Mendimi kritik dhe vetëdija etike
Lærerinnhold
Tips til undervisningen
Snakk sammen
Det er viktig å snakke sammen om hvordan man kan vurdere hvor troverdig informasjon er. Vi blir alle bombardert med informasjon fra ulike kilder. Noen ganger får vi motstridende informasjon. Hvem skal man da stole på? Har avsender av informasjon en egen agenda? Skal man for eksempel stole på informasjon fra myndighetene eller fra venner om informasjonen er motstridende?
Hvordan blir det hvis barna lærer ikke å si i mot foreldrene hjemme og samtidig lærer i barnehagen eller på skolen å stille spørsmål og argumentere?
Lenker
- Digitale tjenester og forbrukeres personopplysninger, datatilsynet.no
- Deling av bilder, datatilsynet.no
- Veileder: Vett på nett, bibliotek.bufdir.no
- Nettside om personvern, nettvett og digital dømmekraft, dubestemmer.no
- Film fra dubestemmer: Hva er digital dømmekraft?, youtube.com
- Kritisk medieforståelse, medietilsynet.no
- Om barn og mediebruk, barnevakten.no
Tips til undervisninga
Snakk saman
Det er viktig å snakke saman om korleis ein kan vurdere kor truverdig informasjon er. Vi blir alle bombarderte med informasjon frå ulike kjelder. Nokre gonger får vi motstridande informasjon. Kven skal ein då lite på? Har avsendaren av informasjonen ein eigen agenda? Skal ein til dømes lite på informasjon frå styresmaktene eller frå vener dersom dei gjev motstridande informasjon?
Korleis blir det dersom barna heime lærer å ikkje seie imot foreldra og samstundes lærer i barnehagen eller på skulen å stille spørsmål og argumentere?
Lenkjer
- Digitale tenester og forbrukarar sine personopplysningar, datatilsynet.no
- Deling av bilete, datatilsynet.no
- Rettleiar: Vett på nett, bibliotek.bufdir.no
- Datatilsynet og Udir, dubestemmer.no
- Film frå Du bestemmer: Hva er digital dømmekraft?, youtube.com
- Kritisk medieforståelse, medietilsynet.no
- Om barn og mediebruk, barnevakten.no
Mendimi kritik dhe vetëdija etike
Sot, ka një theks në shoqërinë norvegjeze që secili të ketë opinionet e veta. Fëmijët mësojnë në shkollë të jenë kuriozë dhe të përdorin njohuritë që marrin për të marrë vendime që janë të duhura për ta. Ata mësojnë të arsyetojnë, të diskutojnë dhe të jenë krijues. Nuk është më e mjaftueshme që thjesht të përsërisim atë që ka thënë mësuesi ose atë që thotë libri shkollor. Për të zhvilluar njohuri të reja dhe mprehtësi, duhen bërë pyetje dhe të sfidoni të vërtetat e vendosura. Ndërkohë që ju duhet të jeni gjithashtu të hapur ndaj mundësisë që njohuritë dhe përvoja juaj mund të jenë të papërshtatshme.
Ne jetojmë në një shoqëri informacioni. Askush nuk mund t'i ketë të gjitha informacionet në dispozicion në kokën e tij. Kjo do të thotë se është e rëndësishme të dimë se ku dhe si mund të gjejmë informacionin që na nevojitet. Ndër të tjera, ne duhet të mësojmë të përdorim internetin dhe të kërkojmë informacione në libra. Çdokush mund të postojë informacion në internet dhe jo të gjitha informacionet e gjetura atje janë të sakta. Kjo është arsyeja pse ne duhet të jemi kritikë ndaj burimeve.
Kritikë ndaj burimit do të thotë të mendosh për atë që lexon. Lexuesi duhet t'i bëjë vetes pyetje kritike, p.sh .:
- Kush e ka shkruar tekstin?
- A ka një axhendë të veçantë personi që e ka shkruar?
- Çfarë dëshiron të arrijë ai ose ajo duke shkruar tekstin në këtë mënyrë?
- A janë të sakta informacionet në tekst?
- A paraqiten të gjitha faktet e rëndësishme, apo mungojnë disa fakte të rëndësishme?
Kur në produksionet tona përdorim, tekste, imazhe, muzikë, etj. të krijuara nga persona të tjerë, duhet të përmendim gjithmonë se kush e zotëron të drejtën e autorit për materialin.
Vetëdija etike ka të bëjë me balancimin e konsideratave të ndryshme, në mënyrë që të mund të konsideroni mundësitë tuaja dhe të merrni vendime më të mira. Kjo do ta bëjë më të lehtë për ju të bëni atë që është e drejtë për shoqërinë, njerëzit përreth jush dhe veten tuaj.
- Ndërgjegjësimi etik, që nënkupton balancimin e konsideratave të ndryshme, është i nevojshëm për të qenë një qenie njerëzore që reflekton dhe është e përgjegjshme. Mësimi dhe trajnimi duhet të zhvillojë aftësinë e nxënësve për të bërë vlerësime etike dhe për t'i ndihmuar ata të jenë njohës të çështjeve etike.
- Mendimi kritik dhe ndërgjegjësimi etik janë një kërkesë dhe pjesë e asaj çfarë do të thotë të mësosh në kontekste të ndryshme dhe prandaj do t'i ndihmojë nxënësit të zhvillojnë gjykim të mirë.
Burimi: Drejtoria e Arsimit
Diskutoni së bashku
- Çfarë do të thotë kritika ndaj burimit?
- Sa e rëndësishme është që nxënësit dhe të tjerët të bëjnë pyetje në lidhje me atë që lexojnë në internet?
- Shkollat në Norvegji inkurajojnë nxënësit të arsyetojnë dhe të kenë mendimet e tyre. Çfarë mendoni për këtë? Pse ndodh kjo? A ndikon në edukimin e fëmijëve dhe marrëdhëniet midis fëmijëve dhe prindërve të tyre?
Një familje prej katër anëtarësh ka nevojë për një makinë të re. Makina do të përdoret për udhëtime të gjata dhe të shkurtra. Martini dhe Maria po vrasin mendjen se çfarë duhet të zgjedhin.
1. Një makinë të madhe gjashtë vendëshe që mund të përdoret për udhëtime të gjata dhe të shkurtra. Makina ka vend për gjyshërit dhe është me naftë.
2. Një makinë elektrike me katër ndenjëse që është e përshtatshme për udhëtime të shkurtra me familjen, por duhet të karikohet gjatë rrugës për udhëtime të gjata familjare dhe nuk ka vend për gjyshërit.
Martini dhe Maria janë të shqetësuar për mjedisin, por ata janë të afërmit më të ngushtë të gjyshërve. Cilat çështje etike mendoni se do të diskutojnë Martini dhe Maria?
Zgjidhni përgjigjen e saktë
Çfarë është kritika ndaj burimit?
Zgjidhni përgjigjen e saktë
Çfarë do të ishte e përshtatshme për shoqërinë norvegjeze?
Zgjidhni përgjigjen e saktë
Çfarë duhet të mendoni kur lexoni diçka në internet? Disa përgjigje janë të sakta.
Zgjidhni e saktë ose e gabuar
Lexoni deklaratat. Cila është e saktë? Cila është e gabuar?
Zgjidhni e saktë ose e gabuar
Lexoni deklaratat. Cila është e saktë? Cila është e gabuar?