መካከለኛው ዘመንና ውህደቶች

Lærerinnhold

Tips til undervisningen

Snakk sammen

Læreren må kjenne til historien i deltakernes hjemland.

Når man snakker om svartedauden, vil det sannsynligvis være nærliggende å snakke om covid-19 og hvordan denne smitten har gått verden rundt. Man kan også snakke om samarbeid om vaksiner og tiltak på tvers av land.

Hent gjerne inn stoff fra leksjonen om religion og religionsfrihet.

Dersom det passer, kan man trekke paralleller til politikk og konflikter i deltakernes hjemland. Hvordan reagerer mennesker på at fremmede makter tar kontrollen i landet?

Tips til undervisninga

Snakk saman

Læraren må kjenne til historia til deltakarane sine heimland.

Når ein snakkar om svartedauden, vil det sannsynlegvis vere nærliggjande å snakke om covid-19 og korleis denne smitta har gått verda rundt. Ein kan òg snakke om samarbeid om vaksinar og ulike tiltak på tvers av land.

Hent gjerne inn stoff frå leksjonen om religion og religionsfridom.

Dersom det passar, kan ein dra parallellar til politikk og konfliktar i heimlanda til deltakarane. Korleis reagerer menneske på at framande makter tek kontrollen i landet?

Læreplan

Grunnleggende ferdigheter

Muntlige ferdigheter
Digitale ferdigheter

Tverrfaglige tema

Demokrati og medborgerskap

Læreplan i samfunnskunnskap for voksne innvandrere etter integreringsloven

gi eksempler på noen av de viktigste historiske hendelsene og prosessene som har dannet grunnlaget for framveksten av demokratiet i Norge  

Kjerneelement

Demokratiforståelse og deltakelse

Læringsaktivitet

Muntlig aktivitet

መካከለኛው ዘመንና ውህደቶች

Olav den Hellige faller på slagmarken. Tegning.
H. Egedius

ክርስትና ወደ ኖርዌይ መጣ

ክርስትና ወደ ኖርዌይ ከመምጣቱ ከረጅም ጊዜ በፊት በደቡብ አውሮፓ ውስጥ ዋነኛው ሃይማኖት ነበር። በ1030 ኦላቭ ሃራልድሰን በስቲክልስታድ ጦርነት ሲገደል ልጁ አባቱን ቅዱስ ለማድረግ የቤተ ክርስቲያንን እርዳታ ጠየቀ። ኃያላን ገበሬዎችና አለቆች እየበዙ ክርስትናን ቀስ በቀስ ተቀብለዋል። በስልጣን ላይ ያሉት ወደ አዲሱ እምነት ሲሸጋገሩ፣ ብዙ ተራ ሰዎች ይህንን ተከተሉ። ቤተ ክርስቲያኒቱ ብዙም ሳይቆይ ትልቅ ኃይል ኣገኘት።ሰዎች ለቤተክርስቲያን ግብር መክፈል ጀመሩ፡ ብዙዎቹም መሬታቸውን ለቤተ ክርስትያን ሰጡ። ሃይማኖት በተራ ሰዎች ሕይወት ውስጥ ትልቅ ስፍራ ያዘ።

"ጥቁር ሞት"

En trapp i et trehus. En skummel kvinne som ser ond ut titter opp fra kjelleren. Hun symboliserer pesten. Tegning
Foto: Nasjonalmuseet/Morten Thorkildsen ‘ፐስታ በደረጃው ላይ’ በቴዎዶር ኪትልሰን የተቀባ።

ምንም እንኳን ሞት እና በሽታ ቢስፋፋም፡እ.ኤ.አ ከ1000 እስከ 1300 ዓ.ም. ባለው ጊዜ ውስጥ፡ የኖርዌይ ህዝብ ቁጥር ከ150,000 ወደ 400,000 አካባቢ አድጓል።ከሚወለዱት ግማሽ ያህሉ ህፃናት የመጀመሪያ ልደታቸው ሳያከብሩ ሞተዋል። እንዲሁም፡ ብዙ ሴቶች በወሊድ ምክንያት ሞተዋል።


በ14 ኛው ክፍለ ዘመን አጋማሽ ላይ ወረርሽኝ ተከስቶ ነበር። ይህ ወረርሽኝ “ጥቁር ሞት” ተብሎ የሚጠራው በሽታው የተያዙ ሰዎች በአካላቸው ላይ ትላልቅ ሰማያዊና ጥቁር እባጮች ይወጣ ስለነበረ ነው። በዚህ በሽታ የተያዙ አብዛኛዎቹ ሰዎች በጥቂት ቀናት ውስጥ ይሞቱ ነበር። በመላው ዓለም፡ ከ75 እስከ 200 ሚሊዮን ሰዎች በተከሰተው ወረርሽኝ፡ እንደሞቱ ይታመናል። ከአውሮፓ ህዝብ ግማሽ ያህል ሕዝብ በዚህ በሽታ ምክንያት ኣልቀዋል። ከኖርዌይ ሕዝብ፡ አንድ ሶስተኛው በበሽታው ሞተዋል።

ሥልጣን በቤተ ክርስቲያን፣ በንጉሡና በመኳንንት እጅ።

በመካከለኛው ክፍለ ዘመን አብዛኛው ሰው የሚተዳደረው በግብርና ሥራ ነበር፡፡ በቫይኪንጎች ዘመን አብዛኛዎቹ ገበሬዎች እርሻቸውን እና መሬታቸውን የራሳቸው ነበሩት፣ አሁን ግን፡ ሰዎች ለቤተ ክርሰቲያን፣ ለንጉሡ እንዲሁም ለባለ ርስቶች ግብር መክፈል ነበረባቸው። ግብር መክፈል ያልቻለ ማንኛውም ሰው ደግሞ መሬቱን ማስረከብ ነበረበት። ስለሆነም፣ ቤተ ክርስቲያን፡ ንጉሡና መኳንንቶቹ እየበለጸጉ ሲሔዱ፣ ተራው ሕዝብ እየደኸየ መጣ።

በኖርዌይ ውስጥ የመጀመሪያዎቹ ከተሞች የተመሰረቱት በዚህ ወቅት ነው። ትላልቆቹ ከተሞች፣ በርገን (ብዮርግቪን)፡ ትሮንደሄም (ኒዳሮስ)፡ ኦስሎ፡ ስታቫንገር እና ቶንስበርግ ነበሩ።

ውሕደት

በ14ኛው ክፍለዘመን የዳኒሾች ተጽእኖ በኖርዌይ ላይ እያየለ መጥቶ የነበረ ሲሆን ኖርዌይ እ.ኤ.አ ከ1397 ዓ.ም ጀምሮ ከዴንማርክና ከስዊድን ጋር ውሕደት ፈጥራ ነበር፡፡ ይህ ውሕደት በአንድ ንጉሥ ስር የሚተዳደር ነበር፡፡ ስዊድን ከውህደቱ ቆየት ብላ የወጣች ሲሆን ዴንማርክና ኖርዌይ ግን እስከ 1814 ዓ.ም ድረስ አብረው ዘልቀዋል፡፡ ውሕደቱ ይመራ የነበረው ከዴንማርክ ነበር። የዴንማርክ ዋና ከተማ የሆነችው ኮፐንሃገን የውህደቱ የባሕል ማዕከል የነበረች፣ ስለሆነም ኖርዌጃኖች የዴንማርክ ቋንቋ ኣንበበው ይጽፉ ነበር። የኖርዌይ ገበሬዎች በኮፐንሃገን ለሚገኘው ንጉሥ ግብር ይከፍሉ ስለነበር፡ ኖርዌጃኖች ትምህርታቸውን ለመከታተል ወደዚያ ይሄዱ ነበር።

የፕሮቴስታንት እምነት

Martin Luther i hans fødeby, Eisleben i Tyskland. Han har på seg en kappe og holder en bok. Han ser bestemt ut i lufta. Foto
GettyImages ማርቲን ሉተር

በ1517 ዓ.ም ሃይማኖታዊ አመፅ ተካሄዶ ነበር።ጀርመናዊው መነኩሴ ማርቲን ሉተር የካቶሊክ ቤተ ክርስቲያንን ስልጣንን ተገዳደረ። ማርቲን ሉተርም የሚደግፉ ሰዎች ቁጥራቸው እየተበራከተ ነበር። ፕሮቴስታንት የሚለውን ስያሜ የያዙት ተቃውመው በመውጣታቸው ነበር። በሰሜን አውሮፓ የነበሩ በርካታ ነገሥታትም ማርቲን ሉተርን ደግፈዋል። የዴንማርክ ንጉስ ወደ ፕሮቴስታንት እምነት ኣዞረ። ፕሮቴስታንታዊነት፡ በኖርዌይ ውስጥ፡ የመንግስት ቤተ ክርስትያን መሆኑ እስካቆመበት፡እስከ 2012 ድረስ የመንግስት ሃይማኖት ነበር።

ኣብራችሁ ተወያዩ

  • ይህ የታሪክ ወቅት በአገራችሁ ምን ይመስል ነበር?
  • በትውልድ አገራችሁ "ጥቁር ሞት" ተከስቶ ነበርን?
  • በኣሁኑ ጊዜ ከዚህ ጋር የሚመሳሰል ሁኔታ ገጥሟችሁ ያውቅ ይሆን?
  • ሃይማኖት በሰዎች ሕይወት ውስጥ ትልቅ ቦታ ነበረው። ቤተ ክርስቲያን ብዙ ኃይል ነበራት። ይህ በሰዎች ላይ ምን ተጽዕኖ ያሳደረ ይመስልሃል? ዛሬ ያለው ሁኔታ ምን ይመስላል?
  • ከዴንማርክ ጋር የነበረው ውሕደት የኖርዌይን ሕዝብና የሃገሪቱን ማሕበረሰብ እድገት በምን መልኩ እንደነካው ታስባላችሁ?
To åpne hender med et trekors. Foto.
GettyImages

ትክክለኛውን መልስ ይምረጡ

በጥቁር ሞት ዘመን፡ በሞት የተነጠቀው ምን ያክሉ የኖርዌይ ሕዝብ ነበር ?

ትክክለኛውን መልስ ይምረጡ

በየትኛው ዘመን ነበር ኖርዌይ ከስዊድን እና ዴንማርክ ጋር ተዋሕዳ የነበረችው?

ትክክለኛውን መልስ ይምረጡ

በ1500 ዎቹ መጀመሪያ ላይ ጀመርናዊው መነኩሴ ማርቲን ሉተር ምን ነበር የተቃወመው?

ትክክል ወይም ስህተት ይምረጡ

መግለጫዎቹን ያንብቡ። ትክክል የትኛው ነው? ስህተት የትኛው ነው?

በጥቁር ሞት የሚታወቅ ወረርሽን፡ በ13ኛው መቶ ክፍለ ዘምነ አጋማሽ ነበር የታየው፡፡
በጥቁር ሞት፡ ግማሽ ያህሉ የአውሮጳ ሕዝብ በሞት አልቋል፡፡
በመካከለኛው ዘመን አብዛኛዎቹ ገበሬዎች ለቤተ ክርስቲያን ፣ ለንጉሱ እና ለባለስልጣናት ግብር ይከፍሉ ነበር፡፡
ከዴንማርክ ጋር የነበረው ውሕደት የዘለቀው እስከ 1905 ዓ.ም ድረስ ነበር፡፡
ፕሮቴስታንት እስከ 2012 ዓ.ም. የኖርዌይ መንግሥታዊ ሃይማኖት ነበር፡፡

ትክክል ወይም ስህተት የሆነውን ይምረጡ

መግለጫዎቹን ያንብቡ። ትክክል የትኛው ነው? ስህተት የትኛው ነው?

ቤተ ክርስቲያን በኖርዌይ ብዙ ሃይል ያገኘቸው ከ1930 በኋላ ነበር፡፡
በመካከለኛው ዘመን አብዛኛዎቹ ሰዎች ቄሶች ነበሩ።
ከብዙ ሺህ አመታት በፊት፡ ከሚወለዱት ልጆች ግማሽ ያክሉ የአንደኛ አመት የልደት በአላቸውን ሳያከብሩ ይሞቱ ነበር፡፡
በመካከለኛው ዘመን በርገን ብየርግቪን ትባል ነበር፡፡ ትሮንድሃም ደግሞ ኒዳሩስ ትባል ነበር፡፡
ኖርዌጅያውያን ከዴንማርክ ጋር በውህደት በነበሩበት ዘመን፡ የዴኒሽ ቋንቋ ያነቡና ይጽፉ ነበር፡፡