Natyra dhe burimet natyrore
Lærerinnhold
Tips til undervisningen
Se filmen
Videoen består av 20 klipp. Det første klippet viser en foss i en skog. Deretter vises ni klipp av hvordan naturen beriker Norge som nasjon: vi bruker vann til vannkraft, vind til vindkraft, vi fisker fisk og henter ut olje på oljeplattformer. De resterende ti klippene viser eksempler på hvordan naturen beriker livene våre: vi kan padle kajakk på vannet, sykle sykkeltur i fjellet, plukke sopp i skogen og gå tur med hunden ved et vakkert vann.
Forslag til spørsmål
Hvordan bruker du naturen i Norge? Hvordan brukte du naturen i hjemlandet ditt?
Hva er forskjellen på naturen i Norge og naturen i hjemlandet ditt?
Hvilke naturressurser har Norge? Hvilke naturressurser har hjemlandet ditt?
Hva synes du er viktig å tenke over når vi bruker naturen?
Hva liker du med å være i naturen? Hva liker du ikke?
Snakk sammen
Læreren må kjenne til naturressurser og bruken av disse i deltakernes hjemland.
Bruk av naturen er ulik fra land til land og fra kultur til kultur. Snakk gjerne om hvordan deltakerne er vant til å bruke naturen. Er det vanlig å gå på tur? Hvorfor? Hvorfor ikke? Snakk også om nordmenns forhold til naturen og hvor vanlig det er å gå tur på fritiden. Snakk gjerne om ordspråket «Det finnes ikke dårlig vær, bare dårlige klær.» Er alle enige i dette?
Lenker
Tips til undervisninga
Sjå filmen
Videoen er sett saman av 20 klipp. Det første klippet viser ein foss i ein skog. Så kjem ni klipp som viser korleis naturen gjer Noreg til ein rikare nasjon: vi brukar vatn til vasskraft, vind til vindkraft, vi fiskar, og vi utvinn olje på oljeplattformer. Dei siste ti klippa viser døme på korleis naturen gjer liva våre rikare: vi kan padle kajakk på vatnet, sykle på tur i fjellet, plukke sopp i skogen og gå ein tur med hunden ved eit vakkert vatn.
Framlegg til spørsmål
Korleis brukar du naturen i Noreg? Korleis brukte du naturen i heimlandet ditt?
Kva er skilnaden på naturen i Noreg og naturen i heimlandet ditt? Kva for naturressursar har Noreg?
Kva for naturressursar har heimlandet ditt? Kva synest du er viktig å tenkje over når vi brukar naturen?
Kva likar du med å vere i naturen? Kva likar du ikkje?
Snakk saman
Læraren må kjenne til kva naturressursar deltakarane sine heimland har og korleis desse ressursane blir brukte.
Det varierer frå land til land og frå kultur til kultur korleis ein brukar naturen. Snakk gjerne om korleis deltakarane er vane med å bruke naturen. Er det vanleg å gå på tur? Kvifor? Kvifor ikkje? Snakk òg om nordmenn sitt forhold til naturen og kor vanleg det er å gå tur i fritida. Snakk gjerne om ordspråket «Det finst ikkje dårleg vêr, berre dårlege klede.» Er alle samde i dette?
Shikoni filmin
Natyra dhe burimet natyrore
Norvegjia është bërë një nga vendet më të pasura në botë gjatë 100 viteve të fundit. Kjo pasuri bazohet në burimet e pasura natyrore dhe mënyrën se si njerëzit në Norvegji kanë mësuar t'i përdorin ato. Burimet natyrore të Norvegjisë janë kryesisht peshqit, pyjet dhe nafta. Ka gjithashtu shumë ujë në lumenjtë dhe ujëvarat e Norvegjisë, i cili përdoret për të prodhuar energji elektrike. Vitet e fundit, mullinjtë e erës kanë filluar të përdoren edhe për prodhimin e energjisë elektrike.
Nafta u gjet për herë të parë në Norvegji në Detin e Veriut në fund të viteve 1960. Nafta ka pasur një rëndësi të madhe për ekonominë norvegjeze.
Norvegjia eksporton shumë mallra të bazuara në burimet natyrore. Metalet janë produkte të rëndësishme të eksportit, veçanërisht alumini. Industria e metaleve kërkon shumë energji elektrike dhe hidrocentralet kanë bërë të mundur prodhimin e sasive të mëdha të metaleve. Peshku është gjithashtu një burim i rëndësishëm natyror në Norvegji. Ne eksportojmë peshk në shumë vende dhe ky eksport po rritet nga viti në vit. Norvegjia ka shumë pyje. Një pjesë e lëndës drusore përpunohet. Lënda drusore përdoret, ndër të tjera, për prodhimin e letrës dhe materialeve të ndërtimit. Gjithashtu eksportohet një pjesë e lëndës drusore.
Natyra dhe jeta në natyrë
Natyra në vetvete është një burim. Turistët vijnë nga e gjithë bota për të parë fjordet dhe diellin e mesnatës. Shumë njerëz që jetojnë në Norvegji u pëlqen të pushojnë dhe të karikojnë bateritë e tyre në natyrë. Kudo që jetojnë njerëzit në Norvegji, natyra nuk është kurrë larg dhe kushdo mund të shkojë ku të dojë. Kjo njihet si e drejta publike e qasjes me tokën. Në vende të hapura (plazhe, moçale, pyje dhe male), ne mund të shkojmë kudo në këmbë ose me ski dhe të ndalojmë për të pushuar ku të na pëlqejë. Mund ta kaloni natën nën yje ose të vendosni një çadër, por duhet ta bëni këtë të paktën 150 metra larg nga shtëpia ose kabina më e afërt. Nëse dëshironi të kaloni më shumë se dy ditë në të njëjtin vend, duhet të kërkoni lejen e pronarit të tokës.
Përdorimi i së drejtës publike të qasjes përfshin gjithashtu detyrime. Ju nuk duhet të lëndoni kafshët ose të dëmtoni natyrën. Duhet të sistemoni vendin dhe të mos lini mbeturina. Duhet të keni kujdes edhe kur ndizni zjarrin. Ndezja e zjarrit në pyll ose afër pyllit është e ndaluar nga data 15 prill deri më 15 shtator. Ju lejohet të përdorni një barbekju një-përdorimshe, por duhet të jeni shumë të kujdesshëm.
Mund të mblidhni manaferra, kërpudha dhe lule në shumicën e vendeve. Shumë norvegjezë peshkojnë ose gjuajnë në kohën e tyre të lirë. Në përgjithësi duhet të blini një leje peshkimi për të peshkuar në lumenj dhe liqene.
Diskutoni së bashku
- Çfarë burimesh natyrore ka vendi juaj dhe si përdoren ato?
- Flisni për avantazhet dhe disavantazhet e prodhimit të naftës dhe energjisë së erës.
- Flisni për të drejtën publike të qasjes me tokën. A ka të drejta të ngjashme në vendet që njihni?
Zgjidhni përgjigjen e saktë
Çfarë eksporton më shumë Norvegjia?
Zgjidhni përgjigjen e saktë
Si e quajmë të drejtën për të shkuar ku të duash në natyrë?
Zgjidhni përgjigjen e saktë
Cilat janë detyrat kur ecni në natyrë?
Zgjidhni e saktë ose e gabuar
Lexoni deklaratat. Cila është e saktë? Cila është e gabuar?
Zgjidhni e saktë ose e gabuar
Lexoni deklaratat. Cila është e saktë? Cila është e gabuar?
Klikoni mbi imazh
Klikoni në vendin e duhur në imazh. Çfarë nuk mund të bëjmë në pyll apo pranë pyllit në periudhën nga 15 prilli deri më 15 shtator?