Mediat sociale dhe gjykimi dixhital
Lærerinnhold
Tips til undervisningen
Se filmen
Videoen er satt sammen av åtte klipp som illustrerer hvordan sosiale medier kan være en kilde til både glede og uro. I den første delen ser vi fem klipp av glade familier og venner som tar selfier og mennesker som liker innlegg i sosiale medier med tommel opp og hjerte. Så blir det vist en strøm av bilder på svart bakgrunn, som illustrerer bilder som lastes opp på internett. Den siste delen av videoen viser en kvinne som får opp en rød varseltrekant på skjermen og blir redd. Det siste klippet viser en mann som sitter foran dataskjermen og ser bekymret og sliten ut.
Forslag til spørsmål
Kan vi dele hva som helst i sosiale medier? Hvorfor? Hvorfor ikke?
Hva slags bilder og informasjon ville du ha mislikt at noen delte om deg på sosiale medier?
Hvis du fikk bestemme over Facebook, hva slags kommentarer og bilder ville vært lov å legge ut? Hva ville ikke vært tillatt? Hvorfor?
Tror du det er forskjell på hva ungdommer synes det er greit å legge ut på sosiale medier og hva voksne synes det er greit å legge ut?
Tror dere arbeidsgivere ser på jobbsøkeres sine kontoer på sosiale medier? Hva tror dere i så fall de ikke vil like å se?
Hva er forskjellen på å kritisere noen i sosiale medier og å mobbe eller sjikanere noen i sosiale medier?
Snakk sammen
Bruk gjerne samtalestarteren som innledning til spørsmålene. Kanskje læreren kan finne andre aktuelle saker i media der folk har gått over streken i kommentarer og innlegg på sosiale medier?
Læreren må se an elevgruppa. Er det mange unge som er storforbrukere av sosiale medier? Er det mange som er foreldre til barn og unge? Tilpass diskusjonen til deltakerne.
Samtalestarter
Datteren: Fy søren, vet du hva? Noen har lagt ut et bilde av Julie i bikini på Facebook og skrevet at hun vil ha en voksen mann til kjæreste!
Moren: Huff, da skjønner jeg at hun er lei seg. Vet hun hvem som har gjort det?
Datteren: Nei, men vi tror det kan være Anne og vennene hennes. De har gjort sånt før.
Bestemoren: Dette er jo ulovlig. Jeg synes Julie og foreldrene hennes bør snakke med politiet.
Hva synes dere om denne situasjonen? Hva bør Julie gjøre?
- Hvordan kan vi lære barn og unge nettvett?
- Med Internett og sosiale medier må vi tenke annerledes enn før. Hva kan skje hvis noen får tak i og misbruker ting som personnummeret vårt eller private bilder?
Tips til undervisninga
Sjå filmen
Videoen er sett saman av åtte klipp som illustrerer korleis sosiale medium kan vere ei kjelde til både glede og uro. I den første delen ser vi fem klipp som viser glade familiar og vener som tek sjølvisar, og menneske som likar innlegg i sosial medium med tommel opp og hjarte. Så blir det vist ein straum av bilete på svart bakgrunn som illustrerer bilete som blir lasta opp på internett. Den siste delen av videoen viser ei kvinne som får opp ein raud varseltrekant på skjermen og blir redd. Det siste klippet viser ein mann som sit framfor dataskjermen og ser sliten og uroleg ut.
Framlegg til spørsmål
Kan vi dele kva som helst i sosiale medium? Kvifor? Kvifor ikkje?
Kva slags bilete og informasjon ville du ha mislikt at nokon delte om deg på sosiale medium?
Dersom du fekk bestemme over Facebook, kva for kommentarar og bilete ville det vore lov å leggje ut? Kva ville ikkje vore tillate? Kvifor?
Trur du det er forskjell på kva ungdomar tykkjer det er greitt å leggje ut på sosiale medium og kva vaksne tykkjer det er greitt å leggje ut?
Trur de at arbeidsgjevarar ser på jobbsøkjarar sine kontoar på sosiale medium? Kva trur de i så fall at dei ikkje vil like å sjå?
Kva er skilnaden mellom å kritisere nokon i sosiale medium og å mobbe eller sjikanere nokon i sosiale medium?
Snakk saman
Bruk gjerne samtalestartaren som innleiing til spørsmåla. Kanskje læraren kan finne andre aktuelle saker i media der folk har gått over streken i kommentarar og innlegg på sosiale medium?
Læraren må sjå an elevgruppa. Er der mange unge som er storforbrukarar av sosiale medium? Er der mange som er foreldre til barn og unge? Tilpass diskusjonen til deltakarane.
Samtalestartar
Dottera: Fy søren, vet du kva? Nokon har lagt ut eit bilete av Julie i bikini på Facebook og skrive at ho vil ha ein vaksen mann til kjærast!
Mora: Huff, då forstår eg at ho er lei seg. Veit ho kven som har gjort det?
Dottera: Nei, men vi trur at det kan vere Anne og venene hennar. Dei har gjort sånt før.
Bestemora: Dette er jo ulovleg. Eg tykkjer at Julie og foreldra hennar bør snakke med politiet.
Kva tykkjer de om denne situasjonen? Kva bør Julie gjere?
- Korleis kan vi lære barn og ungdom nettvit?
- Med internett og sosiale medium må vi tenkje annleis enn før. Kva hender dersom nokon får tak i og misbrukar ting som personnummeret vårt eller private bilete?
Shikoni filmin
Mediat sociale dhe gjykimi dixhital
Sot, shumica e njerëzve përdorin në mënyrë aktive internetin dhe mediat sociale. Ne identifikohemi tek llogaria jonë bankare në internet ose vizitojmë shërbimet publike në internet dhe bëjmë blerje në internet. Ne identifikohemi duke përdorur BankID (pajisje vërtetimi), fjalëkalime, shenja gishtash ose njohje fytyre.
Mediat sociale përfshijnë Facebook, Twitter dhe Instagram. Ne ndajmë opinionet, fotot dhe videot tona në këto media. Ato na mundësojnë të mbajmë kontakte me familjen, miqtë dhe të njohurit. Ne lëmë shumë gjurmë dixhitale gjatë një dite dhe të gjitha këto gjurmë ruhen. A keni menduar se çfarë mund të ndodhë nëse këto gjurmë kapen nga dikush që nuk ka qëllime të mira? Çfarë do të ndodhte nëse dikush do të merrte fjalëkalimin tuaj? Po sikur dikush të ndajë fotot tuaja private?
Është e rëndësishme të jeni të vetëdijshëm për ato që ndani, kujt i jepni informacion dhe për çfarë përdoret ky informacion. Për shembull, fotot private, siç janë fotot e fëmijëve, mund të ‘vidhen’ nga dikush që do t’i keqpërdorë. Ne gjithashtu duhet të jemi të kujdesshëm për atë çfarë ndajmë për të tjerët. Gjithmonë kërkoni leje fillimisht.
- Mbrojtja e të dhënave ka të bëjë me të drejtën për privatësi dhe për të vendosur vetë për të dhënat personale. Informacioni personal është, për shembull, emri, adresa, numri i telefonit, numri kombëtar i identitetit dhe origjina etnike.
- Të gjithë kanë vlerat e tyre. Prandaj individët kanë të drejtë të kenë një sferë private, të cilën e kontrollojnë vetë dhe ku mund të veprojnë lirshëm pa presion apo ndërhyrje nga shteti ose njerëzit e tjerë. Ky parim është i mishëruar, ndër të tjera, në Konventën Evropiane për të Drejtat e Njeriut (KEDNJ).
Burimi: Autoriteti Norvegjez për mbrojtjen e të dhënave
Shumë njerëz ndajnë mendimet e tyre në mediat sociale dhe pjesën tjetër të internetit. Njerëzit shkruajnë, diskutojnë dhe argumentojnë çështje. Liria e fjalës ka shumë hapësirë në mediat sociale. Sidoqoftë, liria e fjalës është e kufizuar nga rregullat e mbrojtjes së të dhënave dhe klauzola të caktuara ligjore. Njerëzit nuk lejohen të shkruajnë deklarata raciste ose diskriminuese. Megjithatë, disa i kalojnë këto kufij. Mesa duket njerëzit e tejkalojnë kufirin më lehtë në internet sesa kur flasin me dikë ballë për ballë. Shumë komente ofenduese dhe të paligjshme bëhen veçanërisht kur postimi mund të jenë anonim. Gjykimi i mirë dixhital do të ishte një formulim i komenteve në internet po njësoj si mund t'i thoni edhe përballë dikujt.
Diskutoni së bashku
- Çfarë goditjesh merrni kur kërkoni rreth vetes në internet?
- Diskutoni se çfarë do të thotë gjykim dixhital.
- Flisni së bashku për lidhjen mes mbrojtjes së të dhënave dhe gjykimit dixhital.
- TFlisni për rëndësinë e të qenit të vetëdijshëm për atë që postoni në mediat sociale.
- Cilat mendoni se janë pasojat për njerëzit që mbeten anonimë në komente?
Zgjidhni përgjigjen e saktë
A duhet të kërkoni leje për të ndarë fotot e të tjerëve në mediat sociale?
Zgjidhni përgjigjen e saktë
Çfarë nuk mund të shkruhet në internet?
Zgjidhni përgjigjen e saktë
Cila është shenja dalluese e gjykimit të mirë në internet?
Zgjidhni përgjigjen e saktë
Çfarë është mbrojtja e të dhënave?
Zgjidhni e saktë ose e gabuar
Lexoni deklaratat. Cila është e saktë? Cila është e gabuar?