I. ve II. Dünya Savaşı
Lærerinnhold
Tips til undervisningen
Snakk sammen
Stikkord til spørsmålet om lover for arbeiderne: arbeiderbevegelsen, fagforeninger, fokus på menneskerettigheter og menneskeverd
Det finnes internasjonale avtaler for hva som er lov og ikke lov i krigføring, bl. a. behandling av krigsfanger. Ha gjerne fokus på hvordan et land kan bygges opp etter en krig med vekt på oppbyggingen av Norge etter andre verdenskrig.
I noen kriger kjemper man ikke bare mot en ytre fiende. Det kan være interne konflikter som fører til krigshandlinger (borgerkrig). Læreren kjenner til gruppen sin og må ta kunnskap om deltakernes bakgrunn med når undervisningen planlegges. Det kan sitte deltakere som representerer ulike sider i klasserommet.
Kjenner deltakerne til «Quisling» som begrep i ulike språk? I så tilfelle, snakk om opprinnelsen til begrepet.
Podkast
Lenker
- Norsk vannkraftshistorie på 5 minutter, regjeringen.no
- Om 8-timersdagen, snl.no
- Kvinners stemmerett, stortinget.no
- Norge 1914–1900, norgeshistorie.no
- Norge under 2. verdenskrigen, norgeshistorie.no
- Norge under 2. verdenskrig, snl.no
- Tvangsevakuering og overvintring i Nord-Norge, norgeshistorie.no
- De norske jødenes skjebne, hlsenteret.no
Tips til undervisninga
Snakk saman
Stikkord til spørsmålet om lover for arbeidarar: arbeidarrørsla, fagforeiningar, fokus på menneskerettar og menneskeverd
Det finst internasjonale avtalar om kva som er lov og ikkje lov i krig, mellom anna når det gjeld korleis krigsfangar skal handsamast. Ha gjerne meir fokus på korleis eit land kan byggjast opp att etter krig, med vekt på oppbygginga av Noreg etter andre verdskrigen.
I nokre krigar kjempar ein ikkje berre mot ein ytre fiende. Interne konfliktar kan òg føre til krigshandlingar (borgarkrig). Læraren kjenner gruppa si og må ta omsyn til deltakarane sin bakgrunn når undervisninga blir planlagd. Det kan sitje deltakarar som representerer ulike sider i ein konflikt, i klasserommet.
Kjenner deltakarane til Quisling som eit omgrep i ulike språk? Dersom det er kjent, snakk om opphavet til omgrepet.
Podkast
Lenkjer
- Norsk vannkrafthistorie på 5 minutter, regjeringen.no
- Om åttetimarsdagen, snl.no
- Stemmerett for kvinner, stortinget.no
- Noreg 1914–1900, norgeshistorie.no
- Noreg under andre verdskrigen, norgeshistorie.no
- Norge under andre verdenskrig, snl.no
- Tvangsevakuering og overvintring i Nord-Noreg, norgeshistorie.no
- De norske jødenes skjebne, hlsenteret.no
I. ve II. Dünya Savaşı
1905'te Norveç yeniden bağımsız bir ülke oldu. Yeni bir dönem başladı. 20. yüzyılın başında nüfus arttı, şehirlerin nüfusu arttı ve sanayi gelişti.
Norveç'te birçok şelale vardır, 19. yüzyılın sonunda da Norveç'te insanlar hidrolik güçten elektrik üretmeye başladılar. Birçok fabrika faaliyete geçti ve daha büyük bir iş gücüne ihtiyaç oluştu. Birçok kişi şehre taşındı. Elektrik bazı evlere ulaştı, şehirlere sokak lambaları geldi ve bazı şehirlere elektrikli tramvaylar geldi. Teknelere dizel motorlar takılarak daha uzun ve daha hızlı seyahat edebilmeleri sağlandı. İlk arabalar ülkeye geldi.
Özel bir yasa, hidrolik gücün özel şahıslar tarafından geliştirilmesini sağlarken, hidrolik güç kaynağının kendi kamuya ait olmaya devam etti.
Stortinget'nin yapacak çok işi vardı. Sendikalar, işçiler için daha iyi koşullar istiyor ve değişikliklerin gerçekleşmesi için bastırıyordu. Stortinget bir dizi yasa çıkardı. Hiç kimsenin günde on saatten fazla çalışmamasına karar verdiler. 1919'da bu süre sekiz saat olarak değiştirildi. Tüm işçiler sağlık sigortası hakkı kazandı. Bu, hastalandıklarında devletten para aldıkları anlamına gelmektedir.
1898 itibariyle 25 yaşını doldurmuş erkekler meclis seçimlerinde oy kullanma hakkına sahip oldular, 1913'ten itibaren ise 25 yaşını doldurmuş kadınlar da aynı hakka sahip oldular.
Birinci Dünya Savaşı
1914-1918 yıllarında, Birinci Dünya Savaşı Avrupa'yı kasıp kavurdu. Norveç bu savaşta aktif olarak yer almadı, ancak savaşın ekonomik sonuçları burada da hissedildi. Savaş sırasında hububat, kahve ve şeker gibi mallarda kıtlık yaşanmış ve bu mallara karne uygulaması getirilmiştir.
İki savaş arası dönem
Birinci ve İkinci Dünya Savaşları arasındaki dönemi iki savaş arası dönem olarak adlandırırız. Dünyanın büyük bir bölümünde olduğu gibi Norveç'te de neredeyse tüm bu dönem boyunca ekonomik bir kriz vardı. Birçok kişi işsizdi.
İkinci Dünya Savaşı
İkinci Dünya Savaşı Eylül 1939'da, Almanya'nın Polonya'yı işgal etmesiyle başladı. Norveç, 9 Nisan 1940'ta Alman birlikleri tarafından işgal edildi. Norveç'teki çatışmalar, Norveç teslim olana kadar sadece birkaç hafta sürdü. Kral ve hükûmet İngiltere'ye kaçtılar ve özgür bir Norveç için mücadeleye oradan devam ettiler. Norveç, Vidkun Quisling liderliğindeki Alman yanlısı, demokratik olmayan bir şekilde seçilmiş bir hükûmet tarafından yönetildi.
Norveç topraklarında çok fazla doğrudan savaş olmamasına rağmen, birkaç direniş grubu sabotajlar yapıyor, yasa dışı gazeteler yayınlıyor ve Alman işgal kuvvetlerine karşı sivil itaatsizlik ve pasif direniş tertipliyordu. Direniş gruplarına katılanların birçoğu ülkeyi terk etmek zorunda kaldı. Savaş sırasında yaklaşık elli bin Norveçli İsveç'e kaçtı. Birçok kişi başkalarına yardım etmek için büyük riskler almıştır.
Kuzey Norveç'te birçok kişi öldürüldü ve Almanlar bölgeleri tahliye ettikten sonra Finnmark ve Kuzey Troms'un büyük bölümü harabeye döndü. Hitler'in emriyle, binaların ve altyapıların çoğu yakıldı.
Sonraları Almanlar gittikçe daha fazla cephede kaybetmeye başladı ve Mayıs 1945'te teslim olmak zorunda kaldılar. Savaş nedeniyle toplam on binden fazla Norveçli can verdi.
Savaştan önce Norveç'te yaklaşık 2.100 kişilik bir Yahudi nüfusu vardı. Bunlardan 773'ü toplama kamplarına gönderildi, gönderilenlerin ise sadece 38'i hayatta kalarak savaştan sonra Norveç'e döndü.
Birlikte konuşun
- Sence Stortinget niçin işçilerin hayatlarını kolaylaştıran yasalar çıkardı?
- Menşe ülkende Birinci ve İkinci Dünya Savaşı nasıldı?
- Savaşın bir toplumu ve orada yaşayan insanları nasıl etkilediği hakkında konuşun. Savaş zamanlarında insan hakları nasıl korunur?
Doğru cevabı seç
Norveç'te kadınlara oy kullanma hakkı ne zaman verildi?
Doğru cevabı seç
İki savaş arası dönem ne zamandı?
Doğru cevabı seç
Alman birlikleri Norveç'i ne zaman işgal etmiştir?
Doğru mu yanlış mı seç
İddiaları oku. Hangisi doğru? Hangisi yanlış?
Doğru mu yanlış mı seç
İddiaları oku. Hangisi doğru? Hangisi yanlış?
Resmi tıkla
Zaman çizelgesindeki doğru dönemi tıkla. II. Dünya Savaşı ne zamandı?