د تاریخ منځنۍ دورې او ټولنې
Lærerinnhold
Tips til undervisningen
Snakk sammen
Læreren må kjenne til historien i deltakernes hjemland.
Når man snakker om svartedauden, vil det sannsynligvis være nærliggende å snakke om covid-19 og hvordan denne smitten har gått verden rundt. Man kan også snakke om samarbeid om vaksiner og tiltak på tvers av land.
Hent gjerne inn stoff fra leksjonen om religion og religionsfrihet.
Dersom det passer, kan man trekke paralleller til politikk og konflikter i deltakernes hjemland. Hvordan reagerer mennesker på at fremmede makter tar kontrollen i landet?
Lenker
Tips til undervisninga
Snakk saman
Læraren må kjenne til historia til deltakarane sine heimland.
Når ein snakkar om svartedauden, vil det sannsynlegvis vere nærliggjande å snakke om covid-19 og korleis denne smitta har gått verda rundt. Ein kan òg snakke om samarbeid om vaksinar og ulike tiltak på tvers av land.
Hent gjerne inn stoff frå leksjonen om religion og religionsfridom.
Dersom det passar, kan ein dra parallellar til politikk og konfliktar i heimlanda til deltakarane. Korleis reagerer menneske på at framande makter tek kontrollen i landet?
د تاریخ منځنۍ دورې او ټولنې
ناروې ته د عیسویت راتګ
عیسویت د اروپا په سویل کې ناروې ته تر راتګ دمخه اصلي مذهب و. کله چې اولاو هارالډسن په 1030 کې د سټیکلسټډ په جګړه کې ووژل شو، د هغه زوی د خپل پلار د سېنت په جوړولو کې له کلیسا څخه مرسته وغوښته. ډیرو پیاوړي بزګرانو او مشرانو په تدریج سره عیسویت ومنلو. کله چې په واک کې کسان نوي دین ته داخل شول، ډیری عادي خلکو ترې تقلید وکړ. کلیسا ډیر ژر د ځواک په یوه لوی مرکز بدله شوه. خلکو کلیسا ته مالیه ورکوله، او ډیری هغو به خپله ځمکه هم دې کلیسا ته ورکوله. دین د عادي خلکو په ژوند کې لوی مقام درلود.
تور مرګ
د مړینې او ناروغیو د خپرېدو سربېره، د ناروې نفوس د 1000 او 1300 میلادي کلونو ترمینځ د 150،000 څخه شاوخوا 400،000 ته لوړ شو. شاوخوا نیمایي ماشومان او مېرمنې د لومړۍ زیږون پرمهال مړه کېدل.
د 14مې پېړۍ په نیمایي کې یوه وبا خپره شوه. دې وبا ته د تور مرګ نوم ورکړل شو ځکه هر هغه سړی به چې په دغه ناروغۍ اخته شو، تور او نیلي ټپونه راښکاره شول. ډېری ناروغان به په څو ورځو کې مړه کېدل. باور دا دی چې د دغې وبا له امله د 75 څخه تر 200 ملیون پورې خلک په دې وبا اخته شوي وو. د اروپا شاوخوا نیمایي نفوس د دغې وبا له امله تباه شو. د ناروې نفوس دریمه برخه د ناروغۍ له امله مړه شوه.
ځواک د کلیسا او اشرافو په لاس کې
ډیری خلک د مینځنۍ دورې پرمهال بزګران وو. د وايکنګ دورې پرمهال، ډیری بزګرانو خپلې کروندې او ځمکې درلودې، خو اوس ډیری بزګران باید کلیسا، پاچا او اشرافو ته مالیه ورکړي. هرڅوک چې نشي کولی دا مالیه ورکړي باید خپله ځمکه پریږدي. د دې معنی دا وه چې کلیسا، پاچا او اشراف له لا بډایه کېدل، پداسې حال کې چې عام خلک غریب او فقیر شول.
په ناروې کې لومړنی ښارونه د دې دورې په جریان کې تاسیس شوي. ترټولو لوی ښارونه برګن (Bjørgvin)، ټرونډیم (نیداروس)، اوسلو، سټینجر او تونسبرګ وو.
اتحادیه
په ناروې باندې د ډنمارک نفوذ د 14 پیړۍ په اوږدو کې ډیر شو، او ناروې له 1397 څخه د ډنمارک او سویډن سره په اتحاد کې وه. دغه اتحادیې یو پاچا درلود. وروسته سویډن اتحادیه جلا کړه، مګر د ډنمارک او ناروې ترمینځ اتحاد تر 1814 پورې دوام وکړ. اتحادیه له ډنمارک څخه خپلواکه وه. د ډنمارک پلازمینه کوپنهاګن د اتحادیې کلتوري مرکز و، او نارویجیانو په ډنمارکي ژبه لیک او لوست کاو. د ناروې بزګرانو په کوپنهاګن کې پاچا ته مالیه ورکوله، او نارویجیان هلته د زده کړې لپاره لاړل.
پروټسټنټیزم
په 1517 یو مذهبي بغاوت پیل شو. د جرمني راهب مارتین لوتر د کاتولیک کلیسا ځواک ته خبرداری ورکړ. ډیری خلکو د مارتین لوتر ملاتړ وکړ. دوی د پروټیسټانټ په نامه يادېدل ځکه چې دوی احتجاج کولو. په شمالي اروپا کې یو شمیر پاچاهانو هم د مارتین لوتر ملاتړ وکړ. ډنمارک پاچا پروټیسټانټیزم ته مخه کړه. پروټیسټانټیزم تر 2012 پورې په ناروې کې رسمي دین و کله چې د کلیسا دولتي سیسټم بند شو.
یو بل سره مباحثه وکړئ
- ستاسو په هیواد کې د تاریخ دا دوره څه ډول وه؟
- ایا تور مرګ ستاسو هیواد ته درغلی و؟
- ایا ستاسو د هېواد تاریخ زموږ د هغې سره ورته والی لري؟
- دین د خلکو په ژوند کې لوی مقام درلود. کلیسا ډیر ځواک درلود. تاسو څه فکر کوئ چې دغه کار په خلکو څه ډول اغېزه کول؟ نن ورځ وضعیت څنګه دی؟
- تاسو څه فکر کوئ چې د ډنمارک سره د ناروې اتحاد په ناروې کې خلک او د ناروې د ټولنې په پرمختګ اغېز کړی؟
سم ځواب انتخاب کړئ
د ناروې د نفوس څومره برخه د تور مرګ پرمهال مړ شول؟
سم ځواب انتخاب کړئ
ناروې په کوم کال کې د سویډن او ډنمارک سره یوځای شوه؟
سم ځواب انتخاب کړئ
د آلمان راهب مارتین لوتر د شپاړسمې پیړۍ په پیل کې د څه شي په وړاندې لاریون وکړ؟
صحیح او غلط انتخاب کړئ
جملې ولولئ. کومې صحیح او کومې غلطې دي؟
صحیح او غلط انتخاب کړئ
جملې ولولئ. کومې صحیح او کومې غلطې دي؟