet Mjøsa.
En bred og kort foss i skogen. Foto
GettyImages Lumenjtë dhe ujëvarat. Norvegjia ka rreth 20,000 lumenj. Lumi më i gjatë quhet Glomma dhe është i gjatë më shumë se 600 kilometra. Ujëvarat janë të rëndësishme për prodhimin e energjisë në Norvegji.
Jostedalsbreen. En stor isbre med to menneskegrupper som går på isbreen. Foto
GettyImages Akullnajat. Akullnaja më e madhe e Norvegjisë quhet Jostedalsbreen. Ajo mbulon 487 kilometra katrorë. Akulli arrin 600 metra në thellësi. Akullnajat në Norvegji po shkrihen gjithnjë e më shumë çdo vit.

Burimi: Statistikat e Norvegjisë (SSB)

Eksploroni peizazhin në Norvegji

Klima

Bildet er tatt ovenfra. Vi kan se en bilvei som går gjennom en skog. Trærne er snødekte og det er snø på bakken. Foto
GettyImages

Norvegjia ka katër stinë: dimër, pranverë, verë dhe vjeshtë.

Norvegjia ndodhet shumë në veri. Klima gjithsesi është më e butë nga sa mund të mendoni. Ne mund të falënderojmë Gulf Stream për këtë. Gulf Stream sjell shumë ujë të ngrohtë nga pjesët më jugore të Atlantikut, përgjatë bregdetit të Norvegjisë. Kjo do të thotë se temperatura në Norvegji është më e lartë nga sa tregon vendndodhja e saj gjeografike.

Klima ndryshon nga rajoni në rajon. Ekzistojnë gjithashtu dallime të mëdha midis klimës bregdetare dhe asaj të brendshme. Dimri është i gjatë, i ftohtë dhe i errët në Norvegjinë Veriore. Vera është e shkurtër, por Dielli i Mesnatës do të thotë se është e lehtë dhe e këndshme. Ka shumë dëborë në brendësi të Norvegjisë Jugore, por ka pak borë përgjatë bregdetit. Norvegjia Jugore dhe Norvegjia Lindore në përgjithësi kanë verë të këndshme dhe të ngrohtë. Pranvera vjen herët në Norvegjinë Perëndimore. Në Norvegjinë Perëndimore bie më shumë shi sesa në Norvegjinë Lindore. Përgjatë gjithë bregdetit të Norvegjisë Perëndimore deri në veri mund të ketë stuhi në vjeshtë.

Në Norvegji, ne mendojmë se është nxehtë nëse termometri shënon 25 gradë Celsius. Temperatura më e lartë e regjistruar ndonjëherë në Norvegji ishte 35.6 gradë Celsius. Ajo u regjistrua në Nesbyen në Norvegjinë Lindore më 20 qershor 1970. Temperatura më e ulët e regjistruar ndonjëherë në Norvegji është minus 51.4 gradë Celsius. U regjistrua në Karasjok në Norvegjinë Veriore më 1 janar 1886.

termomter med rim. Foto
GettyImages

Diskutoni së bashku

  • Përshkruani një vend që e njihni mirë: Si është klima? Ku jetojnë njerëzit? Çfarë ndikimi ka natyra dhe klima në mënyrën se si jetojnë njerëzit?
  • Diskutoni nëse klima ka ndonjë ndikim në tregun e punës dhe zhvillimin shoqëror të një vendi.
  • Si është klima dhe temperatura si në pjesën e Norvegjisë ku jetoni ju?
  • Cilat mundësi dhe kufizime përfaqëson klima për jetën në Norvegji?

Gjyshja: Ka rënë shi për disa ditë. Sa mendon se do të zgjasë?

Nëna: Është e vështirë të thuash. Parashikimi në radio tha se moti do të përmirësohet në fundjavë.

Vajza: Ju gjithmonë flisni për motin!

Nëna: Norvegjezët e duan bisedën për motin.

Pse norvegjezët e shijojnë bisedën për motin?

Zgjidhni përgjigjen e saktë

Sa gjuhë zyrtare me status kombëtar kemi në Norvegji?

Zgjidhni përgjigjen e saktë

Si quhet lumi më i gjatë në Norvegji?

Zgjidhni përgjigjen e saktë

Cila është temperatura më e ulët e regjistruar në Norvegji?

Zgjidhni e saktë ose e gabuar

Lexoni deklaratat. Cila është e saktë? Cila është e gabuar?

Kreu i shtetit në Norvegji është mbreti Haakon.
Në Norvegji jetojnë 5.5 milionë njerëz.
Norvegjia ka kufij me Suedinë, Finlandën dhe Danimarkën.
Oslo ka rreth shtatëqind mijë banorë.
Norvegjia është e ndarë në 15 qarqe.

Zgjidhni e saktë ose e gabuar

Lexoni deklaratat. Cila është e saktë? Cila është e gabuar?

Svalbard është një grup ishujsh që i përkasin Norvegjisë.
Rrjeti i transportit publik është mjaft i zhvilluar në Norvegji.
Rreth pesëdhjetë përqind e sipërfaqes tokësore të Norvegjisë përbëhet nga male.
Ka rreth 450,000 liqene në Norvegji.
Norvegjia ka tre stinë: dimrin, verën dhe pranverën.

Zgjidhni imazhin e saktë.

Cili imazh tregon vjeshtën?