Mạng xã hội và năng lực phán đoán kỹ thuật số

Lærerinnhold

Tips til undervisningen

Se filmen

Videoen er satt sammen av åtte klipp som illustrerer hvordan sosiale medier kan være en kilde til både glede og uro. I den første delen ser vi fem klipp av glade familier og venner som tar selfier og mennesker som liker innlegg i sosiale medier med tommel opp og hjerte. Så blir det vist en strøm av bilder på svart bakgrunn, som illustrerer bilder som lastes opp på internett. Den siste delen av videoen viser en kvinne som får opp en rød varseltrekant på skjermen og blir redd. Det siste klippet viser en mann som sitter foran dataskjermen og ser bekymret og sliten ut.

Forslag til spørsmål

Kan vi dele hva som helst i sosiale medier? Hvorfor? Hvorfor ikke?
Hva slags bilder og informasjon ville du ha mislikt at noen delte om deg på sosiale medier?
Hvis du fikk bestemme over Facebook, hva slags kommentarer og bilder ville vært lov å legge ut? Hva ville ikke vært tillatt? Hvorfor?
Tror du det er forskjell på hva ungdommer synes det er greit å legge ut på sosiale medier og hva voksne synes det er greit å legge ut?
Tror dere arbeidsgivere ser på jobbsøkeres sine kontoer på sosiale medier? Hva tror dere i så fall de ikke vil like å se?
Hva er forskjellen på å kritisere noen i sosiale medier og å mobbe eller sjikanere noen i sosiale medier?

Snakk sammen

Bruk gjerne samtalestarteren som innledning til spørsmålene. Kanskje læreren kan finne andre aktuelle saker i media der folk har gått over streken i kommentarer og innlegg på sosiale medier?
Læreren må se an elevgruppa. Er det mange unge som er storforbrukere av sosiale medier? Er det mange som er foreldre til barn og unge? Tilpass diskusjonen til deltakerne.

Samtalestarter

Datteren: Fy søren, vet du hva? Noen har lagt ut et bilde av Julie i bikini på Facebook og skrevet at hun vil ha en voksen mann til kjæreste!
Moren: Huff, da skjønner jeg at hun er lei seg. Vet hun hvem som har gjort det?
Datteren: Nei, men vi tror det kan være Anne og vennene hennes. De har gjort sånt før.
Bestemoren: Dette er jo ulovlig. Jeg synes Julie og foreldrene hennes bør snakke med politiet.

Hva synes dere om denne situasjonen? Hva bør Julie gjøre?

  • Hvordan kan vi lære barn og unge nettvett?
  • Med Internett og sosiale medier må vi tenke annerledes enn før. Hva kan skje hvis noen får tak i og misbruker ting som personnummeret vårt eller private bilder?

Tips til undervisninga

Sjå filmen

Videoen er sett saman av åtte klipp som illustrerer korleis sosiale medium kan vere ei kjelde til både glede og uro. I den første delen ser vi fem klipp som viser glade familiar og vener som tek sjølvisar, og menneske som likar innlegg i sosial medium med tommel opp og hjarte. Så blir det vist ein straum av bilete på svart bakgrunn som illustrerer bilete som blir lasta opp på internett. Den siste delen av videoen viser ei kvinne som får opp ein raud varseltrekant på skjermen og blir redd. Det siste klippet viser ein mann som sit framfor dataskjermen og ser sliten og uroleg ut.

Framlegg til spørsmål

Kan vi dele kva som helst i sosiale medium? Kvifor? Kvifor ikkje?
Kva slags bilete og informasjon ville du ha mislikt at nokon delte om deg på sosiale medium?
Dersom du fekk bestemme over Facebook, kva for kommentarar og bilete ville det vore lov å leggje ut? Kva ville ikkje vore tillate? Kvifor?
Trur du det er forskjell på kva ungdomar tykkjer det er greitt å leggje ut på sosiale medium og kva vaksne tykkjer det er greitt å leggje ut?
Trur de at arbeidsgjevarar ser på jobbsøkjarar sine kontoar på sosiale medium? Kva trur de i så fall at dei ikkje vil like å sjå?
Kva er skilnaden mellom å kritisere nokon i sosiale medium og å mobbe eller sjikanere nokon i sosiale medium?

Snakk saman

Bruk gjerne samtalestartaren som innleiing til spørsmåla. Kanskje læraren kan finne andre aktuelle saker i media der folk har gått over streken i kommentarar og innlegg på sosiale medium?
Læraren må sjå an elevgruppa. Er der mange unge som er storforbrukarar av sosiale medium? Er der mange som er foreldre til barn og unge? Tilpass diskusjonen til deltakarane.

Samtalestartar

Dottera: Fy søren, vet du kva? Nokon har lagt ut eit bilete av Julie i bikini på Facebook og skrive at ho vil ha ein vaksen mann til kjærast!
Mora: Huff, då forstår eg at ho er lei seg. Veit ho kven som har gjort det?
Dottera: Nei, men vi trur at det kan vere Anne og venene hennar. Dei har gjort sånt før.
Bestemora: Dette er jo ulovleg. Eg tykkjer at Julie og foreldra hennar bør snakke med politiet.

Kva tykkjer de om denne situasjonen? Kva bør Julie gjere?

  • Korleis kan vi lære barn og ungdom nettvit?
  • Med internett og sosiale medium må vi tenkje annleis enn før. Kva hender dersom nokon får tak i og misbrukar ting som personnummeret vårt eller private bilete?

Læreplan

Grunnleggende ferdigheter

Digitale ferdigheter
Muntlige ferdigheter

Tverrfaglige tema

Demokrati og medborgerskap

Læreplan i samfunnskunnskap for voksne innvandrere etter integreringsloven

samtale om betydningen av kritisk tenkning og etisk bevissthet, blant annet knyttet til digital dømmekraft

Kjerneelement

Perspektivmangfold og kritisk tenkning

Læringsaktivitet

Muntlig aktivitet
Video

Xem phim

Mạng xã hội và năng lực phán đoán kỹ thuật số

Oversiktsbilde av mange mennesker. Det er streker mellom dem, illustrasjon for nettverk.
GettyImages

Ngày nay, hầu hết mọi người đều sử dụng tích cực internet và các mạng xã hội. Qua internet, chúng ta đăng nhập vào ngân hàng trực tuyến và các cơ quan công quyền, cũng như chúng ta mua sắm trực tuyến. Chúng ta nhận dạng bản thân bằng BankID, mật khẩu, dấu vân tay hoặc nhận dạng khuôn mặt.

To hender trykker på et tastatur. I bildet flyr flere ikoner med bilde av en hengelås på. Bildet illustrerer nettsikkerhet. Foto
GettyImages

Thí dụ về các mạng xã hội là Facebook, Twitter và Instagram. Nơi đây chúng ta chia sẻ ý kiến, hình ảnh và phim. Bằng cách này, chúng ta giữ mối liên lạc với gia đình, bạn bè và người quen. Trong suốt cả ngày, chúng ta để lại nhiều dấu vết kỹ thuật số và tất cả các dấu vết này đều được lưu trữ. Bạn có nghĩ đến điều gì có thể xảy ra nếu một người có ý định không tốt lấy được những dấu vết này không? Chuyện gì sẽ xảy ra nếu ai đó lấy được mật khẩu của bạn? Điều gì sẽ xảy ra nếu ai đó chia sẻ hình ảnh riêng tư của bạn?

Điều quan trọng là ý thức về những gì bạn sẽ chia sẻ, ai sẽ nhận được thông tin về bạn và các thông tin sẽ được dùng để làm gì. Thí dụ về hình ảnh riêng tư, hình ảnh của con cái, có thể nhanh chóng bị người khác "đánh cắp" rồi lạm dụng. Chúng ta cũng phải thận trọng về những gì chúng ta chia sẻ về người khác. Luôn luôn xin phép trước.

  • Quyền bảo vệ riêng tư là quyền được có đời sống riêng tư và quyền quyết định về các thông tin cá nhân của chính mình. Thông tin cá nhân, chẳng hạn như tên, địa chỉ, số điện thoại, ngày tháng năm sinh cùng số cá nhân và nguồn gốc dân tộc.
  • Tất cả mọi người đều có một giá trị riêng bất khả xâm phạm. Vì thế như là một cá nhân, bạn có quyền ở phạm vi riêng tư mà bạn tự kiểm soát và bạn có thể hành xử cách tự do mà không bị nhà nước hoặc những người khác ép buộc hay can thiệp vào. Nguyên tắc này là nền móng trong công ước châu Âu về nhân quyền (EMK).

Nguồn: Sở thanh tra dữ liệu (Datatilsynet)

Nhiều người chia sẻ ý kiến ​​của mình trên các mạng xã hội và trên internet nói chung. Họ viết, tranh luận và lý luận. Trên các mạng xã hội, quyền tự do ngôn luận có nhiều tác động. Quyền tự do ngôn luận bị giới hạn bởi quyền bảo vệ riêng tư và một số điều luật. Người ta không thể viết các phát biểu kỳ thị chủng tộc hoặc phân biệt đối xử. Tuy nhiên, chúng ta thấy người ta bước qua những ranh giới này. Dường như việc vượt qua lằn ranh có thể dễ dàng hơn khi viết trên internet và không nói chuyện trực tiếp với ai. Đặc biệt là khi người ta có thể ẩn danh, viết nhiều bài vừa phản cảm vừa bất hợp pháp. Dấu hiệu về năng lực tốt của sự phán đoán kỹ thuật số là người ta trình bày các bình luận trên internet giống như người ta có thể nói trực tiếp diện đối diện với ai đó.

En mann og en kvinne sitter ved siden av hverandre med hver sin mobil. Det er mange flyvende ikoner i bildet som viser hjerter og likerklikk. Bildet viser at de to personene sjekker sine sosiale medier. Foto
GettyImages

Cùng thảo luận

  • Bạn sẽ tìm thấy gì nếu bạn tự tìm kiếm về mình trên internet?
  • Thảo luận về ý nghĩa của năng lực phán đoán về kỹ thuật số.
  • Cùng thảo luận về mối tương quan giữa quyền bảo vệ riêng tư và năng lực phán đoán về kỹ thuật số.
  • Cùng thảo luận về tầm quan trọng của sự ý thức đến những gì người ta đăng tải trên các mạng xã hội.
  • Theo bạn nghĩ là có những hậu quả nào khi người ta ẩn danh trong phần bình luận?
GettyImages
GettyImages

Chọn câu trả lời đúng

Người ta có cần phải xin phép để chia sẻ hình ảnh của người khác trên các mạng xã hội không?

Chọn câu trả lời đúng

Người ta không thể viết điều gì trên internet?

Chọn câu trả lời đúng

Dấu hiệu về năng lực tốt của sự phán đoán kỹ thuật số là gì?

Chọn câu trả lời đúng

Quyền bảo vệ riêng tư là gì?

Chọn đúng hay sai

Đọc các nhận định này. Điều gì đúng? Điều gì sai?

Quyền bảo vệ riêng tư nói đến quyền được có đời sống riêng tư và quyền quyết định về các thông tin cá nhân của chính mình.
Trong suốt cả ngày, chúng ta để lại nhiều dấu vết kỹ thuật số, nhưng các dấu vết này không được lưu trữ.
Quyền tự do ngôn luận ở Na Uy là tuyệt đối và không có hạn chế nào.
Hình ảnh riêng tư có thể bị người khác lấy cắp rồi lạm dụng.
Thí dụ về các mạng xã hội là Facebook, Twitter và Instagram.