Populli Sami (laponët)

Lærerinnhold

Tips til undervisningen

Læreren kan gjerne finne fram stoff om ulike urbefolkninger/nasjonale minoriteter rundt om i verden og snakke om hvor ulikt disse har blitt behandlet. Dersom det finnes en urbefolkning i deltakernes hjemland, kan man sammenlikne.

Utforsk

Utforsk kartet med samenes utbredelse sammen.

Bok

«Derfor må du vite at jeg er same» av Ella Marie Hætta Isaksen og Randi Helene Svendsen, Cappelen Damm 2021

Tips til undervisninga

Læraren kan gjerne finne fram til litt stoff om urfolk/nasjonale minoritetar rundt om i verda og snakke om kor ulikt desse gruppene har blitt handsama. Dersom det finst urfolk i heimlanda til deltakarane, kan ein samanlikne.

Bok

«Derfor må du vite at jeg er same» av Ella Marie Hætta Isaksen og Randi Helene Svendsen, Cappelen Damm 2021

Læreplan

Grunnleggende ferdigheter

Muntlige ferdigheter
Digitale ferdigheter

Tverrfaglige tema

Demokrati og medborgerskap

Læreplan i samfunnskunnskap for voksne innvandrere etter integreringsloven

gi eksempler på mangfold i Norge med vekt på ulike familieformer, levesett, boformer og folkegrupper, inkludert det samiske urfolket

Kjerneelement

Demokratiforståelse og deltakelse

Læringsaktivitet

Muntlig aktivitet
Utforsking

Populli Sami (laponët)

Sami është populli autokton i Norvegjisë. Samit jetojnë në katër vende: Norvegji, Suedi, Finlandë dhe Rusi. Samit janë grupi më i vjetër i popullsisë në Norvegji, dhe ka disa gjuhë Sami (lapone). Gjuhët Sami janë krejtësisht të ndryshme nga Norvegjishtja. Një person që flet vetëm norvegjisht nuk mund ta kuptojë gjuhën Sami. Pothuajse të gjithë Samit norvegjezë sot janë shumë të aftë me gjuhën norvegjeze. Shumë flasin gjithashtu gjuhën Sami.

Samisk reinflokk. Snøskuter. Foto
NTB/Øyvind Nordahl Næss Tradicionalisht, Samit kanë siguruar jetesën nga gjuetia, kapja dhe peshkimi, madje shumë Sami kanë ende drerë veriorë. Shumica e Samit jetojnë si norvegjezët e tjerë, por ata i janë përmbajtur gjithashtu kulturës dhe traditave të tyre.

Dita kombëtare Sami është më 6 shkurt. Flamuri Sami u valëvit në të gjithë Norvegjinë në këtë datë. Sami ka veshje kombëtare që quhen "kofte". Sami vesh ende këtë kostum në raste të veçanta siç janë dasmat. Disa Sami e veshin gjithashtu për qëllime të përditshme.

Norvegjezët u përpoqën të "norvegjizonin" Samit rreth 150 vjet më parë. Fëmijët Sami duhej të shkonin në shkolla norvegjeze dhe nuk lejoheshin të mësonin Sami. Në vitin 1959, gjuha Sami u lejua përsëri të përdoret si gjuhë nëpër shkolla. Një ligj që daton nga viti 1902 thotë se vetëm qytetarët norvegjezë që dinë të flasin, të lexojnë dhe të shkruajnë gjuhën norvegjeze ju lejohej të blinin tokë. Ky akt ishte në fuqi deri në vitin 1965. Situata është shumë ndryshe sot. Parlamenti Sami, Sametinget, u hap në vitin 1989. Parlamenti Sami punon për të siguruar të drejtat e Samit në Norvegji, veçanërisht në lidhje me kulturën dhe arsimin. Anëtarët e Parlamentit Sami zgjidhen çdo katër vjet.

Denis Caviglia Parlamenti Sami

Diskutoni së bashku

  • A ka një popull autokton në vendin tuaj? Si është jeta e tyre?
  • Flisni për situatën e popullatave të ndryshme minoritare.
Utstyr laget av reinskinn. Foto.
GettyImages

Zgjidhni përgjigjen e saktë

Në cilat vende jetojnë Samit?

Zgjidhni përgjigjen e saktë

Si e kanë mundësuar jetesën tradicionalisht Samit?

Zgjidhni përgjigjen e saktë

Një ligj i vitit 1902 thoshte se vetëm qytetarët norvegjezë që mund të flisnin, lexonin dhe shkruanin gjuhën norvegjeze mund të blinin tokë. Kur u shfuqizua ligji?

Zgjidhni e saktë ose e gabuar

Lexoni deklaratat. Cila është e saktë? Cila është e gabuar?

Dita Kombëtare Sami është më 6 shkurt.
Nëse kupton norvegjisht, kupton edhe gjuhën Sami.
Veshja popullore Sami quhet "bunad".
Më parë, fëmijët Sami duhej të shkonin në shkolla norvegjeze dhe nuk lejoheshin që të mësonin gjuhën Sami.
Parlamenti Sami punon për të siguruar të drejtat e Samit në Norvegji.

Zgjidhni e saktë ose e gabuar

Lexoni deklaratat. Cila është e saktë? Cila është e gabuar?

Sami janë grupi më i vjetër i popullsisë në Norvegji.
Shumë pak Sami mund të flasin Norvegjisht.
Shumë Sami kanë dre veriu.
Nuk lejohej të përdorej gjuha Sami në shkollë deri në vitin 1959.
Zgjedhjet për Parlamentin Sami mbahen çdo dy vjet.