Shëndeti dhe mënyra e jetesës
Lærerinnhold
Tips til undervisningen
En del sykdommer kan knyttes til kosthold og livsstil, eventuelt i tillegg til arvelighet. Eksempler er diabetes 2, lungekreft og hjerte- og karsykdommer.
Minn gjerne deltakerne på at de vil trenge et ekstra tilskudd av vitamin D i Norge (tran, trankapsler, e.l.).
Læreren må tilpasse undervisning om matvarer til deltakernes bakgrunn og kunnskap.
Se filmen
Videoen viser 15 klipp. De første tre klippene viser nordmenns møte med helsesektoren: en baby på kontroll hos legen, en lege som viser noe til en pasient på en iPad og en person som blir vaksinert. De neste seks klippene handler om mat: noen av klippene viser mennesker som kjøper og spiser sunn mat, mens noen av klippene viser mennesker som spiser usunt. De siste seks klippene viser ulike former for fysisk aktivitet, som gåtur, fotball, yoga og trening hjemme.
Forslag til spørsmål
Hva tenker du på når du hører uttrykket «god helse»? Tenkte du på god fysisk helse, god psykisk helse eller begge deler?
Hva er god fysisk helse? Hva er god psykisk helse? Henger det sammen?
Hva kan man gjøre for å få eller opprettholde god helse?
Hvilke råd ville du gitt til en venn som hadde lyst til å begynne å trene, men ikke visste hva eller hvordan?
Hva er den vanligste formen for fysisk aktivitet i ditt hjemland?
Snakk sammen
Endringer i livssituasjon og kosthold kan påvirke helsen. Dersom man opplever depresjon, tristhet eller stress, kan det føre til feil matvaner og påvirke både den psykiske og fysiske helsen. Stress kan også føre til hormonell ubalanse, noe som igjen kan gjøre helsen dårligere.
Familien Hansen
Prøv å ha fokus på hva foreldre kan gjøre i en slik situasjon. Kan de bruke/utvide nettverket i nærmiljøet? Kan de ta en piknik på en lekeplass i stedet for middag i leiligheten? Kan de ta med barna på en togtur? Gå i skogen? En tur på stranda? Invitere barnas venner hjem? Benytte ulike aktivitetstilbud for barn arrangert av kommunen eller frivillige?
Mehmet
Innspill til helsemessige konsekvenser for Mehmet: utenforskap, savn, Mehmet kan slutte å være fysisk aktiv.
Råd til foreldrene: Sjekke om det finnes det økonomiske ordninger som kan hjelpe foreldrene med betalingen, prioriteringer innad i familien og lignende.
Lenker
Tips til undervisninga
Ein del sjukdomar kan knytast til kosthald og livsstil, og somme er dessutan arvelege. Diabetes 2, lungekreft og hjarte- og karsjukdomar er døme på slike sjukdomar.
Minn gjerne deltakarane på at dei kjem til å trenge ekstra tilskot av vitamin D i Noreg (tran, trankapslar e.l.).
Læraren må tilpasse undervisninga om matvarer etter bakgrunnen og kunnskapen til deltakarane.
Sjå filmen
Videoen er sett saman av 15 klipp. Dei første tre klippa viser nordmenn i møte med helsesektoren: ein baby på kontroll hos legen, ein lege som viser noko til ein pasient på ein iPad, og ein person som blir vaksinert. Dei neste seks klippa handlar om mat. Nokre av klippa viser menneske som kjøper og et sunn mat, medan nokre viser menneske som et usunt. Dei siste seks klippa viser ulike former for fysisk aktivitet, så som turgåing, fotball, yoga og trening heime.
Framlegg til spørsmål
Kva tenkjer du på når du høyrer uttrykket «god helse»? Tenkte du på god fysisk helse, god psykisk helse eller begge delar?
Kva er god fysisk helse? Kva er god psykisk helse? Heng dei to saman?
Kva kan ein gjere for å få eller halde ved like god helse?
Kva råd ville du gjeve til ein ven som har lyst til å trene, men ikkje veit kva eller korleis?
Kva er den vanlegaste forma for fysisk aktivitet i heimlandet ditt?
Snakk saman
Endringar i livssituasjon og kosthald kan påverke helsa. Dersom ein er plaga med depresjon eller er trist eller stressa, kan det føre til dårlege matvanar og påverke både den psykiske og den fysiske helsa. Stress kan òg føre til hormonell ubalanse, som igjen kan gje dårlegare helse.
Familien Hansen
Prøv å fokusere på kva foreldre kan gjere i ein slik situasjon. Kan dei bruke/utvide nettverket sitt i nærmiljøet? Kan dei ta ein piknik på ein leikeplass i staden for å ete middag i leilegheita? Kan dei ta med barna på ein togtur? Gå i skogen? Ta ein tur på stranda? Invitere venene til barna heim? Nytte ulike aktivitetstilbod som kommunen eller frivillige arrangerer for barn?
Mehmet
Innspel til helsemessige konsekvensar for Mehmet: utanforskap, sakn, Mehmet kan slutte å vere fysisk aktiv.
Råd til foreldra: Sjekk om det finst økonomiske ordningar som kan hjelpe foreldra med betalinga, prioriteringar i familien og liknande.
Shikoni filmin
Shëndeti dhe mënyra e jetesës
Historiku i zhvillimit
Standardi i jetesës është i lartë në Norvegjinë e sotme. Ilaçet janë në dispozicion për shumë sëmundje serioze dhe shteti i mirëqenies ka vendosur sisteme për të siguruar që të gjithë të kenë në dispozicion ndihma mjekësore dhe ilaçe. Fëmijëve u ofrohet vaksinim falas kundër një sërë sëmundjesh. Shumë njerëz vdisnin më parë në Norvegji nga sëmundje të lidhura me varfërinë, p.sh. kequshqyerja dhe tuberkulozi. Shumë njerëz kanë vdekur gjithashtu, sepse nuk kishte trajtime mjekësore.
Situata e shëndetit publik në Norvegji është përmirësuar shumë gjatë 100 viteve të fundit. Kjo ka ardhur kryesisht për shkak të zhvillimit të shtetit të mirëqenies, i cili ofron më shumë mundësi dhe madje më të mira, për të jetuar një jetë të mirë dhe të sigurt. Njerëzit tani në Norvegji jetojnë më gjatë sesa më parë. Shumë të moshuar janë më të shëndetshëm. Kjo gjë u mundëson atyre të jetojnë jetë të gjatë, të mirë dhe aktive.
Kjo nuk do të thotë që Norvegjia është një shoqëri që nuk ka sëmundje. Për shembull, shumë njerëz vuajnë nga çrregullime muskuloskeletale. Diabeti dhe mbipesha po rriten gjithashtu. Sëmundjet kardiovaskulare, së bashku me kancerin, janë shkaqet më të zakonshme të vdekjes në Norvegji.
Parandalimi i problemeve shëndetësore
Gjendja e shëndetit tonë shpesh lidhet me stilin e jetës. Kjo vlen si për shëndetin fizik ashtu edhe për atë mendor. Nëse hamë ushqim të shëndetshëm dhe jemi fizikisht aktivë, kemi një shans më të mirë për të qëndruar të shëndetshëm për më gjatë. Njerëzit që pinë duhan kanë një rrezik më të madh të zhvillimit të kancerit dhe sëmundjeve kardiovaskulare.
Edhe pse shteti i mirëqenies mban një përgjegjësi të madhe për ruajtjen e shëndetit të popullatës, në shumë raste varet nga individi se si e jeton jetën dhe kujdeset për shëndetin e tij.
Shëndeti mendor është po aq i rëndësishëm sa shëndeti fizik. Shumica e njerëzve e shijojnë shoqërimin me njerëz të tjerë. Kjo mund të jetë e lidhur me të jetuarit në një familje, me të pasurit miq të mirë ose me të pasurit kolegë të mirë. Të pasurit e mendimeve të lumtura, të qënit të qetë brenda vetes, gjumi i mirë dhe të qënit të lumtur janë gjithashtu të rëndësishme për shëndetin tonë. Ekziston një thënie norvegjeze se një e qeshur e mirë ju ndihmon të jetoni më gjatë.
Dieta
- Diskutoni lidhjen midis dietës dhe shëndetit.
- A hani të njëjtat gjëra tani si para se të vinit në Norvegji?
- A ka lidhje mes klimës dhe dietës?
- Cilat ushqime mendoni se janë të pashëndetshme?
- Cilat ushqime mendoni se janë të shëndetshme?
Shumë punonjës të kujdesit shëndetësor, që janë në kontakt me emigrantët, janë të shqetësuar për shëndetin e tyre. Ata shqetësohen sepse shohin që problemet e mëposhtme i kanë më shumë emigrantët sesa norvegjezët, ndër të tjera:
- diabeti
- mbipesha
- shëndet i dobët i dhëmbëve
- kequshqyerja, veçanërisht mungesa e hekurit dhe vitaminës D
- depresioni
Diskutoni së bashku
diabeti – kanceri – astma – mbipesha
alergjia – sëmundje kardiovaskulare
- Diskutoni lidhjen mes stilit të jetesës dhe këtyre sëmundjeve.
- A janë të zakonshme këto sëmundje në vendet që tashmë njihni?
- Diskutoni arsyet se pse emigrantët mund të kenë probleme të tjera shëndetësore nga ato që kishin para se të vinin në Norvegji.
- Çfarë mund të bëjmë për t'u kujdesur për shëndetin tonë?
Është verë. Tre fëmijët e familjes Hansen, të moshës shtatë, nëntë dhe njëmbëdhjetë vjeç, po i kalojnë pushimet shkollore në shtëpi. Atyre po ju duken ditët të gjata dhe të mërzitshme. Shumica e shokëve të fëmijëve janë aktualisht larg ose të zënë me gjëra të tjera. Mami dhe babi kthehen në shtëpi të lodhur pas pune dhe duan të pushojnë. Kështu që familja kalon shumë kohë në apartamentin e tyre.
- Çfarë mendoni për gjendjen e familjes?
- Çfarë mendoni se duhet të mendojnë prindërit?
- A mund të ndikojë kjo situatë në shëndetin e fëmijëve dhe prindërve?
- A mund të ndikojë kjo situatë në ndonjë gjë tjetër tek fëmijët?
Mehmeti është në klasën e gjashtë. Ai ka shumë miq të mirë në klasën e tij. Ata luajnë futboll gjatë pushimeve. Shumica e miqve të tij luajnë gjithashtu futboll në ekipin lokal. Ata stërviten dy pasdite në javë. Mehmeti do të donte të luante për ekipin, por prindërit e tij nuk e pëlqejnë këtë ide. Kushton para dhe familja nuk ka shumë të ardhura.
- Si mund të ndikojë kjo situatë në shëndetin e Mehmetit?
- Çfarë mendoni për situatën e prindërve?
Zgjidhni përgjigjen e saktë
Si është standardi i jetesës sot në Norvegji?
Plotësoni fjalinë
Ne kemi një shans më të mirë për të qëndruar të shëndetshëm më gjatë, nëse…
Zgjidhni përgjigjen e saktë
Cila është e saktë?
Zgjidhni e saktë ose e gabuar
Lexoni deklaratat. Cila është e saktë? Cila është e gabuar?
Zgjidhni e saktë ose e gabuar
Lexoni deklaratat. Cila është e saktë? Cila është e gabuar?
Zgjidhni imazhin e duhur
Cilat fotografi tregojnë një mënyrë të shëndetshme jetese? Janë të mundshme disa përgjigje.