سوشل میڈیا اور ڈیجیٹل معاملات میں پرکھنے کی صلاحیت
Lærerinnhold
Tips til undervisningen
Se filmen
Videoen er satt sammen av åtte klipp som illustrerer hvordan sosiale medier kan være en kilde til både glede og uro. I den første delen ser vi fem klipp av glade familier og venner som tar selfier og mennesker som liker innlegg i sosiale medier med tommel opp og hjerte. Så blir det vist en strøm av bilder på svart bakgrunn, som illustrerer bilder som lastes opp på internett. Den siste delen av videoen viser en kvinne som får opp en rød varseltrekant på skjermen og blir redd. Det siste klippet viser en mann som sitter foran dataskjermen og ser bekymret og sliten ut.
Forslag til spørsmål
Kan vi dele hva som helst i sosiale medier? Hvorfor? Hvorfor ikke?
Hva slags bilder og informasjon ville du ha mislikt at noen delte om deg på sosiale medier?
Hvis du fikk bestemme over Facebook, hva slags kommentarer og bilder ville vært lov å legge ut? Hva ville ikke vært tillatt? Hvorfor?
Tror du det er forskjell på hva ungdommer synes det er greit å legge ut på sosiale medier og hva voksne synes det er greit å legge ut?
Tror dere arbeidsgivere ser på jobbsøkeres sine kontoer på sosiale medier? Hva tror dere i så fall de ikke vil like å se?
Hva er forskjellen på å kritisere noen i sosiale medier og å mobbe eller sjikanere noen i sosiale medier?
Snakk sammen
Bruk gjerne samtalestarteren som innledning til spørsmålene. Kanskje læreren kan finne andre aktuelle saker i media der folk har gått over streken i kommentarer og innlegg på sosiale medier?
Læreren må se an elevgruppa. Er det mange unge som er storforbrukere av sosiale medier? Er det mange som er foreldre til barn og unge? Tilpass diskusjonen til deltakerne.
Samtalestarter
Datteren: Fy søren, vet du hva? Noen har lagt ut et bilde av Julie i bikini på Facebook og skrevet at hun vil ha en voksen mann til kjæreste!
Moren: Huff, da skjønner jeg at hun er lei seg. Vet hun hvem som har gjort det?
Datteren: Nei, men vi tror det kan være Anne og vennene hennes. De har gjort sånt før.
Bestemoren: Dette er jo ulovlig. Jeg synes Julie og foreldrene hennes bør snakke med politiet.
Hva synes dere om denne situasjonen? Hva bør Julie gjøre?
- Hvordan kan vi lære barn og unge nettvett?
- Med Internett og sosiale medier må vi tenke annerledes enn før. Hva kan skje hvis noen får tak i og misbruker ting som personnummeret vårt eller private bilder?
Tips til undervisninga
Sjå filmen
Videoen er sett saman av åtte klipp som illustrerer korleis sosiale medium kan vere ei kjelde til både glede og uro. I den første delen ser vi fem klipp som viser glade familiar og vener som tek sjølvisar, og menneske som likar innlegg i sosial medium med tommel opp og hjarte. Så blir det vist ein straum av bilete på svart bakgrunn som illustrerer bilete som blir lasta opp på internett. Den siste delen av videoen viser ei kvinne som får opp ein raud varseltrekant på skjermen og blir redd. Det siste klippet viser ein mann som sit framfor dataskjermen og ser sliten og uroleg ut.
Framlegg til spørsmål
Kan vi dele kva som helst i sosiale medium? Kvifor? Kvifor ikkje?
Kva slags bilete og informasjon ville du ha mislikt at nokon delte om deg på sosiale medium?
Dersom du fekk bestemme over Facebook, kva for kommentarar og bilete ville det vore lov å leggje ut? Kva ville ikkje vore tillate? Kvifor?
Trur du det er forskjell på kva ungdomar tykkjer det er greitt å leggje ut på sosiale medium og kva vaksne tykkjer det er greitt å leggje ut?
Trur de at arbeidsgjevarar ser på jobbsøkjarar sine kontoar på sosiale medium? Kva trur de i så fall at dei ikkje vil like å sjå?
Kva er skilnaden mellom å kritisere nokon i sosiale medium og å mobbe eller sjikanere nokon i sosiale medium?
Snakk saman
Bruk gjerne samtalestartaren som innleiing til spørsmåla. Kanskje læraren kan finne andre aktuelle saker i media der folk har gått over streken i kommentarar og innlegg på sosiale medium?
Læraren må sjå an elevgruppa. Er der mange unge som er storforbrukarar av sosiale medium? Er der mange som er foreldre til barn og unge? Tilpass diskusjonen til deltakarane.
Samtalestartar
Dottera: Fy søren, vet du kva? Nokon har lagt ut eit bilete av Julie i bikini på Facebook og skrive at ho vil ha ein vaksen mann til kjærast!
Mora: Huff, då forstår eg at ho er lei seg. Veit ho kven som har gjort det?
Dottera: Nei, men vi trur at det kan vere Anne og venene hennar. Dei har gjort sånt før.
Bestemora: Dette er jo ulovleg. Eg tykkjer at Julie og foreldra hennar bør snakke med politiet.
Kva tykkjer de om denne situasjonen? Kva bør Julie gjere?
- Korleis kan vi lære barn og ungdom nettvit?
- Med internett og sosiale medium må vi tenkje annleis enn før. Kva hender dersom nokon får tak i og misbrukar ting som personnummeret vårt eller private bilete?
وڈیو دیکھیں
سوشل میڈیا اور ڈیجیٹل معاملات میں پرکھنے کی صلاحیت
ہمارے دور میں اکثر لوگ بھرپور طریقے سے انٹرنیٹ اور سوشل میڈیا استعمال کر رہے ہیں۔ انٹرنیٹ پر ہم نیٹ بینک اور مختلف سرکاری محکموں میں لاگ ان کرتے ہیں اور ہم آن لائن شاپنگ کرتے ہیں۔ ہم بینک آئی ڈی، پاس ورڈ، انگلیوں کے نشانات یا چہرہ پہچاننے کی ٹیکنالوجی کے ذریعے اپنی شناخت کرواتے ہیں۔
سوشل میڈیا کی مثالیں فیس بک، ٹوئٹر اور انسٹاگرام ہیں۔ یہاں ہم اپنی آراء، تصویریں اور وڈیوز شیئر کرتے ہیں۔ اس طرح ہم رشتہ داروں، دوستوں اور واقفوں سے رابطے میں رہتے ہیں۔ دن بھر میں ہم اکثر کئی طرح سے اپنا ڈیجیٹل فٹ پرنٹ چھوڑتے ہیں اور یہ سب کا سب سیو ہو جاتا ہے۔ کیا آپ نے سوچا ہے کہ اگر یہ فٹ پرنٹ غلط ارادے رکھنے والے کسی شخص کے ہاتھ لگ جائے تو کیا ہو سکتا ہے؟ اگر کوئی آپ کا پاس ورڈ حاصل کر لے تو؟ اگر کوئی آپ کی نجی تصویریں شیئر کر دے تو؟
آپ کا یہ خیال رکھنا اہم ہے کہ آپ کیا شیئر کرتے ہیں، آپ کے بارے میں معلومات کسے مل رہی ہیں اور یہ معلومات کن مقاصد کے لیے استعمال کی جاتی ہیں۔ مثال کے طور پر نجی تصویریں جیسے بچوں کی تصویریں ایسے لوگ بڑے آرام سے "چرا" سکتے ہیں جو ان کا غلط استعمال کرتے ہیں۔ ہمیں اس بارے میں بھی محتاط رہنا چاہیے کہ ہم دوسروں کے بارے میں کیا شیئر کرتے ہیں۔ ہمیشہ پہلے اجازت مانگیں۔
- اگر ہم اپنی پروڈکشن میں دوسرے لوگوں کی تحریریں، تصویریں، میوزک وغیرہ استعمال کریں تو ہمارا ہمیشہ یہ بتانا ضروری ہے کہ اس مواد کا کاپی رائٹ کس کے پاس ہے۔
- اخلاقیاتی شعور کا تعلق مختلف پہلوؤں کو سامنے رکھنے اور ان میں توازن رکھنے سے ہے تاکہ آپ بہتر فیصلے کر سکیں اور اپنے انتخابوں پر غور سکیں۔ آپ وہ کام کرنے میں بہتر بنتے ہیں جو معاشرے کے لیے، آپ کے گرد انسانوں کے لیے اور خود آپ کے لیے درست ہوں۔
ماخذ: نارویجن ڈاٹا پروٹیکشن اتھارٹی
سوشل میڈیا پر اور اس کے علاوہ بھی انٹرنیٹ پر بہت سے لوگ اپنے خیالات شیئر کرتے ہیں۔ لوگ لکھتے ہیں، تبادلۂ خیال کرتے ہیں اور دلائل دیتے ہیں۔ سوشل میڈیا آزادئ اظہار کے لیے بڑا کھلا میدان فراہم کرتا ہے۔ پرائیویسی کے ضوابط اور بعض قوانین آزادئ اظہار کی حدود مقرر کرتے ہیں۔ نسل پرستانہ یا امتیازی تبصرے لکھنے کی اجازت نہیں ہے۔ پھر بھی ہم دیکھتے ہیں کہ لوگ یہ حدود پار کر جاتے ہیں۔ یوں معلوم ہوتا ہے کہ انٹرنیٹ پر لکھتے ہوئے یعنی جب ہم کسی سے براہ راست بات نہیں کر رہے ہوتے، حد سے بڑھ جانا زیادہ آسان ہوتا ہے۔ خاص طور پر جب لوگ اپنی شناخت خفیہ رکھ سکتے ہوں تو بہت سی ایسی باتیں لکھی جاتی ہیں جو دلآزار بھی ہوتی ہیں اور غیر قانونی بھی۔ ڈیجیٹل معاملات میں پرکھنے کی اچھی صلاحیت کی نشانی یہ ہو گی کہ ہم آن لائن اپنے تبصرے صرف ایسے الفاظ میں لکھیں جو ہم کسی کو روبرو کہ سکتے ہوں۔
آپس میں بات کریں
- اگر آپ انٹرنیٹ پر اپنے بارے میں سرچ کریں تو آپ کو کیا ملتا ہے؟
- ڈیجیٹل معاملات میں پرکھنے کی اچھی صلاحیت کے مطلب پر تبادلۂ خیال کریں۔
- پرائیویسی اور ڈیجیٹل معاملات میں پرکھنے کی صلاحیت کے درمیان تعلق پر بات کریں۔
- اس چیز کی اہمیت پر آپس میں بات کریں کہ ہمیں احساس کرنا چاہیے ہم سوشل میڈیا پر کیا شائع کر رہے ہیں۔
- اگر تبصروں والے حصے میں ہم اپنی شناخت چھپا سکتے ہوں تو آپ کے خیال میں اس کے نتائج کیا ہوتے ہیں؟
درست جواب چنیں
کیا سوشل میڈیا پر دوسروں کی تصویریں شیئر کرنے سے پہلے ہمارا اجازت مانگنا ضروری ہے؟
درست جواب چنیں
انٹرنیٹ پر کیا لکھنے کی اجازت نہیں ہے؟
درست جواب چنیں
ڈیجیٹل معاملات میں پرکھنے کی اچھی صلاحیت کی نشانی کیا ہے؟
درست جواب چنیں
پرائیویسی کا کیا مطلب ہے؟
درست یا غلط ہونے کی نشاندہی کریں
یہ بیانات پڑھیں۔ کیا درست ہے؟ کیا غلط ہے؟