ውሕስነት ዘሎዋ ሃገር

Lærerinnhold

Tips til undervisningen

Snakk sammen

Start med å snakke om hva mennesker trenger og hva som må være på plass for at vi skal leve gode liv (mat, bolig, helse, familie, jobb, utdanning, penger osv.).

Definer velferd: vel = bra, god og ferd = reise Velferd betyr en god reise gjennom livet.

Hvilke behov blir dekket av velferdsgoder i det norske samfunnet?
Hvordan finansieres velferdsgodene i Norge? Se på sammenhengen mellom skatt, avgifter og velferdsgoder.

Utforsk

Mange av velferdsordningene (sykepenger, dagpenger, sosialhjelp, alderspensjon, uførepensjon, barnetrygd o.a.) blir fovaltet av Nav, som til sammen forvalter en tredjedel av statsbudsjettet.

Lover og regler avgjør hvordan Nav disponerer midlene til de ulike velferdsordningene. Det er ikke slik at hver enkelt saksbehandler tar avgjørelser etter sitt eget hode.

Tips til undervisninga

Snakk saman

Start med å snakke om kva menneske treng og kva som må vere på plass for at vi skal leve gode liv (mat, bustad, helse, familie, jobb, utdanning, pengar osv.).

Definer velferd: vel = bra, god og ferd = reise. Velferd tyder ei god reise gjennom livet.

Kva behov blir dekte av velferdsgode i det norske samfunnet?
Korleis blir dei norske velferdsgoda finansierte? Sjå på samanhengen mellom skatt, avgifter og velferdsgode.

Utforsk

Mange av velferdsordningane (sjukepengar, dagpengar, sosialhjelp, alderspensjon, uførepensjon, barnetrygd o.a.) blir forvalta av Nav, som til saman forvaltar ein tredel av statsbudsjettet.

Lover og reglar avgjer korleis Nav disponerer midlane til dei ulike velferdsordningane. Det er ikkje slik at kvar einskild sakshandsamar tek avgjerder etter sitt eige hovud.

Læreplan

Grunnleggende ferdigheter

Digitale ferdigheter
Muntlige ferdigheter

Tverrfaglige tema

Demokrati og medborgerskap

Læreplan i samfunnskunnskap for voksne innvandrere etter integreringsloven

gi eksempler på hva skattefinansiert velferd innebærer

Kjerneelement

Individ og fellesskap
Demokratiforståelse og deltakelse

Læringsaktivitet

Muntlig aktivitet
Utforsking

ውሕስነት ዘሎዋ ሃገር

ኖርወይ ማዕርነት ኣብ ዝብል ኣብ ማሕበራዊ ውሕስነት ዘሎዎ ሕብረተሰብ ዝተሃንጸት ሃገር እያ። ከምዚ ክበሃል ከሎ ኩላቶም ሰባት ብማዕረ ኣገዳስነት ኣሎዎም፡ ኵሉ ሰብ ድማ ጽቡቕ ህይወት ንኽነብር ተኽእሎ ክህልዎ ኣለዎ ማለት’ዩ። መንግስትን ምምሕዳራትን ንህዝቢ ማሕበራዊ ውሕስነት ናይ ምሃብ ቀንዲ ሓላፍነት ኣሎዎም። ስለዚ ኢና ንሕና ኖርወይ ማሕበራዊ ውሕስነት ዘሎዋ ሃገር ንብላ።

ማሕበራዊ ውሕስነት ብቐሊል ዝተፈጥረ ኣይኮነን። እዚ መንግስታዊ ማሕበራዊ ውሕስነት ኣብ ዝሓለፈ ሚእቲ ዓመታት መደብ ብመደብ ዝተሃንጸ እዩ። እዚ ዅሉ መደባት ንመንግስቲ ብዙሕ ናይ ገንዘብ ወጻእታት ክገብር ዝሓቶ እዩ። ፖለቲከኛታት እንታይ ዓይነት መደባት ክንረክብ ከም ዘለና ይውስኑ። ስለዚ፡ እቲ ዝውሃበና መደባት ብመሰረት እቶም ኣብ ስልጣን ዘለዉ ሰልፍታትን ኵነታት
ቍጠባ ናይ’ቲ ሕብረተሰብን ክቀያየር ይኽእል።

ሓደ ብማሕበራዊ ውሕስነት ዝምራሕ መንግስቲ ብዝተኻኣለ መጠን ኣብ ብዙሓት ዝሰርሑን ግብሪ ዝኸፍሉን ሰባት ዝምርኰስ’ዩ። መብዛሕትኦም ሰባት ርእሶም ክኽእሉን ኣብ ካልእ ዘይምርኰሱን ክኾኑ እዮም ዝደልዩ። እንተዀነ፡ እቲ ሃገራዊ ማሕበራዊ ውሕስነት ነቶም ሓገዝ ዘድልዮም ሰባት ቍጠባዊ ሓገዝ ክገብረሎም ይኽእል እዩ።

ኣብነታት ናይ ማሕበራዊ ውሕስነት መደባት -

  • ኣብ እዋን ሕማም ትኽፈሎ ደሞዝ
  • ኣብ እዋን ሽቕለት ኣልቦነት ዝውሃብ ሓገዝ
  • ደገፍ ኢንትሮ
  • ናጻ ትምህርቲ
  • ብዘይ ክፍሊት ኣብ ሆስፒታል ምጽናሕ
  • ውሕስነት ቈልዑ

ምጥቃም ረብሓታት ማሕበራዊ ውሕስነት ብዓቢኡ ኣብ ምትእምማን ዝተመርኰሰ እዩ። መንግስትን እቶም ዜጋታታን ነንሓድሕዶም ይተኣማመኑ እዮም። እቶም ነበርቲ መንግስቲ ኣድላዪ ኣብ ዝዀነሉ እዋን ከም ዝሕግዞም ይኣምኑሉ እዮም፡ እቲ መንግስቲ ድማ ዜጋታቱ ነቲ ረብሓታት ውሕስነት ብዘይግቡእ ከም ዘይጥቀሙሉ እምነት ኣሎዎ።

ናቭ

ኵላተን ኣብ ኖርወይ ዝርከባ ምምሕዳራት ቤትጽሕፈት ናቭ ኣሎወን። ኣብ ቤትጽሕፈት ናቭ፡ ናብ ስራሕ ንምጅማር ብቕዓት ከነጥሪ ክንሕገዝ ወይ ኣብ እዋን ሕማም ወይ ኣብ ካልእ ኣጸጋሚ እዋናት ቍጠባዊ ሓገዝ ዘድልየና እንተዀይኑ ሓገዝ ክንረክብ ንኽእል። ኣብ ርእስ’ዚ፡ ናቭ ናይ ኵሉ’ቲ ኣብ ኖርወይ ዘሎ መስርሕ ማሕበራዊ ውሕስነት ሓላፍነት ኣሎዎ። ብተወሳኺ ናቭ ማሕበራዊ ሓገዝ ናይ ምግባር፡ ናይ ሽቕለት ኣልቦነት ዝኽፈል ገንዘብ፡ ናይ እዋን ሕማም ደሞዝ፡ ጡረታ፡ ንውሕስነት ቈልዑ ተባህሊ ዝወሃብ ገንዘብ ኮንታንት ስቶተን ናይ ምግባር ሓላፍነት ከም ዘሎዎ ይጥቀስ።

ናቭ ዳርጋ ንሓደ ሲሶ ሃገራዊ ባጀት የመሓድር፡ ዳርጋ ናብ 22000 ዝጽግዑ ሰራሕተኛታት ድማ ኣሎዎ።

ማሕበራዊ ውሕስነት ዘሎዎ ሕበረተሰብ ስራሕ ይፈጥር

ብማሕበራዊ ውሕስነት ዝምራሕ ሕብረተሰብ ብዙሓት ሰራሕተኛታት የድልዩዎ። ኣብዚ እዋን’ዚ ዳርጋ ሰላሳ ሚእታዊት ናይቶም ኣብ ኖርወይ ዝርከቡ ሰራሕተኛታት ኣብ መንግስታዊ ትካላት ዝሰርሑ እዮም። ማሕበራዊ ውሕስነት ኖርወይ ብግቡእ ንኽሰርሕ ብዙሓት ዝተፈላለዩ ሞያውያን ጕጅለታት ሓቢሮም ክሰርሑ ኣለዎም።

ገለ ኣብነታት እንሆ፦

  • መምህራን፡ ሰራሕተኛታት ቤትጽሕፈታት፡ ሰራሕተኛታት ጽሬትን ካልኦት ሰራሕተኛታት ኣብያተትምህርትን
  • ሓካይም፡ ነርሳት፡ ተሓጋገዝቲ ኣለይቲ ሕሙማት፡ ሰራሕተኛታት ቤትጽሕፈት፡ ሰራሕተኛታት ጽሬትን ካልኦት ኣብ ሕክምናን መናበዪ ኣረጋውያንን ዝርከቡ ሰራሕተኛታት
  • ኣለይቲ ጕዳያት፡ ሰራሕተኛታት ኣብያተጽሕፈት ከምኡ’ውን ካልኦት ሰራሕተኛታት ናቭ

ብሓባር ተዘራረቡ

  • ማዕርነት እንታይ እዩ፧ ማሕበራዊ ውሕስነት እንታይ እዩ፧ ጽቡቕ ህይወትከ እንታይ እዩ፧
  • ብዛዕባ’ቲ ኣብ ሕብረተሰብ ኖርወይ ዘሎ ጽቡቕ ነገር ናይ ማሕበራዊ ውሕስነት ተመያየጡ።
  • ናቭ ኣብ ሃገራዊ ውሕስነት ኖርወይ ዘሎዎ ኣገዳስነት ብሓባር ተዘራረቡሉ።
  • ናቭ ነቲ ሓደ ሲሶ ናይ መንግስቲ ኖርወይ ባጀት ዘካይድ’ዩ። እዚ ብዛዕባ ሃገራዊ ማሕበራዊ ውሕስነት ኖርወይ እንታይ ይነግረና፧ እቲ ገንዘብ ካበይ’ዩ ዝመጽእ፧
Lege sjekker blodtrykk. Foto.
AdobeStock
Illustrasjon, fire personer sitter på stabler av mynter.
AdobeStock

ቅኑዕ መልሲ ምረጽ

ንህዝቢ ኖርወይ ረብሓታት ድሕነት ምቕራብ ቀንዲ ሓላፍነት ዘሎዎ መን እዩ፧

ቅኑዕ መልሲ ምረጽ ።

ኣብነታት መዳባት ድሕነት ዝብሃሉ ኣየኖት እዮም፧ ብዙሕ መልስታት ምሃብ ይከኣል'ዩ።

ቅኑዕ መልሲ ምረጽ

ቀንዲ ዕዮ ናቭ እንታይ እዩ፧ ብዙሕ መልስታት ቅኑዕ ኣሎ።

ቅኑዕ ወይ ጌጋ ምረጽ

ነዚ መግለጽታት ኣንብቦ። ኣየናይ'ዩ እቲ ቅኑዕ፧ ኣየናይከ እቲ ጌጋ፧

ናቭ ንዅሉ ኣብ መደባት ማሕበራዊ ድሕነት ኣብ ኖርወይ ሓላፍነት ኣለዎ።
ኣብ ኖርወይ ሰለስተ ኣብያተ ጽሕፈታትት ናቭ ኣለዋ። ሓንቲ ኣብ ኦስሎ፡ ሓንቲ ኣብ ትሮንድሃይም ሓንቲ ኸኣ ኣብ በርገን።
ዳርጋ ፍርቂ ካብቶም ኣብ ኖርወይ ኣብ ስራሕ ዘለዉ ሰራሕተኛታት ኣብ መንግስታዊ/ምመሕዳር ትካላት ዝሰርሑ እዮም።
ረብሓታት ድሕነት ብዝለዓለ ደረጃ ኣብ ምትእምማን (ቅንዕና) ዝምርኰስ'ዩ።
ማሕበራዊ ውሕስነት ዘውሕስ መንግስቲ ኣብ ብዙሓት ኣብ ስራሕ ዘለዉን ግብሪ ዝኸፍሉን ሰባት ዝምርኰስ'ዩ።

ቅኑዕ ወይ ጌጋ ምረጽ

ነዚ መግለጽታት ኣንብቦ። ኣየናይ'ዩ እቲ ቅኑዕ፧ ኣየናይከ እቲ ጌጋ፧

ኣብ ሓንቲ ማሕበራዊ ውሕስነት ዘውሕስ ምንግስቲ ትመሓደር ሃገር ዘለዉ ዜጋታት ኣባይትን ምግብን ብናጻ ይረኽቡ።
ኣብ ቤትጽሕፈት ናቭ ስራሕ ንምርካብ ስልጠና ከነማዕብል ሓገዝ ዘድልየና እንተዀይኑ ክንረክብ ንኽእል ኢና።
ፖለቲከኛታት ኣየናይ ዓይነት መደባት ክንረክብ ከም ዘሎና ይውስኑ።
ኣብ ኖርወይ ዘሎ ማሕበራዊ ውሕስነት ስርዓት ቅዋም ከይተቐየረ ክቕየር ኣይክእልን እዩ።
ማሕበራዊ ውሕስነት ዘረጋግጽ መንግስቲ ነቶም ዘድልዮም ገንዘባዊ ደገፍ ክገብረሎም ይኽእል እዩ።

ቅኑዕ ስእሊ ምረጽ

ኣየናይ ሞያታት ኢና መብዛሕትኡ ግዜ ኣብ መንግስታዊ/ምምሕዳራዊ ትካላት ንረክብ፧ ብዙሕ መልስታት ምሃብ ይከኣል'ዩ።