Thể chế dân chủ ở Na Uy

Lærerinnhold

Tips til undervisningen

Utforsk den interaktive illustrasjonen av maktfordelingsprinsippet.

Se filmen

Videoen består av 14 klipp. Det første klippet viser et digitalt kart over Norge, før vi ser slottet og Stortinget. Deretter vises et klipp fra en juridisk avtale som inngås, og vi ser et klipp med flagg fra forskjellige nasjoner i verden, før vi ser et nytt klipp av Stortinget. De neste åtte klippene viser eksempler på velferdsstaten og hva politikerne jobber for: skoler, sykehus, vannkraft og veier.

Forslag til spørsmål

Hva mener du Norge burde bruke mer penger på? Hva mener du Norge burde bruke mindre penger på?
Hva er positivt med at skoler og sykehus er gratis? Finnes det noe negativt?
Hvem burde bestemme hva man lærer om på skolen? Hva bør de som bestemmer tenke på?

Snakk sammen

Folket velger politikere som bestemmer ting som igjen påvirker hverdagen til folket. Hvilke partier flertallet stemmer på, får betydning for politikken i Norge og dermed folks hverdag.

Vi er alle med på å påvirke små og store saker både lokalt og nasjonalt gjennom stemmene våre. Alt er politikk: barnehagepriser, ordninger hos Nav, skatter og avgifter osv.

Tips til undervisninga

Utforsk den interaktive illustrasjonen av maktfordelingsprinsippet.

Sjå filmen

Videoen er sett saman av 14 klipp. Det første klippet viser eit digitalt kart over Noreg, før vi ser Slottet og Stortinget. Deretter ser vi inngåing av ein juridisk avtale og flagg frå forskjellige nasjonar i verda, før vi ser eit nytt klipp av Stortinget. Dei neste åtte klippa viser døme på velferdsstaten og kva politikarane jobbar for: skular, sjukehus, vasskraft og vegar.

Framlegg til spørsmål

Kva meiner du Noreg burde bruke meir pengar på? Kva meiner du Noreg burde bruke mindre pengar på?
Kva er positivt med at skular og sjukehus er gratis? Finst det noko negativt?
Kven burde bestemme kva ein lærer om på skulen? Kva bør dei som bestemmer tenkje på?

Snakk saman

Folket vel politikarar som avgjer ulike ting, og desse avgjerdene påverkar så kvardagen til folket. Kva for parti fleirtalet stemmer på, har mykje å seie for politikken i Noreg og såleis for folk sin kvardag.

Vi er alle med på å påverke store og små saker, både på det lokale og det nasjonale nivået, gjennom stemmene våre. Alt er politikk: barnehageprisar, ordningane til Nav, skattar og avgifter osv.

Læreplan

Grunnleggende ferdigheter

Digitale ferdigheter
Muntlige ferdigheter

Tverrfaglige tema

Demokrati og medborgerskap

Læreplan i samfunnskunnskap for voksne innvandrere etter integreringsloven

gi eksempler på hvordan demokratiet i Norge fungerer, knyttet til de tre statsmaktene og prinsippet om maktfordeling, politiske partier og valgordningen

Kjerneelement

Demokratiforståelse og deltakelse

Læringsaktivitet

Muntlig aktivitet
Utforsking
Video

Xem phim

Thể chế dân chủ ở Na Uy

Oslo sett i fugleperspektiv. Bildet er tatt fra luften over vannet ved Oslo Rådhus. På bildet kan vi se tusenvis av tusenvis av boliger og bygg i Oslo. Foto
GettyImages

Nhà nước, công xã tỉnh, công xã địa phương

  • Ở Na Uy, có 15 công xã tỉnh và 356 công xã địa phương t(ính đến 01.01.2024).
  • Các công xã tỉnh và các công xã địa phương vừa là khu vực địa lý vừa là các đơn vị được điều khiển về chính trị.
  • Cả công xã tỉnh và công xã địa phương đều có quyền tự quyết trong một số vụ việc, dù nhà nước quyết định nhiều.
  • Nhà nước đặt ra khuôn khổ cho các công xã tỉnh và các công xã địa phương.
  • Nhà nước quyết định trên toàn quốc, còn các công xã tỉnh và các công xã địa phương chỉ quyết định theo địa phương.

Một số lãnh vực trách nhiệm của nhà nước là

  • chính sách đối ngoại
  • bệnh viện
  • luật lệ
  • giáo trình cho trường học

Một số lãnh vực trách nhiệm của công xã tỉnh là

  • giáo dục bậc trung học phổ thông/ trường nghề
  • tỉnh lộ
En sykehuskorridor. En mann i sykepleieruniform går med ryggen mot kameraet. Han triller en tom sykehusseng. To personer i sykepleieruniform går mot kamera og snakker sammen. Foto
En bil i fart kjører på en vei. Langs veien er det autovern. I bakgrunnen kan vi se natur og et vann. Foto
GettyImages

Một số lãnh vực trách nhiệm của công xã địa phương là

  • trường tiểu học/ trung học cơ sở
  • vườn trẻ
  • chăm sóc người già
  • xử lý rác, nước uống và nước thải
  • hương lộ
Elever i klasserom som rekker opp hånda. Foto
Hjemmehjelper og eldre kvinne. Foto
GettyImages

Quản lý về chính trị và hành chính

Nhà nước, các công xã tỉnh và các công xã địa phương được điều hành bởi các chính trị gia do dân chúng bầu chọn. Điều này nghĩa là các chính trị gia thảo luận các vấn đề khác nhau và quyết định chính sách nào sẽ được áp dụng trong các lĩnh vực khác nhau. Nhưng chính các quan chức - các nhân viên thuộc cơ quan nhà nước, các công xã tỉnh và các công xã địa phương - mới là những người thi hành chính sách vào cuộc sống.

Thí dụ:

  • Các chính trị gia phê chuẩn các giáo trình cho trường học. Các giáo viên giảng dạy theo các giáo trình này.
  • Các chính trị gia phê chuẩn các quy định về việc phát phụ cấp xã hội. Nhân viên của Nav phải tuân theo các quy định này.

Quốc hội

Quốc hội Na Uy được gọi là Stortinget. Trong Quốc hội, có 169 đại biểu được người dân bầu với nhiệm kỳ bốn năm. Các đại biểu này đại diện cho các đảng chính trị khác nhau. Quốc hội là cơ quan quyền lực cao nhất ở Na Uy.

Các nhiệm vụ quan trọng nhất của Quốc hội là

  • phê chuẩn luật mới và thay đổi luật cũ
  • phê chuẩn ngân sách quốc gia
  • kiểm soát chính phủ và các cơ quan quản lý của nhà nước
  • thảo luận về các vấn đề chính trị và các dự án lớn

Nền dân chủ ở Na Uy là cởi mở. Những ai muốn đều có thể vào tòa nhà Quốc hội và nghe các chính trị gia thảo luận về các vấn đề khác nhau. Tuy nhiên, công chúng không được quyền nói hoặc phát biểu về các vấn đề tại Quốc hội. Nhiều vụ việc được gửi ra ngoài để thăm dò ý kiến. Khi đó giới chuyên nghiệp và thường dân có thể phát biểu.

Bilde av Stortinget. Bygget består av et stort, rundt bygg med fløyer på begge sider. Foran ligger en åpen plass som heter Eidsvolls plass. Foto
GettyImages Quốc hội
Stortingssalen med representantene. Foto.
Morten Brakestad/Stortinget

Chính phủ

Sau một cuộc bầu cử quốc hội, một hoặc nhiều đảng sẽ thành lập chính phủ mới. Chính phủ bao gồm các bộ trưởng (người lãnh đạo chính trị của mỗi bộ) và thủ tướng. Một trong những nhiệm vụ của chính phủ là đề nghị luật mới và thay đổi luật, nhưng Quốc hội phê chuẩn luật lệ và thay đổi luật. Chính phủ sẽ bảo đảm để các vấn đề được phê chuẩn tại Quốc hội, sẽ được thực hiện. Chính phủ cũng đưa ra các đề nghị về ngân sách quốc gia hàng năm.

Bộ trưởng

kongen, kronprinsen og regjeringen i statsråd. Foto
Håkon Mosvold Larsen/NTB

Thứ sáu hàng tuần, chính phủ có cuộc họp với nhà vua. Khi đó, các bộ trưởng trình bày cho nhà vua biết các vấn đề chính trị khác nhau. Những cuộc họp này được gọi là cuộc họp nội các. Nhà vua có ít quyền lực chính trị, nhưng dẫu vậy những cuộc họp này vẫn quan trọng.

Nguyên tắc phân quyền

Nguyên tắc phân quyền phân chia quyền lực giữa ba cơ quan độc lập:

  • cơ quan lập pháp - quốc hội - phê chuẩn luật.
  • cơ quan hành pháp - chính phủ - đề nghị luật lệ và bảo đảm để cho các luật lệ được thi hành và thực hiện.
  • cơ quan tư pháp - các tòa án - xét xử trong các phiên tòa theo các luật lệ đã được quốc hội phê chuẩn.

Khi quyền lực được phân chia giữa ba cơ quan này, không có cơ quan nào nhận được quá nhiều quyền lực riêng một mình. Bằng cách này, nền dân chủ được bảo đảm.

Cùng thảo luận

  • Thảo luận về các cơ quan quản lý ở các nước mà bạn biết.
  • Thảo luận về cách phân chia quyền lực ở Na Uy.
  • Thảo luận về các nhiệm vụ của nhà nước, công xã tỉnh và công xã địa phương trong một xã hội phúc lợi.
  • Làm thế nào để bạn có thể tác động đến xã hội bạn đang sống?
  • Bạn có nghĩ rằng việc tác động đến các vấn đề thuộc về địa phương còn dễ hơn là các vấn đề quốc gia? Tại sao dễ hoặc tại sao không?
Folk som demonstrerer og roper slagord. Foto.
GettyImages

Chọn câu trả lời đúng

Các giải pháp lựa chọn nào là lĩnh vực trách nhiệm của nhà nước?

Chọn câu trả lời đúng

Nghị viện Na Uy tên là gì?

Chọn câu trả lời đúng

Bộ trưởng là gì?

Chọn đúng hay sai

Đọc các nhận định này. Điều gì đúng? Điều gì sai?

Những ai muốn đều có thể vào tòa nhà Quốc hội và nghe các chính trị gia thảo luận về các vấn đề khác nhau.
Quốc hội xét xử trong các vụ án và là cơ quan tư pháp.
Nguyên tắc phân quyền là quyền lực được phân chia giữa ba cơ quan độc lập, để không có cơ quan nào được quá nhiều quyền lực một mình.
Thứ sáu hàng tuần, chính phủ có cuộc họp với nhà vua.
Nhà vua đưa ra các đề nghị về ngân sách quốc gia hàng năm.

Chọn đúng hay sai

Đọc các nhận định này. Điều gì đúng? Điều gì sai?

Phê chuẩn ngân sách quốc gia là một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất của Quốc hội.
Tại Quốc hội, có 169 đại biểu điều khiển trong tám năm.
Nhà nước, các công xã tỉnh và các công xã địa phương được điều hành bởi các chính trị gia do dân chúng bầu chọn.
Có 16 công xã tỉnh ở Na Uy.
Các công xã tỉnh và các công xã địa phương vừa là khu vực địa lý vừa là các đơn vị được điều khiển về chính trị.