سامه‌كان
Lærerinnhold
Tips til undervisningen
Læreren kan gjerne finne fram stoff om ulike urbefolkninger/nasjonale minoriteter rundt om i verden og snakke om hvor ulikt disse har blitt behandlet. Dersom det finnes en urbefolkning i deltakernes hjemland, kan man sammenlikne.
Utforsk
Utforsk kartet med samenes utbredelse sammen.
Bok
«Derfor må du vite at jeg er same» av Ella Marie Hætta Isaksen og Randi Helene Svendsen, Cappelen Damm 2021
Lenker
- Film fra Redd Barna: Hvorfor feirer vi samenes nasjonaldag?, youtube.com
- Samer, regjeringen.no
- Om samisk språk, sprakrådet.no
- Om Sametinget, sametinget.no
- Joik fra Stjernekamp 2018 (Ella Marie Hætta Isaksen), youtube.com
- Antirasistisk senter: undertrykking av samer i norsk historie, aldrimer22juli.no
- Bøker om samisk historie og kultur, nlb.no
Tips til undervisninga
Læraren kan gjerne finne fram til litt stoff om urfolk/nasjonale minoritetar rundt om i verda og snakke om kor ulikt desse gruppene har blitt handsama. Dersom det finst urfolk i heimlanda til deltakarane, kan ein samanlikne.
Bok
«Derfor må du vite at jeg er same» av Ella Marie Hætta Isaksen og Randi Helene Svendsen, Cappelen Damm 2021
Lenkjer
- Hvorfor feirer vi samenes nasjonaldag? Redd Barna, youtube.com
- Samar, regjeringen.no
- Om samisk språk, sprakradet.no
- Om Sametinget, sametinget.no
- Joik: Stjernekamp 2018 (Ella Marie Hætta Isaksen), lagd ut av NRK
- Undertrykking av samer i norsk historie, aldrimer22juli.no (Antirasistisk senter)
- Bøker om samisk historie og kultur, nlb.no
سامه‌كان
سامه‌كان یا خود سامیەکان خه‌ڵكی دێرینی نۆڕوێژن. سامه‌كان له چوار وڵات ده‌ژین: نۆڕوێژ، سوێد، فینله‌ندا و رووسیا. سامه‌كان کۆنترین گروپی دانیشتووی نۆڕوێژن، و چه‌ندین زمانی سامی له نێویان-دا هه‌یه. زمانه‌كانی سامی به ته‌واوی له نۆڕوێژی جیاوازن. بۆ كه‌سێك كه ته‌نیا نۆڕوێژی قسان ده‌كا، مه‌حاڵه سامی تێبگات. نزیكه‌ی هه‌موو سامه‌كانی نۆڕوێژ ئێستا نۆڕوێژی قسان ده‌كه‌ن. زۆربه‌یان ده توانن سامیش قسه بكه‌ن.
ڕۆژی نیشتمانی سامه‌كان ٦-ی مانگی شوباته (مانگی دوو). ئه‌م كات ئاڵای سامه‌كان له سه‌رتاسه‌ری وڵات هه‌ڵده‌كرێت. سامه‌كان جلوبه‌رگی فۆلكلۆری خۆیان هه‌یه كه «كوفته»-ی پێده‌ڵێن.سامه‌كان ئێستاش كوفته به بۆنه‌ی روداوێكی تایبه‌تی وه‌كوو ئاهه‌نگی زه‌ماوه‌ند، ده‌به‌ر ده‌كه‌ن. هەندێكیان رۆژانه‌ش كوفته ده‌به‌ر ده‌كه‌ن.
نۆڕوێژیه‌كان نزیكه ی سه‌د و په‌نجا ساڵ له‌مه‌وبه‌ر هه‌وڵیان دا سامه‌كان بكه‌نه نۆڕوێژی. مناڵه‌كان فه‌ڕز بوو بچنه قوتابخانه‌ی نۆڕوێژی، و ئه‌وان مافی ڕاهێنان به زمانی سامیان نه‌بوو. له ساڵی ١٩۵۹ دووباره ئیزن درا زمانی سامی بگه‌رێته‌وه قوتابخانه‌كان. یاسایه‌ك له ساڵی ١٩٠٢ ئیزنی كڕینی خاكی ته‌نیا به‌و هاونیشتمانه نۆڕوێژیانه ده‌دا كه ده‌یانتوانی نۆڕوێژی قسه بكه‌ن، بخوێننه‌وه و بنووسن. ئه‌و یاسایه هه‌تا ساڵی ١٩۶۵ هه‌بوو. دۆخه‌كه ئێستا به ته‌واوی گۆڕاوه. له ساڵی ١٩٨٩ په‌ڕڵمانی سامه‌كان كراوه. په‌ڕڵمانی سامه‌كان بۆ مافی سامەکان له نۆڕوێژ كار ده‌كات، به تایبه‌تی له بواری كه‌لتوور و خوێنده‌واری. چوار ساڵ جارێك هه‌ڵبژاردنی په‌ڕڵمانی سامه‌كان بەڕێوە دەچێت.
پێكه‌وه قسان بكه‌ن
- ئایا له وڵاتی تۆ دانیشتووی کۆن هه‌یه؟ دۆخی ژیانی ئەوان چۆنه؟
- ده‌رباره‌ی دۆخی قه‌ومه كه‌مینه‌كان قسان بكه‌ن.
وەڵامی ڕاست هەڵبژێرە
سامیه‌كان له كامه وڵات ده‌ژین؟
وەڵامی ڕاست هەڵبژێرە
سامه‌كان وه‌كوو نه‌ریت به چی ژیاون؟
وەڵامی ڕاست هەڵبژێرە
یاسایه‌ك له ساڵی ١٩٠٢ ئیزنی كڕینی خاكی ته‌نیا به‌و هاونیشتمانه نۆڕوێژیانه ده‌دا كه ده‌یانتوانی نۆڕوێژی قسه بكه‌ن، بخوێننه‌وه و بنووسن. كه‌نگێ ئه‌و یاسایه هه‌ڵگیرا؟
ڕاست یا هەڵە هه‌ڵیبژێره
ئه‌م ووتانه بخوێنه‌وه. كامه‌یان ڕاستن؟ كامه‌یان هه‌ڵه‌ن؟
ڕاست یا هەڵە هه‌ڵیبژێره
ئه‌م ووتانه بخوێنه‌وه. كامه‌یان ڕاستن؟ كامه‌یان هه‌ڵه‌ن؟