Wasami

Lærerinnhold

Tips til undervisningen

Læreren kan gjerne finne fram stoff om ulike urbefolkninger/nasjonale minoriteter rundt om i verden og snakke om hvor ulikt disse har blitt behandlet. Dersom det finnes en urbefolkning i deltakernes hjemland, kan man sammenlikne.

Utforsk

Utforsk kartet med samenes utbredelse sammen.

Bok

«Derfor må du vite at jeg er same» av Ella Marie Hætta Isaksen og Randi Helene Svendsen, Cappelen Damm 2021

Tips til undervisninga

Læraren kan gjerne finne fram til litt stoff om urfolk/nasjonale minoritetar rundt om i verda og snakke om kor ulikt desse gruppene har blitt handsama. Dersom det finst urfolk i heimlanda til deltakarane, kan ein samanlikne.

Bok

«Derfor må du vite at jeg er same» av Ella Marie Hætta Isaksen og Randi Helene Svendsen, Cappelen Damm 2021

Læreplan

Grunnleggende ferdigheter

Muntlige ferdigheter
Digitale ferdigheter

Tverrfaglige tema

Demokrati og medborgerskap

Læreplan i samfunnskunnskap for voksne innvandrere etter integreringsloven

gi eksempler på mangfold i Norge med vekt på ulike familieformer, levesett, boformer og folkegrupper, inkludert det samiske urfolket

Kjerneelement

Demokratiforståelse og deltakelse

Læringsaktivitet

Muntlig aktivitet
Utforsking

Wasami

Wasami ndio wenyeji asilia wa Norwe. Wasami wanaishi katika nchi nne: Norwe, Uswidi, Ufini na Urusi. Wasami ndio kikundi kongwe zaidi cha watu nchini Norwe, na kuna lugha kadhaa za Wasami. Lugha za Kisami ni tofauti kabisa na Kinorwe. Mtu anayezungumza Kinorwe pekee hawezi kuelewa Kisami. Karibu Wasami wote wa Norwe leo wanafahamu Kinorwe. Wengi pia huzungumza lugha ya Kisami.

Samisk reinflokk. Snøskuter. Foto
NTB/Øyvind Nordahl Næss Tangu zamani, Wasami hujitafutia riziki kutokana na uwindaji, kunasa na kuvua samaki, na Wasami wengi bado wanafuga kulungu wa nchi za baridi. Wasami wengi sasa wanaishi kama Wanorwe wale wengine, lakini pia wameshikilia mila na tamaduni zao.

Siku ya Kitaifa ya Wasami huadhimishwa tarehe 6 Februari. Siku hiyo, bendera ya Wasami hupeperushwa Norwe siku nzima. Wasami wana sare za kitaifa zinazojulikana kama "kofte". Wasami bado huvalia vazi hili wakati wa hafla maalum kama vile harusi. Baadhi ya Wasami huvalia vazi hili kila siku.

Wanorwe walijaribu kuwasimilisha Wasami karibu miaka 150 iliyopita. Watoto wa Wasami walihitajika kusomea shule za Wanorwe, na hawakuruhusiwa kujifunza Kisami. Mnamo 1959, lugha ya Kisami iliruhusiwa tena kutumika shuleni. Mnamo 1902, sheria ilibuniwa na kubainisha kuwa ili mtu aruhusiwe kununua kipande cha ardhi, sharti awe raia wa Norwe anayeweza kuzungumza, kusoma na kuandika Kinorwe. Sheria hii ilitekelezwa hadi mnamo 1965. Hali ni tofauti sana hivi leo. Bunge la Wasami, Sametinget, lilifunguliwa mnamo 1989. Jukumu la Bunge la Wasami ni kulinda haki za Wasami nchini Norwe, haswa kuhusiana na utamaduni na elimu. Wajumbe wa Bunge la Wasami huchaguliwa baada ya kila miaka minne.

Denis Caviglia Bunge la Wasami

Jadilianeni pamoja

  • Je, kuna makundi ya wenyeji asilia katika nchi yako? Je, maisha yao yako vipi?
  • Jadili kuhusu hali za makundi mbalimbali ya walio wachache.
Utstyr laget av reinskinn. Foto.
GettyImages

Chagua jibu sahihi

Je, Wasami wanaishi katika nchi zipi?

Chagua jibu sahihi

Je, tangu jadi Wasami wamejikimu vipi kimaisha?

Chagua jibu sahihi

Mnamo 1902, sheria ilibuniwa na kubainisha kuwa ili mtu aruhusiwe kununua kipande cha ardhi, sharti awe anaweza kuzungumza, kusoma na kuandika Kinorwe. Je, sheria hii ilibatilishwa lini?

Chagua taarifa sahihi au isiyo sahihi

Soma taarifa hizi. Ipi ni sahihi? Ipi si sahihi?

Siku ya Kitaifa ya Wasami huadhimishwa tarehe 6 Februari.
Ikiwa unafahamu Kinorwe, unaweza pia kuelewa Kisami.
Mavazi ya kitamaduni ya Wasami huitwa "bunad".
Awali, watoto wa Wasami walihitajika kusomea shule za Wanorwe, na hawakuruhusiwa kujifunza Kisami.
Jukumu la Bunge la Wasami ni kulinda haki za Wasami nchini Norwe.

Chagua taarifa sahihi au isiyo sahihi

Soma taarifa hizi. Ipi ni sahihi? Ipi si sahihi?

Kabila la Wasami ndilo la kwanza kabisa nchini Norwe.
Wasami wachache wanaweza kuzungumza Kinorwe.
Wasami wengi hufuga kulungu wa nchi za baridi.
Haikuruhusiwa kutumia lugha ya Kisami shuleni hadi mnamo 1959.
Katika Bunge la Wasami uchaguzi hufanyika kila baada ya miaka miwili.