ته‌ندروستی ده‌روونی

Lærerinnhold

Tips til undervisningen

Samtalen med John

Dette kan være et ømtålig tema og læreren må tilpasse samtalen til deltakergruppa.

Legen vil undersøke om Johns plager er psykosomatiske. Kan det tenkes at John har vondt i magen fordi hans psykiske helsetilstand ikke er god? John er kanskje ikke villig til å innrømme at han har et psykisk problem.
Sinn og kropp er en enhet. Hjelpeløshet, stress og depresjoner kan utløse fysiske helseproblemer.

Forholdet til psykisk helse er ulikt i ulike kulturer og kan også endre seg over tid. I noen kulturer og innenfor enkelte grupper er psykiske problemer tabubelagt. De siste årene har det å slite med psykiske problemer blitt mer akseptert i Norge. Hva tenker deltakerne?

Man kan få hjelp hos fastlegen, psykolog, psykiater eller annet fagpersonell. Det kan også være fint å snakke med familie og venner.

Snakk sammen

Se kommentarer over. Psykisk helse vil sannsynligvis påvirkes på en eller annen måte og i større eller mindre grad som følge av migrasjon. Dette kan man gjerne være åpen på og snakke om.

Alles liv vil gå opp og ned. Noen dager er bedre enn andre. Det er et skille mellom å være sliten og lei seg, trist eller ensom og det å ha en psykisk lidelse. Men selv om man ikke er syk og har en diagnose, kan det være nødvendig å snakke om situasjonen med noen, og å få hjelp til å bearbeide opplevelser og å gå videre med livet på en positiv måte.

Tips til undervisninga

Samtalen med John

Dette kan vere eit ømtolig tema, og læraren må tilpasse samtalen til deltakargruppa.

Legen vil undersøkje om John sine plager er psykosomatiske. Kan det tenkjast at John har vondt i magen fordi den psykiske helsa hans ikkje er god? John vil kanskje ikkje vedgå at han har eit psykisk problem.
Det er ikkje noko klårt skilje mellom kropp og sinn. Hjelpeløyse, stress og depresjon kan utløyse fysiske helseproblem.

Synet på psykisk helse varierer mellom ulike kulturar og kan endre seg over tid. I nokre kulturar og nokre grupper er psykiske problem tabu. Dei siste åra har det blitt meir akseptert i Noreg å slite med psykiske problem. Kva tenkjer deltakarane?

Ein kan få hjelp av fastlegen, ein psykolog eller psykiater, eller av andre fagfolk. Det kan òg vere fint å snakke med familie og vener.

Snakk saman

Sjå kommentarar over. Migrasjon vil sannsynlegvis påverke den psykiske helsa på eit eller anna vis og i større eller mindre grad. Det kan ein gjerne vere open om og snakke om.

Alle liv har opp- og nedturar. Somme dagar er betre enn andre. Det er eit skilje mellom å vere sliten og lei seg, trist eller einsam og det å ha ei psykisk liding. Men sjølv om ein ikkje er sjuk og har ein diagnose, kan ein ha bruk for å snakke med einkvan om situasjonen sin og få hjelp til å arbeide gjennom opplevingar og gå vidare i livet på ein positiv måte.

Læreplan

Grunnleggende ferdigheter

Muntlige ferdigheter
Digitale ferdigheter

Tverrfaglige tema

Folkehelse og livsmestring

Læreplan i samfunnskunnskap for voksne innvandrere etter integreringsloven

gi eksempler på hvordan fysisk og psykisk helse kan bli påvirket av livsstil og ulike hendelser, som for eksempel migrasjon

Kjerneelement

Individ og fellesskap

Læringsaktivitet

Muntlig aktivitet

ته‌ندروستی ده‌روونی

یون: هێشتا به‌ قه‌د جاران سكم دێشێ. شه‌وانه‌ش خڕاپ ده‌خه‌وم.
دكتۆر: ئێمه‌ هه‌موو جۆره‌ تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی روخساومان كردووه‌ و هیچ كۆسپێكی نه‌شیاو له‌ سكی تۆ دا نابینینه‌وه‌.
یون: تێناگه‌م.
دكتۆر: نه‌خێر، به‌ڵام به‌ گشتی چۆنی‌؟ هێشتا هه‌ست به‌ خه‌مۆكی و ته‌نیایی ده‌كه‌یت؟
یون: بۆچی له‌و بواره‌دا پرسیار ده‌كه‌یت؟ كێشه‌ی من سكمه‌.

  • بۆچی دكتۆر له‌ یون پرسیار ده‌كا كه‌ ئایا ئه‌و خه‌مۆكه‌‌ یا ته‌نیایه‌؟
  • بۆچی یون تۆزێك ناڕه‌حه‌ت ده‌بێت؟
  • ده‌رباره‌ی په‌یوه‌ندی نێوان ته‌ندروستی ده‌روونی و جه‌سته‌یی گفتوگۆ بكه‌ن.
  • مرۆڤ چۆن سه‌یری كێشه‌كانی ته‌ندروستی ده‌روونی له‌ وڵاتی خۆی و له‌ نۆڕوێژ ده‌كات؟
  • كێ ده‌توانێ یارمه‌تی یون بدات؟

چه‌ند هه‌فته‌ دواتر:
دكتۆر: سڵاو یون! خۆشحاڵم دووباره‌ ده‌تبینم. چ یارمه‌تێكت پێویسته‌؟
یون: ده‌رباره‌ی ئه‌وه‌ی ئاخیر جار قسه‌مان له‌ سه‌ر كرد، بیرم كرده‌وه‌. ڕاشكاوانه‌ من كه‌مێك یارمه‌تیم پێویسته‌. ژیان قورس و دژوار هه‌ست پێ ده‌كه‌م. من هیچ كات هه‌ست به‌ خۆشحاڵی ناكه‌م، له‌ هه‌مان كاتدا بێ ووچان ماندوومه‌. هەندێک جاڕ به‌ بێ ده‌لیل توڕه‌ ده‌بم. به‌ر له‌وه‌ ناڕه‌حه‌ت ده‌خه‌وم و خه‌ونی ترسناك به‌ شتی وا ده‌بینم كه‌ له‌ وڵاتی خۆم بینیومه‌.
دكتۆر: له‌ سه‌ر ئه‌و بڕوایه‌م كه‌ راتسپێرم بۆ لای دكتۆری ده‌روون.
یون: دكتۆری ده‌روون؟ سه‌ر و مێشكم كێشه‌یه‌كی نیه‌.
دكتۆر: نه‌خێر، به‌ڵام به‌عزه‌ جاڕێك قسه‌ كردن له‌ گه‌ڵ كه‌سێكی شاره‌زا سه‌باره‌ت به‌ ئه‌و كێشانه‌ی كه‌ هه‌تن، یارمه‌تی ده‌دات. له‌ بیرت بێ كه‌ دكتۆری ده‌روونیش ئه‌ركی نهێنی پاراستنی هه‌یه‌ و ناتوانێ ئه‌و شتانه‌ی لای ئەو باسیان ده‌كه‌ی، لای كه‌سی دیكه‌ باسیان بکات. زه‌ره‌ری نیه‌ جارێك بچیە‌ لای و بزانی یارمه‌تیده‌ر ده‌بێت.
یون: به‌ڵێ وایه‌، بێگومان له‌ ئێستام خڕابتر لێنایه‌. ده‌توانم تاقی كه‌مه‌وه‌.

  • ڕای تۆ له‌ سه‌ر پێشنیاری دكتۆر چیه‌؟
  • سه‌باره‌ت به‌ كاردانه‌وه‌ی یون ڕات چیه‌؟

زۆر خه‌ڵك له‌ ماوه‌ی ژیانیان دا تووشی كێشه‌ی ده‌روونی جۆراوجۆر ده‌بن. زۆر هۆ ده‌توانێ ببێته‌ بناخەی په‌ره‌پێدانی نه‌خۆشێكانی ده‌روونی. ئه‌و کێشه ده‌توانێ دۆخی سه‌ختی ژیان بێت، وه‌كوو كێشه‌ی خانه‌واده‌ یا خود كێشه‌ی دۆخی شوێنی كار. به‌عزه‌ جارێك نه‌خۆشێكانی ده‌روونی پاش قه‌یرانی وه‌كوو مردن، كاره‌ساتێک یا خود ئه‌و ئه‌زموونانه‌ی مرۆڤ له‌ دوخی شه‌ڕدا ده‌یبینێت، دێته‌ ئاراوه‌. هەندێک كه‌س نه‌خۆشی ده‌روونی به‌ میرات وه‌رده‌گرن،‌ سترێسیش ده‌توانێ فاكته‌رێكی گه‌شانه‌وه‌ بێت.

كاتێك كه‌ ژیان دژوار ده‌بێت، ده‌شێت پێویستیمان به‌ قسه‌ كردن له‌ گه‌ڵ كه‌سێك هه‌بێت. به‌عزه‌ جارێك قسه‌ كردن له‌ گه‌ڵ خانه‌واده‌ و هاوڕێیان به‌سه‌. جاری واشه‌ پێویستیمان به‌ یارمه‌تی كارامه‌ هه‌یه‌. دكتۆرێكی ده‌روونی یا كه‌سانی شاره‌زای دیكه‌ زۆر جار ده‌توانن بۆ دۆزینه‌وه‌ی ڕێكار بۆ كێشه‌كانمان یارمه‌تیمان بده‌ن. دكتۆره‌ شەخسیەکان ده‌توانن له‌ كاتی پێویستدا ئێمه‌ لای دكتۆری ده‌روون بنێرن.

بیر و بۆچوونه‌كان بۆ ته‌ندروستی دەروونی گۆڕدراوه‌. ئێستا به‌ زۆرینه‌ی خه‌ڵكی نۆڕوێژ هه‌لوێستێكی ئاوه‌ڵا و پڕفامیان بۆ نه‌خۆشیه‌كانی ده‌روونی هه‌یه‌. زۆربه‌ی خه‌ڵك له‌ سه‌ر ئه‌و بڕوایه‌ دان كه‌ بۆ نه‌خۆشیه‌كانی دەروونی هه‌ر وه‌كوو نه‌خۆشیەکانی جه‌سته‌ ده‌بێ یارمه‌تی له‌ كاربه‌ده‌ستانی ته‌ندروستی وه‌ربگرن. مرۆڤ ئه‌و باوه‌ڕه‌شی هه‌یه‌ كه‌ نه‌خۆشیه‌كانی دەرونیش ده‌شێت چاك بنه‌وه‌.

En mann i 60-årene sitter på en stol og snakker med en psykolog. Foto
Fem personer sitter i en sirkel. En mann har hånden støttende på skulderen til en kvinne som forteller om problemene hun har. Foto
GettyImages

پێكه‌وه‌ قسان‌ بكه‌ن

  • ده‌رباره‌ی ڕوانگه‌كان له‌ سه‌ر ته‌ندروستی ده‌روونی له‌ سه‌رده‌می جیاواز و كۆمه‌ڵگا جۆربەجۆره‌كان قسان‌ بكه‌ن.
  • بۆخۆمان ده‌توانینن چی بكه‌ین بۆ ئه‌وه‌یكه‌ ته‌ندروستێكی ده‌روونی باشمان هه‌بێت؟
GettyImages
GettyImages

وەڵامی ڕاست هەڵبژێرە

ڕوانگه‌ی زۆربه‌ی خه‌ڵكی نۆڕوێژ ده‌رباره‌ی نه‌خۆشیەكانی ده‌روونی چیه‌؟

وەڵامی ڕاست هەڵبژێرە

كێ تووشی نه‌خۆشی ده‌روونی ده‌بێت؟

وه‌ڵامی ڕاست هه‌ڵبژێره‌

ئه‌گه‌ر تۆ بۆ قسه‌ كردن پێویستیت به‌ كه‌سێك بێ، دكتۆری خۆت‌ ده‌توانێ چی بكات؟

وه‌ڵامی ڕاست هه‌ڵبژێره‌

چۆن ته‌ندروستی ده‌روونی خراپ ده‌توانێ كاریگه‌ریمان له‌سه‌ر دابنێت؟

ڕاست یا هەڵە هه‌ڵیبژێره

ئه‌م ووتانه‌ بخوێنه‌وه‌. كامه‌یان ڕاستن‌؟ كامه‌یان هه‌ڵه‌ن‌؟

زۆر خه‌ڵك له‌ ماوه‌ی ژیانیاندا تووشی كێشه‌ی ده‌روونی جۆراوجۆر ده‌بن.
ته‌نیا ئه‌و كه‌سانه‌ی كه‌ به‌ میرات وه‌ریان گرتووه‌، تووشی كێشه‌ی ده‌روونی ده‌بن.
سترێس ده‌توانێ فاكته‌رێكی گه‌شانه‌وه‌ی كێشه‌ی ده‌روونی‌ بێت.
دكتۆری شەخسی ده‌توانێ تۆ بۆ لای دكتۆری پسپۆر ڕاسپێرێ.
زۆر كه‌س باوه‌ڕیان وایه‌ كه‌ نه‌خۆشیه‌كانی دەروونی ده‌شێت چاك بنه‌وه‌.