قوتابخانەی دواناوەندی و خوێندنی باڵا

Lærerinnhold

Tips til undervisningen

Se filmen

Videoen består av 14 klipp som viser aktiviteter og hendelser på videregående skole og universitet/høyskole. Først ser vi ulike arbeidsmåter som blir brukt på videregående: klasseromsundervisning, gruppearbeid, jobbe sammen to og to og plenumsdiskusjon. Så ser vi klipp fra yrkesfaglig utdanning, fra en kjemilab og fra en kunsttime. I den siste delen av filmen ser vi klipp fra universitetet/høyskole: selvstendig arbeid på biblioteket, kollokviegruppe og en forelesning.

Forslag til spørsmål

Hva kan man lære av å gå på videregående, utover det faglige?
Synes du videregående burde vært obligatorisk, slik som grunnskolen er? Hvorfor? Hvorfor ikke?
Hva er det viktig at elevene lærer seg på videregående? Hvilke fag synes du alle videregående skoler burde ha?

Hva kan man lære av å studere, utover det faglige?
Noen ganger får studentene karakterer på skriftlige eller muntlige eksamener. Andre ganger får studenter karakter på gruppeoppgaver eller individuelle oppgaver. Hva mener du er den beste måten å vurdere studentene på? Hvorfor?

Snakk sammen

Samfunnet I Norge blir mer og mer spesialisert, og teknologiske løsninger tar over manuelle arbeidsoppgaver. Dessuten blir de fleste forbruksvarene vi kjøper i Norge, produsert i andre land. Arbeidsplassene som finnes i Norge, krever derfor en annen type kompetanse enn tidligere. Videregående skole er regnet som nødvendig for å lykkes i arbeidslivet.

De viktigste næringsveiene i Norge nå og i nær fremtid er trolig innenfor tjenesteytende næringer, handel og teknologi. Dette er næringsveier som krever spesiell fagkunnskap og kompetanse. Hva betyr det for deltakerne i gruppa?

Snakk gjerne om Lånekassens betydning for at alle skal ha mulighet til å ta en høyere utdanning. Snakk om lån generelt. Er det et problem for noen av deltakerne å betale renter ut fra religiøs eller kulturell bakgrunn? Hvordan håndtere dette i et vestlig samfunn? Snakk også om forskjellen på lån og stipend.

Tips til undervisninga

Sjå filmen

Videoen inneheld 14 klipp som viser aktivitetar og hendingar frå den vidaregåande skulen og universitet/høgskular. Først ser vi ulike arbeidsmåtar som blir brukte på vidaregåande: klasseromsundervisning, gruppearbeid, jobbe saman i par og plenumsdiskusjon. Så ser vi klipp frå yrkesfagleg utdanning, frå ein kjemilab og frå ein kunsttime. I den siste delen av filmen ser vi klipp frå universitet/høgskule: sjølvstendig arbeid på biblioteket, kollokviegruppe og ei førelesing.

Framlegg til spørsmål

Utanom det faglege, kva kan ein lære av å gå på vidaregåande?
Synest du at vidaregåande burde vore obligatorisk slik grunnskulen er? Kvifor? Kvifor ikkje?
Kva er det viktig at elevane lærer seg på vidaregåande? Kva for fag tykkjer du at alle vidaregåande skular burde ha?

Utanom det faglege, kva kan ein lære av å studere?
Nokre gonger får studentane karakterar på skriftlege eller munnlege eksamenar. Andre gonger får studentane karakter på gruppeoppgåver eller individuelle oppgåver. Kva meiner du er den beste måten å vurdere studentane på? Kvifor?

Snakk saman

Det norske samfunnet blir meir og meir spesialisert, og teknologiske løysingar tek over manuelle arbeidsoppgåver. Dessutan blir dei fleste forbruksvarene vi kjøper i Noreg, produserte i andre land. Arbeidsplassane som finst i Noreg, krev difor ein annan type kompetanse enn før. Vidaregåande utdanning er rekna for naudsynt for å lukkast i arbeidslivet.

Truleg vil dei viktigaste næringsvegane i Noreg no og i den nære framtida vere innanfor tenesteytande næringar, handel og teknologi. Desse næringsvegane krev spesiell fagkunnskap og kompetanse. Kva har dette å seie for deltakarane i gruppa?

Snakk gjerne om kor viktig Lånekassen er for at det skal vere mogleg for alle å ta høgare utdanning. Snakk om lån generelt. Er det deltakarar i gruppa som ut frå religiøs eller kulturell bakgrunn har eit problem med å betale renter? Korleis kan ein handtere dette i eit vestleg samfunn? Snakk òg om skilnaden mellom lån og stipend.

Læreplan

Grunnleggende ferdigheter

Digitale ferdigheter
Muntlige ferdigheter

Tverrfaglige tema

Demokrati og medborgerskap

Læreplan i samfunnskunnskap for voksne innvandrere etter integreringsloven

samtale om sentrale verdier som det norske skole- og utdanningssystemet bygger på, og hva som forventes av foreldre i samarbeidet mellom skole og hjem
gi eksempler på barn, unge og voksnes rettigheter, plikter og muligheter i det norske utdanningssystemet, og hvordan utdanning kan finansieres
gi eksempler på hva skattefinansiert velferd innebærer

Kjerneelement

Demokratiforståelse og deltakelse
Individ og fellesskap

Læringsaktivitet

Muntlig aktivitet
Utforsking
Video

ئه‌و فیلمه‌ ببینه‌

قوتابخانەی دواناوەندی

لە زۆربەی پیشەکان مرۆڤ پێویستە خوێندنی دواناوەندی یا خود خوێندنی باڵای هەبێت. بۆیە زۆرینەی قوتابێکان دوای قوتابخانەی سەرەتایی لە خوێندن دا بەردەوام ده‌بن.

  • ئەو قوتابیانەی کە تەمەنیان لە نێوان ١٦ بۆ ٢۵ ساڵدایە، مافی به شداریان لە قوتابخانەی دواناوەندی دا هه‌یه.
  • قوتابخانەی دواناوه‌ندی گشتی به‌ خۆڕاییه‌.
  • قوتابێکان لە نێوان به‌شی ئامادەکاری خوێندن و پرۆگرامەکانی خوێندنی پیشەیی یه کێک هەڵده‌بژێرن.
  • قوتابێکان دەبێت پێش یه‌که‌می ئازار واته مارس له سه‌ر ئینته‌رنێت داوای چوونه قوتابخانه‌ی دواناوه‌ندی بکەن.
  • نمرەکانی پۆلی ١٠-ی دواناوەندی دیاری دەکات کە قوتابێکان دەتوانن بەشداری کام پله‌ی ئامادەیی بکەن.
  • هێندێک قوتابخانەی شه‌خسی هەنە. لە قوتابخانەی شه‌خسی، دەبێت قوتابی به‌شێکی دیاریكراوی خۆی له خه‌رجی قوتابخانه‌ بدات.

بوواری خوێندنی پیشەیی: قوتابیەکان خوێندنی پراکتیکیان ده‌بیت و کاتێک خوێندن تەواو دەبێت بڕوانامەیەک وەردەگرن. نموونەکانی پەروەردەی پراکتیکی بریتین لە: دارتاش، سەرتاش، کارمەندی چاودێری تەندروستی و میکانیکی ئۆتۆمبێل.

بوواری خوێندنی ئاماده‌كاری: قوتابیان زانیاری پەروەردەیی تیۆری وەردەگرن. ئەو خوێندکارانەی کە بڕوانامەی دیپڵۆمیان هەیە دەتوانن داوای چوونه زانکۆ و کۆلێژی زانکۆ بکەن.

ئینته‌رنێت

En ung kvinne i rørleggeruniform og med skiftenøkkel i hånda står ved et rørsystem og skrur. Bildet illustrerer en elev som går yrkesfaglig utdanning. Foto
GettyImages
Elever sitter i et klasserom og har gruppearbeid. De har PC-er og skriveblokker. Bildet illustrerer elever som går studiespesialiserende studieretning. Foto
GettyImages

سه‌رچاوه: SSB

خوێندنی باڵا

GettyImages

کۆمەڵگایەکی هاوچەرخ و پڕ له گه‌شه، پشت بە دامەزرانی رادەی به‌رزی هاووڵاتیان و تەکنەلۆجیا و بەرهەم هێنان و نوێ بینی بەرز دەبەستێت. بۆیە نۆڕوێژ پێویستی بە دانیشتوانی به زانیاری باڵا هەیە. ئەمە یارمەتی کەرتی گشتی دەدات، بۆ نموونە بە پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری پەروەردەیی یەکسان بۆ هەموو کەس.

نزیک بە سی و پێنج لە سەر سەدی هەموو گەورەساڵانی نۆڕوێژ پله‌ی خوێنده‌واری باڵایان هەیە. گەنجان زیاتر و زیاتر به‌ره و پله‌کانی باڵای خوێندەواری ده‌ڕۆن و ئاستی خوێندن لە نۆڕوێژ بە بەردەوامی لە زیادبوون دایه. نزیکەی ٦٠ لە سەر سەدی خوێندکارانی ئەمڕۆ ژنن. ژنان لە پیاوان کەمێک ئاستی خوێندنیان بەرزترە. ئه‌و که‌سانه‌ی له نۆڕوێژ له دایک بوونه و دایک و باوکی کۆچبەریان هەیه لە خوێنده‌واری باڵادا ڕێژەیان لە دانیشتوانی گشتی وڵات زیاترە.

ئەو قوتابیانه‌ی پاش تێپه‌ڕ کردنی قوتابخانەی دواناوەندی بەڵگەی وانه‌ی گشتی وه‌رده‌گرن، دەتوانن بۆ چوونه‌ كۆلێژ و زانکۆکان داواكاری بکه‌ن.

  • زانکۆکان و کۆلێژە گشتیەکان ئازاد و به لاشن. بەڵام خوێندکاران دەبێت خۆیان کتێبەکانیان بکرن.
  • «Samordna opptak» واتە ڕێکخراوەی وەرگرتن، ئه‌ركی وه‌رگرتنی هاوئاهەنگی قوتابیانی بو کۆلێژەکان و زانکۆکان هه‌یه‌. بۆ بەدەست هێنانی زانیاری لە سەر مۆڵەتی داواکاری، سەردانی لاپەڕەی ئەم ڕێکخراوە بکەن.

ئینته‌رنێت

سندوقی قه‌رز

Sedler, norske penger. Illustrasjonsfoto.
GettyImages

هەر چەند زانکۆکان و کۆلێژەکانی زانکۆ خۆڕایین بەڵام خوێندکار بۆ خەرجەکانی تری لەکاتی خوێندن پێویستی بە پارە هەیە. لەبەر ئەوە زۆر باوە کە خوێندکارەکان بۆ خه‌رجی کرێ ماڵ و خواردن و شتی تری پێویست لە سندوقی قەرز پارە وه ربگرن. ئەو سندوقه یارمه‌تی بەخشراو و قەرز بۆ خوێندکاران له نۆڕوێژ و خوێندکارانی نۆڕوێژی کە له دەرەوەی وڵات ده‌خوێنن دابین دەکات. بەم شێوەیە هەر کەسێک بیەوێت دەرفەتی ئەوەی هەیە کە بێ لەبەرچاوگرتنی ڕەگەز و تەمەن و بارودۆخی کۆمەڵایەتی و ئابووری خێزان خوێندنی باڵا وەربگرێت. هەروەها گەورەساڵان ده‌توانن بۆ خوێندنی سەرەتایی و ناوەندی داوای یارمه تی بەخشراو یان قەرز بکەن.

قەرزەکان دەبێت کاتێک کە خوێندن تەواو بوو مانگانە بدرێته‌وه‌. یارمه‌تی بەخشراو پیویست ناکات بدرێتەوە، بەڵام زۆر جار مەرجە کە خوێندنه‌که تەواو بکرێت و تاقیکردنەوەکە سه‌رکەوتووانه بەرێوه بچێت.

پێكه‌وه‌ قسان‌ بكه‌ن

  • هەموو گەنجان مافی خوێندنی دواناوەندییان هەیە. ئه‌وه چ شتێک سەبارەت بە کۆمەڵگا و چاوەڕووانێکان لە ژیانی کاردا نیشان ده‌دات؟
  • رێژه‌ی ئەو که‌سانەی لە کۆمەڵگەی نۆڕوێژ خوێندنی باڵا وەردەگرن زیادتر ده‌بێت. ئه‌وه پیشانده‌ری کام چاوه‌ڕوانی له کرێکاران و هەل و ئیمکاناتی کار لە نۆڕوێژ هەیە؟
  • لە ساڵی 1947 سندوقی قه‌رز دامەزرا تا هەموو کەسێک توانایی وەرگرتنی خوێندنی باڵا هه‌بێت بەبێ لەبەر چاو گرتنی پێشینه‌ی ئه‌وان. سندوقی قه‌رز هەم بانکه و هه‌م بەشێکی گرنگی دەوڵەتی باشبژێویه‌. تۆ سه‌باره‌ت به ئه‌و ريێخراوە چی بیر دەکەیەوە؟
AdobeStock
AdobeStock

وه‌ڵامی ڕاست هه‌ڵبژێره‌

خوێندنی پیشەیی چییە؟

وه‌ڵامی ڕاست هه‌ڵبژێره‌

ئایا لە نۆڕوێژ قوتابخانەی شه‌خسی دواناوه‌ندی هەیە؟

وه‌ڵامی ڕاست هه‌ڵبژێره‌

چەنده خه‌ڵکی گەورەساڵ لە نۆڕوێژ خوێندنی باڵایان هەیە؟

ڕاست یا هەڵە هه‌ڵبژێره

ئه‌م ووتانه‌ بخوێنه‌وه‌. كامه‌یان ڕاستن‌؟ كامه‌یان هه‌ڵه‌ن‌؟

تۆ دەبێت به‌شێک له باجی قوتابخانەی دواناوه‌ندەی گشتی بدەیت.
بوواری خوێندنی ئامادەکاری جوره پەروەردەیه‌کی بیردۆزە.
زۆربه‌ی زۆری قوتابیان ده‌چنه‌ قوتابخانەی دواناوەندی.
نموونەکانی پەروەردەی پراکتیکی بریتین لە دارتاش، سەرتاش، کارمەندی چاودێری تەندروستی و میکانیکی ئۆتۆمبێل.
خوێندنی پیشەیی پەروەردەیەکی بیردۆزە.

ڕاست یا هەڵە هه‌ڵبژێره

ئه‌م ووتانه‌ بخوێنه‌وه‌. كامه‌یان ڕاستن‌؟ كامه‌یان هه‌ڵه‌ن‌؟

نزیکەی ٦٠ لەسەدی خوێندکارانی ئەمڕۆ ژنن.
ئه‌وانه‌ی له نۆڕوێژ لەدایک بوونه و دایک و باوکی کۆچبەریان هه‌یه لە خوێندنی باڵادا ڕێژەیان لە دانیشتوانی گشتی وڵات زیاترە.
کاتێک خوێندن تەواو بوو، پێویستە قەرزەکان دووبارە بدرێنەوه‌.
گەورەساڵه‌کان ناتوانن بۆ خوێندنی سەرەتایی و دواناوەندی داوای یارمه‌تی بەخشراو/یان قەرزی تر بکەن.
لە ساڵی ۱۹۷۴ سندوقی قه‌رز دامەزرا.

وێنەی ڕاست هەڵبژێرە

کامە وێنە پەروەردەیەکی بیردۆز نیشان دەدات؟

له‌ سه‌ر وێنەیەک كرته‌ بكه‌

لە چ تەمەنێکدا قوتابی مافی دەست پێکردنی قوتابخانەی دواناوەندی هەیە؟

choice-image