د لوړې کچې متوسطه ښوونځی او لوړې زده کړې

Lærerinnhold

Tips til undervisningen

Se filmen

Videoen består av 14 klipp som viser aktiviteter og hendelser på videregående skole og universitet/høyskole. Først ser vi ulike arbeidsmåter som blir brukt på videregående: klasseromsundervisning, gruppearbeid, jobbe sammen to og to og plenumsdiskusjon. Så ser vi klipp fra yrkesfaglig utdanning, fra en kjemilab og fra en kunsttime. I den siste delen av filmen ser vi klipp fra universitetet/høyskole: selvstendig arbeid på biblioteket, kollokviegruppe og en forelesning.

Forslag til spørsmål

Hva kan man lære av å gå på videregående, utover det faglige?
Synes du videregående burde vært obligatorisk, slik som grunnskolen er? Hvorfor? Hvorfor ikke?
Hva er det viktig at elevene lærer seg på videregående? Hvilke fag synes du alle videregående skoler burde ha?

Hva kan man lære av å studere, utover det faglige?
Noen ganger får studentene karakterer på skriftlige eller muntlige eksamener. Andre ganger får studenter karakter på gruppeoppgaver eller individuelle oppgaver. Hva mener du er den beste måten å vurdere studentene på? Hvorfor?

Snakk sammen

Samfunnet I Norge blir mer og mer spesialisert, og teknologiske løsninger tar over manuelle arbeidsoppgaver. Dessuten blir de fleste forbruksvarene vi kjøper i Norge, produsert i andre land. Arbeidsplassene som finnes i Norge, krever derfor en annen type kompetanse enn tidligere. Videregående skole er regnet som nødvendig for å lykkes i arbeidslivet.

De viktigste næringsveiene i Norge nå og i nær fremtid er trolig innenfor tjenesteytende næringer, handel og teknologi. Dette er næringsveier som krever spesiell fagkunnskap og kompetanse. Hva betyr det for deltakerne i gruppa?

Snakk gjerne om Lånekassens betydning for at alle skal ha mulighet til å ta en høyere utdanning. Snakk om lån generelt. Er det et problem for noen av deltakerne å betale renter ut fra religiøs eller kulturell bakgrunn? Hvordan håndtere dette i et vestlig samfunn? Snakk også om forskjellen på lån og stipend.

Tips til undervisninga

Sjå filmen

Videoen inneheld 14 klipp som viser aktivitetar og hendingar frå den vidaregåande skulen og universitet/høgskular. Først ser vi ulike arbeidsmåtar som blir brukte på vidaregåande: klasseromsundervisning, gruppearbeid, jobbe saman i par og plenumsdiskusjon. Så ser vi klipp frå yrkesfagleg utdanning, frå ein kjemilab og frå ein kunsttime. I den siste delen av filmen ser vi klipp frå universitet/høgskule: sjølvstendig arbeid på biblioteket, kollokviegruppe og ei førelesing.

Framlegg til spørsmål

Utanom det faglege, kva kan ein lære av å gå på vidaregåande?
Synest du at vidaregåande burde vore obligatorisk slik grunnskulen er? Kvifor? Kvifor ikkje?
Kva er det viktig at elevane lærer seg på vidaregåande? Kva for fag tykkjer du at alle vidaregåande skular burde ha?

Utanom det faglege, kva kan ein lære av å studere?
Nokre gonger får studentane karakterar på skriftlege eller munnlege eksamenar. Andre gonger får studentane karakter på gruppeoppgåver eller individuelle oppgåver. Kva meiner du er den beste måten å vurdere studentane på? Kvifor?

Snakk saman

Det norske samfunnet blir meir og meir spesialisert, og teknologiske løysingar tek over manuelle arbeidsoppgåver. Dessutan blir dei fleste forbruksvarene vi kjøper i Noreg, produserte i andre land. Arbeidsplassane som finst i Noreg, krev difor ein annan type kompetanse enn før. Vidaregåande utdanning er rekna for naudsynt for å lukkast i arbeidslivet.

Truleg vil dei viktigaste næringsvegane i Noreg no og i den nære framtida vere innanfor tenesteytande næringar, handel og teknologi. Desse næringsvegane krev spesiell fagkunnskap og kompetanse. Kva har dette å seie for deltakarane i gruppa?

Snakk gjerne om kor viktig Lånekassen er for at det skal vere mogleg for alle å ta høgare utdanning. Snakk om lån generelt. Er det deltakarar i gruppa som ut frå religiøs eller kulturell bakgrunn har eit problem med å betale renter? Korleis kan ein handtere dette i eit vestleg samfunn? Snakk òg om skilnaden mellom lån og stipend.

Læreplan

Grunnleggende ferdigheter

Digitale ferdigheter
Muntlige ferdigheter

Tverrfaglige tema

Demokrati og medborgerskap

Læreplan i samfunnskunnskap for voksne innvandrere etter integreringsloven

samtale om sentrale verdier som det norske skole- og utdanningssystemet bygger på, og hva som forventes av foreldre i samarbeidet mellom skole og hjem
gi eksempler på barn, unge og voksnes rettigheter, plikter og muligheter i det norske utdanningssystemet, og hvordan utdanning kan finansieres
gi eksempler på hva skattefinansiert velferd innebærer

Kjerneelement

Demokratiforståelse og deltakelse
Individ og fellesskap

Læringsaktivitet

Muntlig aktivitet
Utforsking
Video

دا فلم وګورئ

د لوړې کچې متوسطه ښوونځی

ډېری شغلونه د لوړې کچې ښوونځي یا لوړو زده کړو ته اړتیا لري. نو ځکه ډېری خلک غواړي چې وروسته له ټیټې کچې متوسطه ښوونځي څخه هم خپلو زده کړو ته دوام ورکړي.

  • له 16 تر 25 کلن زده کوونکي د لوړې کچې متوسطه ښوونځیو لپاره په شرایطو برابر دي.
  • د لوړې کچې دولتي متوسطه ښوونځي وړیا دي.
  • زده کوونکي د عمومي زده کړو او شغلي پروګرامونو تر منځ یو انتخابوي.
  • زده کوونکي باید په آنلاین ډول د مارچ له لومړۍ نېټې څخه مخکې د لوړې کچې متوسطه ښوونځيو ته اپلای وکړي.
  • د هغوی د لسم ټولګي نومرې دا تعینوي چې هغوی باید باید کوم د لوړې کچې متوسطه ښوونځي ته معرفي شي.
  • ځینې خصوصي د لوړې کچې متوسطه ښوونځي هم موجود دي. هغه زده کوونکي چې خصوصي ښوونځيو ته ځي باید یو څه پیسې ورکړي.

شغلي پروګرام: زده کوونکي د عملي کارونو زده کړه کوي او د زده کړې په پای کې د خپل شغل تصدیق پاڼه تر لاسه کوي. د عملي کارونو په زده کړه کې نجار، سلمان، روغتیایي کارکوونکي او د موټر مستري شامل دي.

د عمومي زده کړې پروګرام: زده کوونکي نظري زده کړه ترلاسه کوي. د عموي زده کړې د پروګرام سرټیفیکېټ ترلاسه کوونکي زده کوونکي پوهنتون یا د پوهنتون کالج ته د داخلې لپاره عریضه کولی شي.

انټرنېټ

En ung kvinne i rørleggeruniform og med skiftenøkkel i hånda står ved et rørsystem og skrur. Bildet illustrerer en elev som går yrkesfaglig utdanning. Foto
GettyImages
Elever sitter i et klasserom og har gruppearbeid. De har PC-er og skriveblokker. Bildet illustrerer elever som går studiespesialiserende studieretning. Foto
GettyImages

منبع: SSB

لوړې زده کړې

GettyImages

د نوي ټولنې هوساینه د کارموندنې په لوړه کچه، ټکنالوژۍ، تولید او نوښت پورې تړاو لري. نو ځکه ناروې د لوړې کچې تحصیل کرده خلکو ته اړتیا لري. دولتي چارواکي د همدې موخې د پوره کولو لپاره کار کوي،د بېلګې په ډول ټولو ته یې تعلیم ته د لاسرسي مساوي حقوق تعین کړي دي.

په ناروې کې شاوخوا 35 سلنه لوی ځوانان لوړې زده کړې لري. لا هم ډېر خلک لوړې زده کړې ترسره کوي او د ناروې د زده کړې کچه په دوامدار ډول لوړېږي. ښځینه زده کوونکې د ټولو زده کوونکو شاوخوا 60 سلنه تشکیلوي او له نارینه وو څخه یې د زده کړې کچه یو څه لوړه ده. د ناروې د ټول نفوس په پرتله، د هغه مهاجرو والدېنو ماشومان ډېرې لوړې زده کړې ترلاسه کوي چې په ناروې کې زیږېدلې دي.

ټول هغه کسان کولای شي پوهنتون یا کالج ته اپلای وکړي چې د لوړې کچې په متوسطه ښوونځي کې یې د لوړو زده کړو د پیل ټول شرایط پوره کړي وي.

  • پوهنتونونه او دولتي کالجونه وړیا دي، لاکن زده کوونکي باید د کتابونو پیسې ورکړي.
  • د پوهنتونونو او کالجونو د نوملیکنې خدمات په پوهنتونونو او کالجونو کې د نوملیکنې چارې مدیریت کوي. د درخواست د ضرب العجل په هکله معلومات په وېبسایټ کې موندلی شئ.

د زده کړو دولتي قرضه

Sedler, norske penger. Illustrasjonsfoto.
GettyImages

که څه هم پوهنتونونه او کالجونه وړیا دي خو بیا هم زده کوونکي د زده کړې لپاره ځینې مصارفو ته اړتیا لري. نو ځکه دا عامه ده چې زده کوونکي د کرایې، خوړو او نورو اړتیاوو د مصارفو د پوره کولو لپاره د زده کړې د دولتي قرضې څخه پسې قرض واخلي. د زده کړو دولتي قرضه د ناروې زده کوونکو، یا هغه ناروېژي زده کوونکو ته له هېواد څخه بهر زده کړه کوي، قرضه او بخششي ورکوي. دا د دې لپاره دي چې هر څوک چې غواړي لوړې زده کړې ترسره کړي، پرته د هغوی له جنسیت، عمر، ټولنیز موقعیت او د کورنۍ د مالي وضعیت په نظر کې نیولو څخه وکولای شي چې لوړې زده کړې ترسره کړي. همدارنګه لوی هلکان/ځوانان کولای شي چې د هغوی د لومړنیو یا متوسطه زده کړو لپاره هم د قرضې او/یا بخششۍ غوښتنه وکړي.

قرضه باید د زده کړو له پای څخه وروسته په قسطوار ډول بېرته پرداخت شي. د سکالرشیپونو پیسې بېرته نه ورکول کېږي لاکن د هغې لپاره ځینې شرایط موجود دي، د بېلګې په ډول زده کوونکي باید خپلې زده کړې پای ته ورسوي او په آزموینو کې بریالی شي.

یو بل سره مباحثه وکړئ

  • ټول ځوانان د لوړې کچې متوسطه ښوونځي ته د لاسرسي حق لري. دا په کاري ژوند کې د توقعاتو او ټولنې په هکله څه وایي؟
  • د ناروې په ټولنه کې ډېر خلک لوړې زده کړې ترلاسه کوي. دا په ناروې کې د کارکوونکو د تمو او د کارموندنې په هکله څه مفهوم رسوي؟
  • د زده کړو دولتي قرضه په 1947 زېږدیز کال کې تاسیس شوه. موخه یې دا وه چې هرڅوک پرته د هغوی د تېر ژوند په نظر کې نیولو سره وکولای شي چې لوړې زده کړې ترسره کړي. دا قرضه د بانک او د دولت د هوساینې یوه مهمه برخه ده. تاسې د دې طرحې/پروګرام په اړه څه وایاست؟
AdobeStock
AdobeStock

سم ځواب انتخاب کړئ

شغلي زده کړې څه ته وایي؟

سم ځواب انتخاب کړئ

آیا په ناروې کې د لوړې کچې خصوصي متوسطه ښوونځي شته؟

سم ځواب انتخاب کړئ

د ناروې څو سلنه ځوانان لوړې زده کړې لري؟

صحیح او غلط انتخاب کړئ

جملې ولولئ. کومې صحیح او کومې غلطې دي؟

تاسې باید د لوړې کچې دولتي متوسطه ښوونځیو ته د زده کړې لپاره پیسې ورکړئ.
د عمومي زده کړو پروګرام یوه نظري زده کړه ده.
د خلکو قاطع اکثریت غواړي چې د لوړې کچې متوسطه ښوونځیو ته لاړ شي.
د عملي زده کړو بېلګې نجار، سلمان، روغتیايي کارمند او د موټر مستري دی.
شغلي پروګرام یوه نظري زده کړه ده.

صحیح او غلط انتخاب کړئ

جملې ولولئ. کومې صحیح او کومې غلطې دي؟

اوسمهال شاوخوا 60 سلنه زده کوونکې ښځې دي.
د ناروې د ټول نفوس په پرتله، د هغه مهاجرو والدېنو ماشومان ډېرې لوړې زده کړې ترلاسه کوي چې په ناروې کې زیږېدلې دي.
د زده کړو تر پای وروسته قرضې باید بېرته پرداخت شي.
ځوانان نه شي کولای چې د سکالرشیپونو او/یا د لومړنیو او متوسطه زده کړه لپاره د قرضې غوښتنه وکړي.
د زده کړې دولتي قرضه په 1974 کې تاسیس شوه.

سم انځور انتخاب کړئ

کوم انځور د نظري زده کړو ښودنه کوي؟

په انځور باندې کلېک وکړئ

په کوم سن کې ځوانان د لوړې کچې متوسطه ښوونځي په شرایطو برابرېږي؟

choice-image