انتقادي فکر کول او اخلاقي پوهاوی
Lærerinnhold
Tips til undervisningen
Snakk sammen
Det er viktig å snakke sammen om hvordan man kan vurdere hvor troverdig informasjon er. Vi blir alle bombardert med informasjon fra ulike kilder. Noen ganger får vi motstridende informasjon. Hvem skal man da stole på? Har avsender av informasjon en egen agenda? Skal man for eksempel stole på informasjon fra myndighetene eller fra venner om informasjonen er motstridende?
Hvordan blir det hvis barna lærer ikke å si i mot foreldrene hjemme og samtidig lærer i barnehagen eller på skolen å stille spørsmål og argumentere?
Lenker
- Digitale tjenester og forbrukeres personopplysninger, datatilsynet.no
- Deling av bilder, datatilsynet.no
- Veileder: Vett på nett, bibliotek.bufdir.no
- Nettside om personvern, nettvett og digital dømmekraft, dubestemmer.no
- Film fra dubestemmer: Hva er digital dømmekraft?, youtube.com
- Kritisk medieforståelse, medietilsynet.no
- Om barn og mediebruk, barnevakten.no
Tips til undervisninga
Snakk saman
Det er viktig å snakke saman om korleis ein kan vurdere kor truverdig informasjon er. Vi blir alle bombarderte med informasjon frå ulike kjelder. Nokre gonger får vi motstridande informasjon. Kven skal ein då lite på? Har avsendaren av informasjonen ein eigen agenda? Skal ein til dømes lite på informasjon frå styresmaktene eller frå vener dersom dei gjev motstridande informasjon?
Korleis blir det dersom barna heime lærer å ikkje seie imot foreldra og samstundes lærer i barnehagen eller på skulen å stille spørsmål og argumentere?
Lenkjer
- Digitale tenester og forbrukarar sine personopplysningar, datatilsynet.no
- Deling av bilete, datatilsynet.no
- Rettleiar: Vett på nett, bibliotek.bufdir.no
- Datatilsynet og Udir, dubestemmer.no
- Film frå Du bestemmer: Hva er digital dømmekraft?, youtube.com
- Kritisk medieforståelse, medietilsynet.no
- Om barn og mediebruk, barnevakten.no
انتقادي فکر کول او اخلاقي پوهاوی
نن صبا په ناروې کې ټینګار پدې کېږي چې هر سړی خپله مفکوره لري. ماشومان په ښوونځي کې زده کړه کوي ترڅو ځیرک و اوسي او له خپلو ترلاسه شویو زده کړو څخه په استفادې سره داسې پرېکړې کوي چې د هغوی لپاره مناسبې وي. هغوی زده کړه کوي ترڅو استدلال وکړي، بحث وکړي او تخلیقي و اوسي. نور یوازې په هغه څه اکتفا نه کوي چې ښوونکی یې وایي او په کتاب کې لیکل شوي دي. د زده کړې او نوي لیدلوري د پراختیا په موخه، باید هغوی پوښتنې مطرح کړي او تثبت شوي حقیقتونه وننګوي. پداسې حال کې چې تاسو سره هم باید دا فکر وي چې ستاسو پوهه او تجربه کافي نه ده او اکتفا باید ورباندې و نه کړئ.
موږ د معلوماتو په ټولنه کې ژوند کوو. هېڅوک نه شي کولای ټول موجوده معلومات په ذهن کې وساتي. یعنې دا مهمه ده چې پوه شو له کومه ځایه او څنګه د اړتیا وړ معلومات ترلاسه کړو. د نورو مواردو ترڅنګه، موږ باید له انټرنېټ او کتابونو څخه په استفادې سره د معلوماتو ترلاسه کول زده کړو. هرسړی کولای شي په آنلاین ډول معلومات پوست کړي، او همدارنګه هلته ټول ترلاسه کېدونکي معلومات دقیق نه دي. له همدې امله موږ باید د منابعو په اړه انتقاد یا نیوکه ولرو.
په منابعو باندې نیوکه د هغو معلوماتو په اړه فکر کول دي چې موږ یې لولو. لوستونکی باید له خپل ځان څخه انتقادي پوښتنې مطرح کړي، لکه:
- متن چا لیکلی؟
- آیا هغه شخص چې متن یې لیکلی ځانګړې آجندا لري که نه؟
- له دغه متن څخه د لیکونکي موخه یا هیله څه ده؟
- آیا په متن کې موجود معلومات دقیق دي؟
- آیا دغه معلومات ټول مهم واقعیتونه بیانوي، او یاهم آیا په دغو معلومات کې د پام وړ حقائق نه دي بیان شوي؟
که چېرې موږ په خپلو تولیداتو کې د نورو خلکو متنونه، عکسونه، میوزیک او داسې نور کاروو، نو باید تل ووایو چې څوک د آثارو د کاپي حق لري.
اخلاقي پوهاوی د مختلفو نظریاتو د پرتله کولو په اړه دی، داسې چې کولای شئ خپل انتخابونه په پام کې ونیسئ او غوره پرېکړې وکړئ. پدې سره به تاسو لپاره دا آسانه شي چې درک کړئ چې د ټولنې، شاوخوا خلکو او خپل ځان لپاره مناسبه پرېکړه کومه ده.
- "اخلاقي پوهاوی، چې د مختلفو نظریاتو د مقایسه کولو په مانا دی د نظریاتو د انعکاس او بشري مسؤلیت لپاره اړین دی. د زده کوونکو ښوونه او روزنه باید هغوی ته دا وړتیا ورکړي چې د چلند یا اخلاقو په اړه ارزونه وکړي او هغوی سره د اخلاقي موضوعاتو په تشخیص کې مرسته وکړي.
- انتقادي فکر کول او د اخلاقو په اړه پوهاوی لازمي دی او د ګڼ شمېر مواردو په اړه د زده کړې یوه برخه ګڼل کېږي چې په همدې اساس زده کوونکی کولای شي په سمه توګه قضاوت وکړي."
منبع: د ښوونې او روزنې ریاست
یو بل سره مباحثه وکړئ
- انتقادي منبع څه ته وایي؟
- د زده کوونکو او نورو کسانو لخوا په آنلاین ډول د لوست په اړه د هغوی پوښتنې تر کومه حده مهمې دي؟
- په ناروې کې ښوونځي زده کوونکي چمتو کوي چې استدلال وکړي او خپل نظر وړاندې کړي. تاسو یې په اړه څه فکر لرئ؟ ولې دا ډول دي؟ آیا دا د ماشومانو په روزنه او والدېنو سره د هغوی په اړیکه باندې اغېز لري؟
یوه څلور کسیزه کورنۍ یو ه نوي موټر ته اړتیا لري. له دغه موټر څخه به د لنډ او اوږده سفر لپاره استفاده کېږي. مارتین (Martin) او ماریا (Maria) پدې اړه فکر کوي چې څه شی باید انتخاب کړي.
1. یو لوی شپږ سېټه موټر چې د اوږده او لنډ سفر لپاره د استفادوې وړ وي. موټر د والدېنو لپاره اتاق لري، او دا چې موټر باید ډیزلي وي.
2. یو برقي شپږ سېټه موټر چې کورنۍ سره د لنډ سفر وړتیا ولري، خو د کورنۍ سره د اوږده سفر لپاره د بدلېدو وړتیا ولري، او د بابا ګانو او نیاګانو لپاره ځانګړی اتاق و نه لري.
مارتین (Martin) او ماریا (Maria) د چاپېریال په اړه اندېښنه لري، او هغو د بابا ګانو او نیاګانو ترټولو نژدې دوستان دي. څه فکر کوئ چې مارتین (Martin) او ماریا (Maria) به د کوم ډول اخلاقي موضوعاتو په اړه بحث وکړي؟
سم ځواب انتخاب کړئ
انتقادي مبنع څه ته وایي؟
سم ځواب انتخاب کړئ
د ناروې د خلکو لپاره به کوم موارد مناسب وي؟
سم ځواب انتخاب کړئ
کله چې تاسو ګڼ شمېر موضوعات په انټرنېټ کې مطالعه کوئ، په اړه یې څه فکر کوئ؟ ګڼ شمېر ځوابونه موجود دي.
صحیح او غلط انتخاب کړئ
جملې ولولئ. کومې صحیح او کومې غلطې دي؟
صحیح او غلط انتخاب کړئ
جملې ولولئ. کومې صحیح او کومې غلطې دي؟