د ناروې په اړه حقایق

Lærerinnhold

Tips til undervisningen

Sammenlign Norge og hjemlandet. Ha gjerne fokus på konsekvenser av klima og geografi. Andre stikkord: jordbruk, byer, transport, næringsveier, årstider, det sosiale livet, bosettingsmønster

Se filmen

I begynnelsen av videoen ser vi klipp som viser den norske naturen i forskjellige årstider, og hvordan nordmennene bruker den: et tog som kjører over et snødekt landskap, en båt på sjøen, en gård i vakre naturomgivelser, høyballer på en eng, et enslig hus i snøen, en person som går på ski i sola, et par som går tur langs en elv og turister på Preikestolen. Deretter vises klipp fra norsk byliv: regn i et nabolag, Jernbanetorget trikkestopp, en T-banestasjon, bryggen i Bergen og en rundkjøring i byen.

Forslag til spørsmål

Hva i filmen er forskjellig fra hjemlandet ditt? Hva er likt?
Hva kan den norske naturen gi oss? Hvordan kan vi bruke den norske naturen uten å ødelegge den?
Hva er fordelene ved å bo utenfor byene? Hva er ulempene?
Hva er fordelene ved å bo i byene? Hva er ulempene?
Hva har du sett og opplevd i Norge som du synes var fint? Hva har du sett og opplevd som du synes var rart?

Mer om monarkiet

Norge er et monarki. Statsoverhodet i et monarki er en konge eller en dronning. I Norge har kongen liten politisk makt, men han har en formell rolle ved at han holder statsråd for regjeringen hver uke. Han signerer også alle regjeringens offisielle beslutninger og lover vedtatt av Stortinget.
Monarken (kongen eller dronningen) blir ikke valgt av folket ved politiske valg. Tittelen går i arv fra forelder til barn.
Kongen i Norge heter Harald 5. Han er gift med dronning Sonja. De har to barn – prinsesse Märtha Louise (født 1971) og kronprins Haakon Magnus (født 1973). Kronprins Haakon Magnus vil arve kongetittelen etter sin far. Hans datter prinsesse Ingrid Alexandra (født 2004) er neste i arverekken til den norske tronen.

Du kan lese mer om kongefamilien på kongehuset.no.

Siden unionsoppløsningen med Sverige i 1905 har Norge hatt tre konger:
Haakon 7. (konge 1905–1957)
Olav 5. (konge 1957–1991)
Harald 5. (konge 1991–d.d.)

Tips til undervisninga

Samanlikn Noreg og heimlandet. Fokuser gjerne på konsekvensar av klima og geografi. Andre stikkord: Jordbruk, byar, transport, næringsvegar, årstider, det sosiale livet, busetjingsmønster

Sjå filmen

Videoen byrjar med klipp som viser den norske naturen i ulike årstider og korleis nordmenn nyttar naturen: eit tog som køyrer over eit snødekt landskap, ein båt på sjøen, ein gard i naturskjønne omgjevnader, høyballar på ei eng, eit einsleg hus i snøen, ein person som går på ski i sola, eit par som går tur langs ei elv og turistar på Preikestolen. Så ser vi klipp frå norsk byliv: eit nabolag i regn, Jernbanetorget trikkestopp, ein T-banestasjon, Bryggen i Bergen og ei rundkøyring i byen.

Framlegg til spørsmål

Kva i filmen er ulikt heimlandet ditt? Kva er likt?
Kva kan den norske naturen gje oss? Korleis kan vi bruke den norske naturen utan å øydeleggje han?
Kva er fordelane med å bu utanfor byane? Kva er ulempene?
Kva er fordelane med å bu i byane? Kva er ulempene?
Kva har du sett og opplevd i Noreg som du tykte var fint? Kva har du sett og opplevd som du tykte var rart?

Meir om monarkiet

Noreg er eit monarki. Eit monarki har ein konge eller ei dronning som statsoverhovud. I Noreg har kongen lita politisk makt, men han har ei formell rolle ved at han held statsråd for regjeringa kvar veke. Han signerer òg alle dei offisielle avgjerdene til regjeringa og lovene som Stortinget har vedteke.
Monarken (kongen eller dronninga) blir ikkje vald av folket gjennom politiske val. Tittelen går i arv frå forelder til barn.
Kongen i Noreg heiter Harald 5. Han er gift med dronning Sonja. Dei har to barn – prinsesse Märtha Louise (fødd 1971) og kronprins Haakon Magnus (fødd 1973). Kronprins Haakon Magnus kjem til å arve kongetittelen etter far sin. Den neste i arverekkja til den norske trona er dottera hans, prinsesse Ingrid Alexandra (fødd 2004).

Du kan lese meir om kongefamilien på kongehuset.no.

Noreg har hatt tre kongar etter at unionen med Sverige blei oppløyst i 1905:
Haakon 7. (konge 1905–1957)
Olav 5. (konge 1957–1991)
Harald 5. (konge 1991–d.d.)

Læreplan

Grunnleggende ferdigheter

Muntlige ferdigheter
Digitale ferdigheter

Tverrfaglige tema

Demokrati og medborgerskap

Læreplan i samfunnskunnskap for voksne innvandrere etter integreringsloven

gi eksempler på noen av de viktigste historiske hendelsene og prosessene som har dannet grunnlaget for framveksten av demokratiet i Norge  

Kjerneelement

Demokratiforståelse og deltakelse

Læringsaktivitet

Muntlig aktivitet
Utforsking
Video

دا فلم وګورئ

د ناروې په اړه حقایق

  • ناروې یوه پاچاهي ده. پاچا هیرالډ د دولت مشر دی. د پاچا لقب له نسل څخه نسل ته لیږدول کیږي.
  • 5.5 ملیونه خلک په ناروې کې ژوند کوي (01/01/2024). شاوخوا 75 سلنه نفوس په سمندر غاړو کې ژوند کوي. د نفوس نیمایي په سویل ختیځ ناروې کې ژوند کوي.
  • په ناروې کې دوهې رسمي ملي ژبې لکه ناروېجي او سامی ژبه شتون لري. دلته د ليکل شوي دوه ژبې لکه (bokmål) او (nynorsk) شتون لري.
  • ناروې 385،178 کیلو متره مربع مساحت لري. هند نږدې لس چنده له ناروې څخه لوی دی.
  • ناروې د سویډن، فنلینډ او روسیې سره ګډې پولې پولې لري.
  • پلازمېنه یې اوسلو ده. اوسلو په ناروې کې ترټولو لوی ښار دی او شاوخوا 700،000 (2024) نفوس لري.
  • څلور لوی ښارونه یې اوسلو، برګن، ټرونډیم او ستوانګر دي.
  • Lindesnes په ناروې کې ترټولو سویلي نقطه ده.
  • Knivskjelodden په شمالي کیپ (Nordkapp) کې د ناروې ترټولو شمالي نقطه ده.
  • سالبارډ د ټاپوګانو یوه مجموعه ده چې په ناروې پورې اړه لري.
  • ناروې په 15 ولسوالیو/حوزه ویشل شوی ده.
  • ناروې په 356 ښاروالیو ویشل شوې ده.
Et hvitt og rødt fyrtårn med et hvitt hus ved siden av. I bakgrunnen kan man se havet. Foto
GettyImages Lindesnes فانوس دریایی
En stenodde strekker seg ut i havet. Foto
GettyImages .د ناروې ترټولو شمالي نقطه ،Knivskjelodden

سرچینې: www.oslo.kommune.no ،www.fn.no ،www.ssb.no

لیدلوری

Noen sauer beiter på et grønt gress foran store fjell. Foto
GettyImages

ناروې پراخې غرنیزې سیمې لري، او ډیر ځنګلونه هم لري. لوی ځنګلونه او غرنۍ سیمې دښتې او بیابانونه دي. په ځینو غرنیو سیمو کې ګليشيرونه شتون لري چې واوره او کنګلونه یې هیڅکله نه وېلې کېږي.

د ناروې ترټولو پراخه سمندرغاړه 25،148 کیلومتره اوږدوالی لري. دغه واټن له د شمالي او سوېلي قطبونو ترمنځ له واټن څخه ډېر دی! د ساحل په اوږدو کې طبیعت له سوېل څخه تر شمال پورې توپیر لري. په ډیری ځایونو کې، لوی او کوچني خلیجونه او په ځمکه کې دننه ژور فجورډونه لري. د ساحل په اوږدو کې شاوخوا 50،000 ټاپوګان هم شتون لري، مګر د دوی یوازې یوه برخه د ژوند لپاره مساعده ده. ځینې ​​ټاپوګان د پل یا تونل له لارې د اصلي ټاټوبي سره یوځای وصل کېږي. پداسې حال کې چې د بېړۍ خدمات د نورو ټاپوګانو سره ترسره کېږي.

په ناروې کې سفر کول خورا اسانه دي. د عامه ترانسپورت شبکو ښه وده کړې. تاسو کولی شئ په موټر، بس، اورګاډي، کښتۍ یا الوتکه کې سفر وکړئ.

En norsk fjord med høye fjell på hver side. Foto
فجورډز. ترټولو اوږد فجورډ د سوګنیفجورډ (Sognefjord) په نوم یادیږي چې 204 کیلومتره اوږد دی. ترټولو ژوره برخه یې 1،308 متره عمق لري.
Fjellformasjoner med noen snødekte flekker. Foto
GettyImages غرونه. د ناروې د وچې تقریبا 50 سلنه مساحت جوړوي. ترټولو جګ د Galdhøpiggen په نامه یادېږي چې د سمندر له سطحې څخه 2469 متره لوړوالی لري.
Trestammer står tett i tett i en grønn skog. Foto
ځنګلونه. ځنګلونه د ناروې د وچې برخې تر 37 ډېره سطحه احتوا کوي.
En eng med høyballer. Foto
GettyImages کرنیزه ځمکه. کرنیزه ځمکه د ناروې هېواد د وچې برخې د مساحت یوازې 3 سلنه جوړوي.
En liten innsjø inne i en skog. Bildet er tatt ovenifra. Foto
جهیلونه. په ناروې کې 450،000 جهیلونه شتون لري. د دغو جهیلونو له ډلې اتلس هغه یې 50 کیلو متره مربع مساحت لري. ترټولو لوی جهیل د Mjøsa په نامه یادېږي.
En bred og kort foss i skogen. Foto
GettyImages سیندونه او ځړوبي یا آبشارونه. ناروې شاوخوا 20،000 سیندونه لري. ترټولو اوږد سیند یې د ګلوما (Glomma) په نامه یادېږي چې له 600 کیلومترو څخه ډیر اوږدوالی لري. ځړوبي/آبشارونه په ناروې کې د بریښنا د تولید په برخه کې ډېر مهم دي.
Jostedalsbreen. En stor isbre med to menneskegrupper som går på isbreen. Foto
GettyImages د طبیعي یخچالونو. د ناروې ترټولو لوی طبیعی یخچال جوستیدالسبرین (Jostedalsbreen) نومیږي. دا یخچال یا کنګل487 کیلومتره مربع مساحت لري. دغه کنګل په ځینو برخو کې 600 متره ژوروالی لري. په ناروې کې د طبیعي یخچالونو ذوب کېدل هر کال تر بل هغې د ولې کېدو په حال کې دي.

سرچینه: SSB

په ناروې کې دښتې یا پراخې ځمکې

اقلیم

Bildet er tatt ovenfra. Vi kan se en bilvei som går gjennom en skog. Trærne er snødekte og det er snø på bakken. Foto
GettyImages

ناروې څلور موسمونه لري: ژمی، پسرلی، دوبی او منی.

ناروې په شامال کې لرې موقعیت لري. نو هوا له هغه څه چې تاسو یې په اړه فکر کوئ معتدله ده. موږ د دې لپاره د خلیج څپې څخه مننه کولی شو. د خلیج څپې د اتلانتیک سمندر له سویلي برخو څخه د ناروې سواحلو ته ډیری ګرمې اوبه راوړي. د دې معنی دا ده چې په ناروې کې تودوخه د دې د عرض البلد څخه لوړه ده.

اقلیم له یوې سیمې تر بلې سیمې توپیر لري. د ساحلي او داخلي سیمو د هوا ترمینځ لوی توپیر شتون لري. ژمي په شمالي ناروې کې اوږد، یخ او تیاره دي. دوبي لنډ دي، مګر د نیمې شپې لمر پدې معنی دی چې هغه روښانه او خوندور دي. په سویلي ناروې کې ډیره واوره شتون لري، مګر ساحلي سیمو کې لږ واوره شتون لري. سویلي ناروې او ختیځه ناروې عموما خوندور او ګرم دوبي لري. د ناروې په لوېدیځ کې پسرلی ژر راځي. د ختیځ ناروې په پرتله په لویدیزه ناروې کې ډیر باران ورېږي. په مني کې د لویدیزې ناروې په ټولو شمالي سیمو کې طوفانونه شتون لري.

په ناروې که چېرې تودوخه د سانتي ګراد 25 درجو ته رسي، نو خلک به فکر کوي چې دا به ډېره ګرمه هوا وي. تر دې دمه ترټولو لوړه تودوخه په ناروې کې 35.6 درجې د سانتي ګراد ثبت شوې ده. دغه درجه د هوا د ختیځې ناروې په نیسبین (Nesbyen) کې په 1970کال کې د جون په 20مه نېټه ثبت شوې ده. په ناروې کې تر دې دمه ترټولو ټیټه تودوخه منفي 51.4 درجې د سانتي ګراد ثبت شوې. دغه درجه د هوا د په 1886 کال کې د ناروې په شمال د Karasjok په سیمه کې ثبت شوې ده.

termomter med rim. Foto
GettyImages

یو بل سره مباحثه وکړئ

  • هغه هیواد تشریح کړئ چې تاسو یې ښه پیژنئ: هلته اقلیم څه ډول دی؟ خلک چیرته ژوند کوي؟ طبیعت او اقلیم د خلکو په ژوند څه اغیزه لري؟
  • بحث وکړئ چې آیا اقلیم د هیواد په کاروبار او ټولنیز پرمختګ باندې څه ډول اغیز لري.
  • اقلیم او تودوخه د ناروې په هغه سیمه کې چې تاسو پکې اوسئ څنګه دي؟
  • اقلیم په ناروې کې د ژوند لپاره کوم فرصتونه او محدودیتونه وړاندې کوي؟

نيا: له څو ورځو راهيسې باران وریږي. تاسو څه فکر کوئ چې دا به څومره دوام وکړي؟

مور: دا ویل سخت دي. مګر په راډیو کې وړاندوینې وویل چې هوا به د اونۍ په پای کې ښه شي.

لور: تاسو تل د هوا په اړه خبرې کوئ!

مور: نارویژیان د هوا په اړه خبرې کول خوښوي.

نارویژیان ولې د هوا په اړه خبرو کولو څخه خوند اخلي؟

سم ځواب انتخاب کړئ

موږ په ناروې کې څو ملي ژبې لرو؟

سم ځواب انتخاب کړئ

د ناروې د ترټولو اوږد سیند نوم څه دی؟

سم ځواب انتخاب کړئ

په ناروې کې د تودوخې ترټولو ټیټه درجه څومره ده؟

صحیح او غلط انتخاب کړئ

جملې ولولئ. کومې صحیح او کومې غلطې دي؟

په ناروې کې د دولت مشر پاچا Haakon دی.
په ناروې کې 5.5 ملیونه خلک ژوند کوي.
ناروې له سویډن، فنلینډ او ډنمارک سره پولې لري.
اوسلو شاوخوا اوه سوه زره اوسیدونکي لري.
ناروې په 15 ولسوالیو/ناحیو ویشل شوې.

صحیح او غلط انتخاب کړئ

جملې ولولئ. کومې صحیح او کومې غلطې دي؟

سالبارډ د ټاپوګانو یوه ټولګه ده چې په ناروې پورې اړه لري.
د عامه ترانسپورت شبکې په ناروې کې خورا ښه وده کړیې.
د ناروې د ځمکې شاوخوا پنځوس سلنه له غرونو جوړه ده.
په ناروې کې شاوخوا 450،000 جهيلونه شتون لري.
ناروې درې فصلونه لري: ژمی، دوبی او پسرلی.

سم انځور غوره کړئ.

کوم عکس د مني ښودنه کوي؟