یاساكانی مۆڵه‌تی مانه‌وه‌

Lærerinnhold

Tips til undervisningen

Snakk sammen

Hvem som får bo i et land er et politisk spørsmål. Innvandring og mottak av flyktninger er et av de mest debatterte temaene i norsk politikk, med mange sprikende og sterke meninger. Meningene kan for eksempel være basert på økonomi, kulturspørsmål, redsel for det ukjente, rettferdighet eller integreringsspørsmål. Norge er i tillegg bundet av internasjonale avtaler og traktater som handler om innvandring.

Når et land tar imot flyktninger, sier man også ja til ansvar og forpliktelse. I Norge får flyktninger tilbud om introduksjonsprogram. Gjennom introduksjonsprogrammet får flyktningen mulighet til å kvalifisere seg for arbeid og mottar også en introduksjonsstøtte i en periode. Til gjengjeld forventes det at flyktningene selv skal gjøre en innsats blant annet for å lære seg språket, tilpasse seg kulturen og komme i arbeid.

Tips til undervisninga

Snakk saman

Kven som får bu i eit land, er eit politisk spørsmål. Innvandring og kor mange flyktningar vi skal ta imot er eit av temaa det er mest debatt om i norsk politikk, og her er mange sprikande og sterke meiningar. Meiningane kan til dømes vere baserte på økonomi, kulturspørsmål, redsle for det ukjende, rettvise eller integreringsspørsmål. Noreg er dessutan bunde av internasjonale avtalar og traktatar som handlar om innvandring.

Når eit land tek imot flyktningar, seier ein òg ja til ansvar og plikter. Flyktningar som kjem til Noreg, får tilbod om eit introduksjonsprogram. Dette introduksjonsprogrammet gjev flyktningar ei moglegheit til å kvalifisere seg for arbeid, og dei får òg introduksjonsstønad i ein periode. Til gjengjeld blir det venta av flyktningane at dei sjølve skal gjere ein innsats, mellom anna for å lære seg språket, tilpasse seg til kulturen og kome i arbeid.

Læreplan

Grunnleggende ferdigheter

Digitale ferdigheter
Muntlige ferdigheter

Tverrfaglige tema

Demokrati og medborgerskap

Læreplan i samfunnskunnskap for voksne innvandrere etter integreringsloven

bruke kunnskap om sentrale rettigheter, plikter og muligheter som nyankommen innvandrer i Norge

Kjerneelement

Individ og fellesskap

Læringsaktivitet

Muntlig aktivitet

یاساكانی مۆڵه‌تی مانه‌وه‌

NTB

كۆچبه‌ر كه‌سێكه‌ كه‌ له‌ ده‌ره‌وه‌ی وڵات له‌ دایك بووه‌، به‌ڵام له‌ نۆڕوێژ ده‌ژێت. كۆچبه‌ره‌كانی دانیشتووی نۆڕوێژ مۆڵه‌تی مانه‌وه‌یان جیاوازه و مافی جیاوازیان هه‌یه‌.

  • هاووڵاتیانی وڵاته‌كانی یه‌كێتی ئەوروپا ده‌توانن به‌ بێ وه‌رگرتنی مۆڵه‌تی مانه‌وه‌ له‌ نۆڕوێژ كار بكه‌ن، به‌ڵام ده‌بێت لای‌ پۆلیس خۆیان ناونووس بكه‌ن. ناونووس کردن لای پۆلیس بە شێوەی دیجیتاڵی بەرێوەدەچێت.
  • Overføringsflyktninger یا kvoteflyktninger به‌ پێی ڕێكه‌وتن له‌ گه‌ڵ كۆمیساریای باڵای په‌نابه‌ران له‌ نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان بۆ نۆڕوێژ دێن. ئه‌وان كاتێك كه‌ هاتن بۆ نۆڕوێژ، مۆڵه‌تێكی مانه‌وه‌ی‌ كاتیان ده‌درێتێ.
  • کەسێك كه‌ له‌ وڵاتی خۆی به‌ هۆی ڕه‌گه‌ز، دین، نه‌تەوه‌، هەستی جنسی یا چالاكی سیاسی بچەوسێنرێتەوە، ده‌توانێ‌ له‌ نۆڕوێژ مافی په‌نابه‌ری وه‌ربگرێت. په‌نابه‌ره‌كان خۆیان دێن بۆ نۆڕوێژ و داوای په‌نابه‌ری ده‌كه‌ن. ئه‌وان ده‌توانن جوابی ره‌د وه‌ربگرن، یا خود به‌ هۆی له‌به‌رچاوگرتنی هه‌ستیاری به‌شه‌ردۆستانه‌ مافی په‌نابه‌ریان پێبدرێت.
  • ئه‌ندامانی بنه‌ماڵه‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ی كه‌ له‌ نۆڕوێژ مافی مانه‌وه‌یان هه‌یه‌، ده‌توانن داوای دووباره‌ یه‌كگرتنه‌وه‌ی خێزانی بكه‌ن.

هه‌موو ئه‌و كه‌سانه‌ی كه‌ مافی په‌نابه‌ری سیاسی/مافی مانه‌وه‌ به‌ هۆی له‌به‌رچاوگرتنی هه‌ستیاری به‌شه‌ردۆستانەیان پێدەدرێت، یا ئه‌و په‌نابه‌رانه‌ی كه مافی په‌نابه‌ری له‌‌ كۆمیساریای باڵای په‌نابه‌ران له‌ نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان وه‌رده‌گرن، په‌نابه‌ر-یا خود («flyktning») یان پێ ده‌ڵێن.

له‌ سێ یا پێنج ساڵه‌‌كانی هه‌وه‌ڵێی مانه‌وه‌ له‌ نۆڕوێژ، مرۆڤ مافی مانه‌وه‌ی كاتی وه‌رده‌گرێت. ئه‌و مۆڵه‌ته‌‌ وه‌كوو باو هه‌موو ساڵێ ده‌بێ نوێ بكرێته‌وه‌‌. مرۆڤ پاش سێ یا پێنج ساڵ ده‌توانێ داوای مافی مانه‌وه‌ی هه‌تاهه‌تایی بكات. ئه‌و كات مرۆڤ پاش شه‌ش، حه‌وت یا هه‌شت ساڵ ده‌توانێ داوای هاونیشتمانی نۆڕوێژی بكات.

سه‌رچاوه‌: www.udi.no

تۆ ده‌توانی له‌ سه‌ر ماڵپه‌ڕه‌كانی UDI زانیاری پڕكه‌یه‌وه‌ و ڕێنوێنی گونجاو وه‌ربگریت. تۆ هه‌روه‌ها له‌ سەر ئەو ماڵپەڕە دەتوانی داواكاری پێویست به‌ دیجیتاڵی بنێریت. مالپه‌ڕه‌كه‌ به‌ دو زمانی نۆڕوێژی و ئینگلیزیه‌.

ئینته‌رنێت

پێكه‌وه‌ قسان‌ بكه‌ن

  • كێ بڕیار ده‌دا چ کەسێک لە‌ وڵاتێک بمێنێته‌وه‌؟
  • ئایا هه‌ر كه‌سێك ئارەزوو بکات، ده‌توانێ‌ بۆ وڵاتی تۆ كۆچ بكات؟
  • بۆچی هه‌ر كه‌سێك كه‌ ئارەزوو بکات، مافی مانه‌وه‌ی له‌ نۆڕوێژی پێ نادرێت؟
  • چ ئه‌ركێك له‌ ئه‌ستۆی ئه‌و وڵاته‌یه‌ كه‌ په‌نابه‌ر وه‌رده‌گرێت، و خۆی په‌نابه‌ر چ ئه‌ركێكی هه‌یه‌؟

وه‌ڵامی ڕاست هه‌ڵبژێره‌

ووشەی کۆچبەر بە چ کەسێک دەگوترێت؟

وه‌ڵامی ڕاست هه‌ڵبژێره‌

ئایا هاونیشتمانیانی وڵاتانی یه‌كێتی ئەوروپا ده‌توانن بێ داوا كردنی مۆڵه‌تی مانه‌وه‌ له‌ نۆڕوێژ كار بكه‌ن؟

وه‌ڵامی ڕاست هه‌ڵبژێره‌

بۆ دۆزی مانه‌وه‌، له‌ كامه‌ ماڵپه‌ره‌ مرۆڤ ده‌توانێ زانیاری پڕ بكاته‌وه‌ و ڕێنوێنی گونجاو وه‌ربگرێت؟

وه‌ڵامی ڕاست هه‌ڵبژێره‌

ئه‌ندامی بنه‌ماڵه‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ی كه‌ مۆڵه‌ت و مافی مانه‌وه‌یان له‌ نۆڕوێژ هه‌یه‌، چ ده‌توانن داوا بكه‌ن؟

ڕاست یا هەڵە هه‌ڵیبژێره

ئه‌م ووتانه‌ بخوێنه‌وه‌. كامه‌یان ڕاستن‌؟ كامه‌یان هه‌ڵه‌ن‌؟

كۆچبه‌رانی دانیشتووی نۆڕوێژ مۆڵه‌تی مانه‌وه‌ی یه‌كسان و مافی یه‌كسانیان هه‌یه‌.
داواخوازانی په‌نابه‌ری ده‌توانن جوابی ره‌د وه‌ربگرن، یا خود به‌ هۆی له‌به‌رچاوگرتنی هه‌ستیاری به‌شه‌ردۆستانه‌ مافی په‌نابه‌ریان پێبدرێت.
له‌ سێ یا پێنج ساڵه‌‌كانی هه‌وه‌ڵێی مانه‌وه‌ له‌ نۆڕوێژ، مرۆڤ مافی مانه‌وه‌ی كاتی وه‌رده‌گرێت و‌ وه‌كوو باو هه‌موو ساڵێ ده‌بێ نوێ بكرێته‌وه‌.
هاووڵاتیانی وڵاته‌كانی یه‌كێتی ئوروپا دبێ داوای مۆڵه‌تی مانه‌وه‌ بكه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی‌ بتوانن له‌ نۆڕوێژ كار بكه‌ن.
ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ له‌ وڵاتی خۆیان به‌ هۆی ڕه‌گه‌ز، دین، نه‌تەوه‌، هەستی جنسی یا چالاكی سیاسی بچەوسێنرێنەوە، ده‌توانن‌ له‌ نۆڕوێژ مافی په‌نابه‌ری وه‌ربگرن.