Demokracia në Norvegji
Lærerinnhold
Tips til undervisningen
Utforsk den interaktive illustrasjonen av maktfordelingsprinsippet.
Se filmen
Videoen består av 14 klipp. Det første klippet viser et digitalt kart over Norge, før vi ser slottet og Stortinget. Deretter vises et klipp fra en juridisk avtale som inngås, og vi ser et klipp med flagg fra forskjellige nasjoner i verden, før vi ser et nytt klipp av Stortinget. De neste åtte klippene viser eksempler på velferdsstaten og hva politikerne jobber for: skoler, sykehus, vannkraft og veier.
Forslag til spørsmål
Hva mener du Norge burde bruke mer penger på? Hva mener du Norge burde bruke mindre penger på?
Hva er positivt med at skoler og sykehus er gratis? Finnes det noe negativt?
Hvem burde bestemme hva man lærer om på skolen? Hva bør de som bestemmer tenke på?
Snakk sammen
Folket velger politikere som bestemmer ting som igjen påvirker hverdagen til folket. Hvilke partier flertallet stemmer på, får betydning for politikken i Norge og dermed folks hverdag.
Vi er alle med på å påvirke små og store saker både lokalt og nasjonalt gjennom stemmene våre. Alt er politikk: barnehagepriser, ordninger hos Nav, skatter og avgifter osv.
Lenker
Tips til undervisninga
Utforsk den interaktive illustrasjonen av maktfordelingsprinsippet.
Sjå filmen
Videoen er sett saman av 14 klipp. Det første klippet viser eit digitalt kart over Noreg, før vi ser Slottet og Stortinget. Deretter ser vi inngåing av ein juridisk avtale og flagg frå forskjellige nasjonar i verda, før vi ser eit nytt klipp av Stortinget. Dei neste åtte klippa viser døme på velferdsstaten og kva politikarane jobbar for: skular, sjukehus, vasskraft og vegar.
Framlegg til spørsmål
Kva meiner du Noreg burde bruke meir pengar på? Kva meiner du Noreg burde bruke mindre pengar på?
Kva er positivt med at skular og sjukehus er gratis? Finst det noko negativt?
Kven burde bestemme kva ein lærer om på skulen? Kva bør dei som bestemmer tenkje på?
Snakk saman
Folket vel politikarar som avgjer ulike ting, og desse avgjerdene påverkar så kvardagen til folket. Kva for parti fleirtalet stemmer på, har mykje å seie for politikken i Noreg og såleis for folk sin kvardag.
Vi er alle med på å påverke store og små saker, både på det lokale og det nasjonale nivået, gjennom stemmene våre. Alt er politikk: barnehageprisar, ordningane til Nav, skattar og avgifter osv.
Shikoni filmin
Demokracia në Norvegji
Qeveria qendrore, autoritetet e qarkut dhe bashkitë
- Norvegji ka 15 qarqe dhe 356 bashki (1.1.2024).
- Qarqet dhe bashkitë janë zona gjeografike dhe njësi administrative që i nënshtrohen kontrollit politik.
- Si autoritetet e qarkut ashtu edhe bashkitë janë të vetëqeverisura në zona të caktuara edhe pse pushteti qendror vendos për shumë gjëra.
- Qeveria qendrore përcakton kuadrin për qarqet dhe bashkitë.
- Qeveria qendrore drejton të gjithë vendin, ndërsa autoritetet e qarkut dhe bashkisë drejtojnë vetëm për çështjet lokale.
Disa nga fushat e përgjegjësisë së qeverisë qendrore janë:
- politika e jashtme
- spitalet
- legjislacioni
- kurrikula shkollore
Disa nga fushat e përgjegjësisë së autoriteteve të qarkut janë:
- arsimi i mesëm i lartë
- rrugët e qarkut
Disa nga fushat e përgjegjësisë së bashkive janë:
- shkollat fillore dhe të mesme të ulëta
- kopshtet
- kujdesi për të moshuarit
- grumbullimi i mbeturinave, ujësjellës-kanalizimet
- rrugët komunale
Kontrolli politik dhe administrativ
Qeveria qendrore, qarqet dhe bashkitë qeverisen nga politikanë të zgjedhur nga populli. Kjo do të thotë që politikanët diskutojnë çështje dhe vendosin për një politikë për fusha të ndryshme. Megjithatë, janë nëpunësit civilë në administratën publike – shteti, autoriteti i qarkut dhe personeli bashkiak – ata që zbatojnë politikat.
Shembuj:
- Politikanët miratojnë kurrikulat shkollore. Mësuesit japin mësim në përputhje me këto kurrikula.
- Politikanët miratojnë rregulla për pagesën e përfitimeve të sigurimeve shoqërore. Punonjësit e NAV duhet të respektojnë këto rregulla.
Parlamenti
Parlamenti i Norvegjisë quhet Storting. Ka 169 anëtarë të zgjedhur nga populli për një mandat katër vjeçar. Anëtarët përfaqësojnë parti të ndryshme politike. Parlamenti është dega supreme e qeverisë në Norvegji.
Funksionet më të rëndësishme të parlamentit janë:
- të miratojë ligje të reja dhe të ndryshojë ato të vjetrat
- të miratojë buxhetin kombëtar
- të mbikëqyrë qeverinë dhe administratën e qeverisë qendrore
- të debatojë për çështje politike dhe projekte madhore
Norvegjia ka një demokraci të hapur. Kushdo që dëshiron mund të marrë pjesë në Parlament dhe të dëgjojë politikanët që debatojnë për çështje të ndryshme. Megjithatë, publiku nuk ka të drejtë të flasë apo të bëjë deklarata për çështjet që diskutohen në Parlament. Shumë çështje shpërndahen për konsultim. Kjo u jep ekspertëve dhe njerëzve të zakonshëm mundësinë për të dhënë mendimin e tyre.
Qeveria
Pas zgjedhjeve të përgjithshme, një ose disa parti formojnë një qeveri të re. Qeveria përbëhet nga ministrat (kryetarët politikë të çdo ministrie) dhe kryeministri. Një nga funksionet e qeverisë është të propozojë ligje të reja dhe të ndryshojë legjislacionin ekzistues, por është Parlamenti ai që miraton ligjet dhe ndryshimet legjislative. Qeveria ka për detyrë të sigurojë që vendimet e marra nga Parlamenti të zbatohen në praktikë. Qeveria gjithashtu përgatit një propozim për buxhetin kombëtar çdo vit.
Këshilli i Shtetit
Qeveria ka një takim me Mbretin çdo të premte. Në këto takime ministrat informojnë Mbretin për çështje të ndryshme politike. Kjo mbledhje quhet Këshilli i Shtetit. Mbreti nuk ka shumë pushtet politik, por megjithatë këto takime janë të rëndësishme.
Parimi i ndarjes së pushteteve
Ndarja e pushteteve do të thotë që pushteti ndahet midis tre degëve të pavarura të qeverisë:
- Dega legjislative (parlamenti) miraton ligje.
- Dega ekzekutive (qeveria) propozon ligje dhe siguron zbatimin e tyre.
- Dega gjyqësore (gjykatat) vendos për çështjet gjyqësore në përputhje me legjislacionin e miratuar nga Parlamenti.
Kur pushtetet ndahen midis këtyre tre degëve të qeverisjes, asnjëra prej tyre nuk mund të ketë shumë pushtet. Kështu sigurohet demokracia.
Diskutoni së bashku
- Flisni për organet qeverisëse në vendet që njihni.
- Diskutoni ndarjen e pushteteve në Norvegji.
- Diskutoni detyrat e qeverisë qendrore, qarqeve dhe bashkive në një shoqëri të mirëqenies.
- Si mund të ndikoni në shoqërinë ku jetoni?
- A mendoni se është më e lehtë të ndikosh në çështjet lokale sesa ato kombëtare? Pse?
Zgjidhni përgjigjen e saktë
Cilat nga alternativat janë fushat e përgjegjësisë së qeverisë qendrore?
Zgjidhni përgjigjen e saktë
Cili është emri i parlamentit norvegjez?
Zgjidhni përgjigjen e saktë
Çfarë është një ministër?
Zgjidhni e saktë ose e gabuar
Lexoni deklaratat. Cila është e saktë? Cila është e gabuar?
Zgjidhni e saktë ose e gabuar
Lexoni deklaratat. Cila është e saktë? Cila është e gabuar?