Norvegjia e sotme

Lærerinnhold

Tips til undervisningen

Bruk det interaktive kartet til å snakke om hvilke land som er medlemmer av EU/EØS.

Utforskning

Snakk sammen

Trekk paralleller til deltakernes hjemland.

Norges distriktspolitikk har som målsetting at folk skal ha samme levekår uansett hvor i landet de bor. Samtidig ser vi at det er en fordel for ressursutnytting og effektivitet at folk bor tettere sammen. Kommunesammenslåinger er et eksempel på dette.

Stikkord til arbeiderbevegelsens og kvinnebevegelsens betydning: lover og regler som beskytter enkeltindividet, menneskers selvstendighet, muligheten til å leve i økonomisk trygghet, endringer i familiestruktur og familieliv

Norge er er ikke medlem av EU, men vi er medlem av EØS. Dette betyr i praksis at vi er en del av EU-systemet når det gjelder mange EU-lover og -avtaler.
Det er fremdeles en debatt i Norge om vi bør gå inn i EU og om vi bør trekke oss ut av EØS-samarbeidet. Ved to folkeavstemninger (1972 og 1994) stemte et knapt flertall av det norske folk nei til medlemsskap i EU.

Tips til undervisninga

Bruk det interaktive kartet til å snakke om kva for land som er medlemar av EU/EØS.

Utforsking

Snakk saman

Dra parallellar til deltakarane sine heimland.

Distriktspolitikken i Noreg har som målsetjing at folk skal ha dei same levekåra uansett kvar i landet dei bur. Samstundes ser vi at det er ein fordel for ressursutnytting og effektivitet om folk bur tettare saman. Kommunesamanslåingar er eit døme på dette.

Stikkord til arbeidarrørsla og kvinnerørsla og kva desse rørslene har hatt å seie: lover og reglar som vernar einskildindividet, menneske sitt sjølvstende, moglegheita til å leve i økonomisk tryggleik, endringar i familiestruktur og familieliv

Noreg er ikkje medlem av EU, men vi er medlem av EØS. I praksis tyder dette at mange lover og avtalar i EU-systemet òg gjeld for oss.
Det blir framleis debattert i Noreg om vi bør gå inn i EU og om vi bør trekkje oss ut av EØS-samarbeidet. Vi har hatt to folkerøystingar om EU-medlemskap (i 1972 og 1994), og begge gongane stemde eit knapt fleirtal av det norske folket nei.

Læreplan

Grunnleggende ferdigheter

Digitale ferdigheter
Muntlige ferdigheter

Tverrfaglige tema

Demokrati og medborgerskap

Læreplan i samfunnskunnskap for voksne innvandrere etter integreringsloven

gi eksempler på noen av de viktigste historiske hendelsene og prosessene som har dannet grunnlaget for framveksten av demokratiet i Norge  

Kjerneelement

Demokratiforståelse og deltakelse

Læringsaktivitet

Muntlig aktivitet

Norvegjia e sotme

Illustrasjonsfoto.
GettyImages

Sot, Norvegjia është një vend modern, multikulturor. Ka një standard të lartë jetese dhe shoqëria dominohet nga teknologjia moderne. Norvegjia gjithashtu merr pjesë në bashkëpunimet ndërkombëtare që ndikojnë në politikën norvegjeze, përfshirë OKB-në, NATO-n dhe ZEE-në.

Nëse do të pyesnim një person të rastësishëm për vlerat që janë të rëndësishme në shoqërinë norvegjeze sot, ata me siguri do të përgjigjeshin se disa nga vlerat më të rëndësishme janë barazia dhe liria për të vendosur mbi jetën e tyre.

Ashtu si në shumë vende dhe shoqëri të tjera, në Norvegji ka shumë ligje. Ligjet bazohen në një masë të madhe në parimin e barazisë mes njerëzve dhe u japin njerëzve shumë të drejta. Ne do të shikojmë disa faktorë më poshtë që kanë ndihmuar në formimin e shoqërisë norvegjeze që njohim sot. Lëvizjet e mëdha politike kanë qenë të rëndësishme në zhvillimin e Norvegjisë së sotme. Lëvizja e punëtorëve dhe lëvizja e grave kanë qenë veçanërisht të rëndësishme.

Lëvizja e punëtorëve

folkemengde og faner på Youngstorget 1. mai. Foto
NTB/Fredrik Hagen

Rrënjët e lëvizjes norvegjeze të punëtorëve datojnë në shekullin e 17-të, por ajo u bë më e organizuar me rritjen e numrit të vendeve të punës në industri nga vitet 1880 e tutje. Lëvizja fitoi ndikim më të madh që nga fillimi i viteve 1900. Përpjekjet e lëvizjes punëtore kanë rezultuar në kushte më të mira pune, duke përfshirë orë më të shkurtra pune, siguri të përmirësuar në vendin e punës, sigurim shëndetësor dhe të drejtën për mbështetje financiare për njerëzit e papunë. Sot, rreth gjysma e të gjithë punonjësve janë anëtarë të një sindikate.

Lëvizja e grave

Lëvizja e grave ka luftuar për të drejtat e grave në shoqëri dhe për mundësi të barabarta për burrat dhe gratë. Lëvizja e grave ishte aktive që nga vitet 1880 dhe gratë në Norvegji fituan të drejtën e votës që në vitin 1913.

Lufta për të drejtat e grave u ngrit përsëri në vitet 1970. Akti në lidhje me Ndërprerjen e Shtatzënisë (Akti i Abortit) u miratua në vitin 1978. Ndër të tjera, ky akt u jep grave të drejtën të abortojnë deri në javën e 13-të të shtatzënisë. E drejta për divorc, kontrolli i lindjeve, aborti me zgjedhje dhe e drejta e grave për të vendosur mbi trupin e tyre kanë qenë çështje të rëndësishme për lëvizjen e grave.

Tog 8. mars med paroler. Foto
NTB/Lise Åserud

Sot, burrat dhe gratë kanë të njëjtat të drejta për arsimim dhe punë, pronë dhe trashëgimi, kujdes shëndetësor dhe shëndet të mirë. Gjinia e një personi nuk përcakton më se çfarë të drejtash dhe mundësish ka ai ose ajo. Megjithatë, disa do të thonë se ne kemi ende një rrugë të gjatë përpara për të arritur barazinë e plotë në fusha të caktuara.

Naftë

En oljerigg i havet. Foto.
GettyImages

Në vitet 1960, disa kompani donin të kërkonin naftë dhe gaz në brigjet e Norvegjisë. Nafta e parë u gjet në Detin e Veriut në 1967 dhe që atëherë Norvegjia është kthyer në një vend nafte. Industria e naftës ka qenë shumë e rëndësishme për ekonominë norvegjeze. Ashtu si me energjinë hidroelektrike 50 vjet më parë, burimet e naftës mbetën pronë publike. Kompanitë private mund të blejnë të drejtat për kërkimin, shpimin dhe prodhimin e naftës në zona të përcaktuara për një kohë të kufizuar. Sot, industria e naftës është objekt debati në shoqërinë norvegjeze. Njerëzit nuk pajtohen për pasojat e kësaj industrie për natyrën dhe mjedisin.

Diskutoni së bashku

  • Para vitit 1850, 15 përqind e popullsisë jetonte në qytete. Rreth vitit 1900, 35 përqind e popullsisë jetonte në qytete dhe sot jeton në qytete rreth 80 përqind e popullsisë së Norvegjisë. A ka një prirje të ngjashme në vende të tjera që njihni?
  • Diskutoni aspektet pozitive dhe negative të njerëzve që lëvizin nga fshati në qytet.
  • Diskutoni së bashku për rëndësinë e lëvizjes punëtore për zhvillimin e Norvegjisë së sotme. A ka pasur zhvillime të ngjashme në vendet e tjera që njihni?
  • Diskutoni së bashku për rëndësinë e lëvizjes së grave për zhvillimin e Norvegjisë së sotme. A ka pasur zhvillime të ngjashme në vendet e tjera që njihni?
  • Diskutoni së bashku për të drejtat e grave në Norvegji dhe vende të tjera në botë përpara dhe tani.
  • A ka ndonjë rëndësi për vendin fakti që Norvegjia nuk është anëtare e BE-së?
  • Zbulimi i naftës dhe i gazit në Detin e Veriut në fund të viteve 1960 e ka bërë Norvegjinë një vend të pasur. Megjithatë, e drejta për arsimim falas, kujdes shëndetësor falas ose të subvencionuar, orë më të shkurtra pune, sigurim shëndetësor etj., u arritën përpara se të zbulohej nafta. Flisni së bashku për vlerat që formojnë bazën për këto të drejta.
Kvinner i demonstrasjonstog. Foto.
GettyImages

Zgjidhni përgjigjen e saktë

Sa përqind e punëtorëve norvegjezë janë të organizuar në sindikata sot?

Zgjidhni përgjigjen e saktë

Kur u gjet nafta në Detin e Veriut?

Zgjidhni përgjigjen e saktë

Çfarë të drejte jep Akti i Abortit i vitit 1978?

Zgjidhni e saktë ose e gabuar

Lexoni deklaratat. Cila është e saktë? Cila është e gabuar?

Sot, Norvegjia është një vend modern, multikulturor me një standard të lartë jetese.
Ligjet norvegjeze bazohen kryesisht në parimin e barazisë mes njerëzve.
Lëvizja punëtore u bë më e organizuar pasi u krijuan më shumë vende industriale pune.
Lëvizja punëtore lufton për të drejtat e punëdhënësit.
Lëvizja punëtore ka luftuar për ditë më të gjata pune në mënyrë që punëtorët të mund të paguhen më shumë.

Zgjidhni e saktë ose e gabuar

Lexoni deklaratat. Cila është e saktë? Cila është e gabuar?

Në vitet 1950, lufta për të drejtat e grave u ngrit.
Çështje të rëndësishme për lëvizjen e grave përfshijnë të drejtën për divorc, kontracepsionin dhe abortin e vetë-përcaktuar.
Sot, gratë dhe burrat kanë të drejtë të barabartë për arsimim dhe trashëgimi.
Shumica e njerëzve bien dakord me industrinë e naftës dhe me mënyrën se si duhet të zhvillohet.
Nafta ka pasur një ndikim të madh në ekonominë norvegjeze.