Maaş ve vergi

Lærerinnhold

Tips til undervisningen

Lønn

Samtalestarter

Hvilke av disse faktorene er med på å bestemme lønnen i hjemlandet ditt? Hvilke av disse faktorene er med på å bestemme lønnen i Norge?

Skatt

Målet med undervisningen er å skape en forståelse for at det norske velferdssamfunnet er bygget på tanken om at vi skal yte etter evne og få etter behov (jf. tidligere statsminister Einar Gerhardsen). Dette er bakgrunnen for progressiv skattelegging og de ulike velferdsytelsene som innbyggerne får. Noen velferdsytelser mottas av alle i ulike faser av livet (utdanning, barnetrygd, subsidiert lege, alderspensjon), mens vi mottar andre ytelser i spesielle situasjoner (dagpenger ved arbeidsløshet, sosialhjelp, gratis sykehusbehandling, o.a.).

Den norske velferdsmodellen vil falle sammen uten skatteinngang. Mange tenker at vi betaler mye skatt i Norge, men når vi går gjennom alle velferdsordningene, vil mange tenke at skatten er en billig inngangsbillett til disse ordningene.

De fleste arbeidstakere betaler mellom 30 % og 40 % av lønnen sin i skatt. Hvis situasjonen din endrer seg, og du for eksempel får en ny jobb der du tjener mer, må du gi beskjed til skatteetaten gjennom å logge deg inn på www.skatteetaten.no.

Det finnes tre forskjellige typer skattekort: frikort, prosentkort og tabellkort. Du ser og endrer skattekortet ditt når du logger inn på www.skatteetaten.no. Arbeidsgiver henter ut skattekortet digitalt.

«I mars/april hvert år får alle som mottar lønn, pensjon eller uføretrygd en skattemelding. Det er en oversikt over dine inntekter, fradrag, formue og gjeld. For å være sikker på at du ikke betaler for mye skatt, må du sjekke at opplysningene i skattemeldingen er riktige.»

Skriftlig arbeidsavtale

Avtalen dokumenterer at en er ansatt i en virksomhet. Som ansatt har man både rettigheter og plikter. Arbeidsavtalen skal si noe om arbeidstid, lønn og eventuelt tilleggsytelser. Stillingsprosenten skal komme fram. Uten en skriftlig avtale, står en på bar bakke om en skulle miste jobben, bli permittert eller lignende. Uten en arbeidsavtale vil en ikke kunne få dagpenger gjennom Nav, selv om en har betalt skatt av arbeidsinntekten.

Svart arbeid

Arbeidstakere som jobber svart, står uten rettigheter når det gjelder arbeidstid, lønnsutbetalinger, forutsigbarhet og sikkerhet for fremtiden. I tillegg mister samfunnet verdifulle skatteinntekter som er nødvendige for å holde velferdssamfunnet i gang.

Tips til undervisninga

Løn

Samtalestartar

Kva for nokre av faktorane som er lista opp over, er med på å avgjere løn i heimlandet ditt?
Kva for nokre av faktorane er med på å avgjere løn i Noreg?

Skatt

Målet med undervisninga er å skape forståing for at det norske velferdssamfunnet er bygd på tanken om at vi skal yte etter evne og få etter behov (jf. tidlegare statsminister Einar Gerhardsen). Dette er bakgrunnen for progressiv skattlegging og dei ulike velferdsytingane som innbyggjarane får. Nokre velferdsytingar får vi alle i ulike fasar av livet (utdanning, barnetrygd, subsidiert lege, alderspensjon), medan andre ytingar blir gjevne i spesielle situasjonar (dagpengar ved arbeidsløyse, sosialhjelp, gratis sjukehusbehandling o.a.).

Den norske velferdsmodellen vil falle saman utan skatteinngang. Mange tenkjer at vi betaler mykje skatt i Noreg, men når vi no går gjennom alle velferdsordningane, vil mange tenkje at skatten er ein rimeleg inngangsbillett til desse ordningane.

Dei fleste arbeidstakarar betaler mellom 30 % og 40 % av løna si i skatt. Dersom situasjonen din endrar seg, til dømes dersom du får ein ny jobb der du tener meir, må du melde frå til skatteetaten om dette ved å logge deg inn på www.skatteetaten.no.

Det finst tre ulike typar skattekort: frikort, prosentkort og tabellkort. Du kan sjå og endre skattekortet ditt ved å logge deg inn på www.skatteetaten.no. Arbeidsgjevaren hentar ut skattekortet digitalt.

Frå skatteetaten.no:
«I mars/april kvart år får alle som får løn, pensjon eller uføretrygd, ei skattemelding. Det er ei oversikt over dine inntekter, frådrag, formue og gjeld. For å vere sikker på at du ikkje betaler for mykje skatt, må du sjekke at opplysningane i skattemeldinga er rette.»

Skriftleg arbeidsavtale

Avtalen dokumenterer at ein er tilsett i ei verksemd. Som tilsett har ein både rettar og plikter. Arbeidsavtalen skal seie noko om arbeidstid, løn og eventuelle tilleggsytingar. Stillingsprosenten skal kome fram. Om ein ikkje har ein skriftleg avtale, står ein på bar bakke dersom ein skulle miste jobben, bli permittert eller liknande. Utan arbeidsavtale kan ein ikkje få dagpengar gjennom Nav, uansett om ein har betalt skatt av arbeidsinntekta.

Svart arbeid

Arbeidstakarar som jobbar svart, står utan rettar når det gjeld arbeidstid, lønsutbetaling og ei føreseieleg og trygg framtida. I tillegg mister samfunnet verdifulle skatteinntekter som trengst for å halde velferdssamfunnet i gang.

Læreplan

Grunnleggende ferdigheter

Digitale ferdigheter
Muntlige ferdigheter

Tverrfaglige tema

Demokrati og medborgerskap

Læreplan i samfunnskunnskap for voksne innvandrere etter integreringsloven

gi eksempler på hva skattefinansiert velferd innebærer
gi eksempler på rettigheter og plikter man har som arbeidstaker, knyttet til for eksempel fagorganisering, medbestemmelse og arbeidsmiljø

Kjerneelement

Individ og fellesskap

Læringsaktivitet

Muntlig aktivitet

Maaş ve vergi

Nærbilde av to hender som åpner et brev. Foto
GettyImages

Maaş

Norveç'te ücretlerden bahsettiğimizde, genellikle yıllık ücret veya saatlik ücretten bahsederiz. Norveç'te ortalama brüt yıllık maaş, vergi öncesi (2023) altı yüz yetmiş bin krondur. Kadınlar, ortalama olarak erkeklerden daha az kazanır. Bu, başka etkenlerin yanı sıra, kadınların daha sık yarı zamanlı çalışması ve daha düşük ücretli meslekleri daha sıklıkla seçmesiyle açıklanabilir.

Maaş bir müzakere konusudur. Müzakereler ya doğrudan işveren ile çalışan arasında ya da işveren temsilcileri ile çalışan temsilcileri arasında yapılır. İşçiler bir sendikada örgütlendiğinde, üyeler adına müzakereyi genellikle sendika yapar.

Ayda bir, maaşın belirli bir tarihte banka hesabına yatırılması yaygın bir durumdur. Çalışana ayrıca maaş ve vergi kesintileri hakkında bilgi içeren bir maaş bordrosu da verilir.

Kaynak: SSB (Norveç İstatistik Kurumu)

Vergi

Norveç'in toplum modeli, tamamen burada yaşayanların farklı vergi ve harçları ödemesine bağlıdır. Vergiler ve harçlar sosyal yardımlarımızı ve benzeri şeyleri finanse eder. Norveç'teki tüm çalışanlar, yaşadıkları belediyeye ve devlete vergi öderler. İşverenler de belediyeye ve devlete vergi öderler.

En person sitter hjemme i sofaen. Foran seg har hun en PC, mange papirer og en kalkulator. Foto
GettyImages

Yılda belli bir asgari miktardan fazla kazanan herkes vergi ödemek zorundadır. Herkes aynı miktarda vergi ödemez. En fazla vergiyi çok kazananlar öder. Az kazanan daha az vergi öder. Buradaki düşünce, çok varlıklı olanların topluma çok katkıda bulunmasıdır.

Bir işe başlayacağınız zaman, işverenin ne kadar vergi keseceğini bilmesi gerekir. Vergi Dairesi ne kadar vergi ödemeniz gerektiğini hesaplar. Vergi Dairesi'nin senin hakkında doğru bilgilere sahip olması senin sorumluluğundadır. Vergi Dairesi'nin internet sitesinde hakkındaki bilgileri görebilir ve değişiklik yapabilirsin.Vergi kartını işveren dijital olarak alır.

İşveren, maaş ödemesinden önce çalışanın brüt maaşından vergi kesmekle yükümlüdür. İşveren bu vergi parasını devlete aktarır.

Vergi beyanı

Ödemen gereken vergi, Vergi Dairesi'nin senin hakkında sahip olduğu bilgilere dayanarak hesaplanır. Mart / Nisan'da herkese bir önceki yıla ait gelirlerin ve benzeri hususların dökümü gönderilir . Bu bilgi dökümü dijital olarak gelir, sayıları kontrol etmek için de kişinin www.skattetaten.no adresinde oturum açması gerekir. Eğer kişi fazladan vergi ödediyse, parasını geri alır. Eğer kişi vergisini az ödediyse, kişiye ödemesi gereken bir fatura gönderilir.

İş sözleşmesi

Nærbilde av en hånd som skriver under på et papir. Hånden skriver under på en arbeidsavtale. Foto
GettyImages

Bir yere işe alınan herkesin yazılı bir iş sözleşmesi yapma hakkı vardır. Hem çalışan hem de işveren sözleşmeyi imzalamalıdır. Çalışma Ortamı Yasası, iş sözleşmesinin neleri içermesi gerektiğini belirtmektedir. Sözleşmede, başka unsurların yanı sıra, iş pozisyonunun tanımı, maaş ve çalışma saatleri belirtilmelidir.

Kayıt dışı çalışma

Kayıt dışı çalışmak, sözleşmesiz ve vergi ödemeden çalışmak demektir. Bu durumda işveren de, işçi için işveren vergisi veya sosyal sigorta primi ödemez. Kayıt dışı çalışmak yasa dışıdır ve ekonomik bir suç olarak kabul edilir. Hem işverenler hem de çalışanlar, kayıt dışı çalışma nedeniyle cezalandırılabilir.

Kayıt dışı çalışma ayrıca ahlaka aykırıdır. Vergi ödemeyen bir çalışan topluma katkıda bulunmaz. Devlet her yıl kayıt dışı çalışma nedeniyle milyonlarca kronluk vergi gelirlerinden, işveren vergisinden ve sosyal sigorta priminden mağdur olmaktadır. Bunlar, refah hizmetlerinin karşılanmasına yardımcı olması gereken paralardır.

Kayıt dışı çalışmanın yasa dışı ve ahlaka aykırı olmasının yanı sıra, çalışan için önemli neticeleri olabilir:

  • hastalık halinde ücret ödenmez
  • yıllık izin ücreti yoktur
  • emeklilik puanı yoktur
  • işsizlik ödeneğine hakkı kazandırmaz
  • iş kazası sigortası yoktur
  • bankadan kredi alma olanağı olmaz
  • iş sözleşmesi yoktur- bonservis yoktur - belgelenmiş iş deneyimi yoktur - yeni bir iş bulmak zordur

Birlikte konuşun

  • Anavatanınızda vergi sistemi nasıl?
  • Nüfusun vergi ödememesi halinde, Norveç toplumu için bunun sonuçları ne olurdu?
  • Yazılı bir iş sözleşmesi neden önemlidir?
  • Kayıt dışı çalışmanın hem birey hem de toplum için sonuçlarını tartışın.

Doğru cevabı seç

Brüt maaş nedir?

Doğru cevabı seç

Maaş bordrosu nedir?

Doğru cevabı seç

Kayıt dışı çalışma nedir?

Doğru mu yanlış mı seç

İddiaları oku. Hangisi doğru? Hangisi yanlış?

Yılda asgari miktardan fazla kazanan herkes vergi ödemek zorundadır.
Kayıt dışı çalışma ortaya çıkarsa sadece işveren cezalandırılır.
Bir yerde işe alınan herkesin yazılı bir iş sözleşmesi yapma hakkı vardır.
Net maaş, vergi öncesi maaştır.
Maaş ödemesi genellikle yılda iki kez yapılır.

Doğru mu yanlış mı seç

İddiaları oku. Hangisi doğru? Hangisi yanlış?

Norveç'te kadınlar, ortalama olarak erkeklerden daha az kazanır.
Vergi ödemek isteğe bağlıdır, ancak çoğu insan bunu yapmayı tercih eder.
Çok kazananlar çok vergi ödeyecek, az kazananlar ise daha az ödeyecektir.
Senin hakkında doğru bilgilere sahip olmak Vergi Dairesi'nin sorumluluğudur.
Vergi ödemeyen bir çalışan, topluma katkıda bulunmaz.