سه‌ندیكا
Lærerinnhold
Tips til undervisningen
Er det vanlig og lovlig med fagforeninger i deltakernes hjemland? Bruk gjerne samtalestarteren som innledning.
Her kan læreren gjerne finne og vise til aktuelle eller tidsnære konflikter og streiker. Har det vært streiker i lokalmiljøet de siste årene?
Forbered gjerne eksempler på fagforeninger som kan være aktuelle for deltakernes yrker/jobber. Finn nettsidene deres osv. Hva koster det å være medlem? Finnes det medlemsfordeler?
Samtalestarter
Moren: Å, jeg er sliten i dag. Åtte timer er lenge å stå i en butikk.
Bestemoren: Ja, du får sette deg ned litt. Men tenk på hvordan det var før i tiden. Jeg husker at faren min fortalte om bestefaren min som kom sliten hjem fra jobben. Det var ikke noen åttetimersdag den gangen. Han jobbet ofte tolv timer på fabrikken.
Datteren: Hvorfor er det kortere arbeidsdager nå?
Bestemoren: Det er noe vi blant annet kan takke fagforeningene for. Mange arbeidere har streiket og slåss for de rettighetene vi har i dag.
Datteren: Er det lov til å streike i dag også?
Moren: Ja, i et demokrati har vi streikerett. Men det er selvfølgelig regler for når og hvordan vi kan streike.
Lenker
Tips til undervisninga
Er fagforeiningar vanlege og lovlege i heimlanda til deltakarane? Bruk gjerne samtalestartaren som innleiing.
Her kan læraren gjerne finne og vise til aktuelle eller tidsnære konfliktar og streikar. Har det vore streikar i lokalmiljøet dei siste åra?
Ver gjerne budd med døme på fagforeiningar som kan vere aktuelle for deltakarane sine yrke/jobbar. Finn nettsida deira osv. Kva kostar det å vere medlem? Finst det medlemsfordelar?
Samtalestartar
Mora: Å, eg er sliten i dag. Åtte timar er lenge å stå i ein butikk.
Bestemora: Ja, du får setje deg ned litt. Men tenk på korleis det var før i tida. Eg hugsar at far min fortalde om bestefar min som kom sliten heim frå jobben. Det var ikkje nokon åttetimarsdag den gongen. Han jobba ofte tolv timar på fabrikken.
Dottera: Kvifor har vi kortare arbeidsdagar no?
Bestemora: Det kan vi mellom anna takke fagforeiningane for. Mange arbeidarar har streika og slost for dei rettane vi har i dag.
Dottera: Er det lov å streike i dag òg?
Mora: Ja, i eit demokrati har vi streikerett. Men det finst sjølvsagt reglar for når og korleis vi kan streike.
سه‌ندیكا
مووچه‌خۆر و خاوه‌ن كار هه‌ر دووكیان، بۆ پاراستنی مافه‌كانیان و وه‌ده‌ست هێنانی ده‌رفه‌ت بۆ هاوكاری له ڕێكه‌وتنه گرنگه‌كاندا، سه‌ندیكای خۆیان هه‌یه. نزیكه‌ی په‌نجا له سه‌دی مووچه‌خۆرانی نۆڕوێژ ئه‌ندامی سه‌ندیكایه‌ك یا ئه‌نجومه‌نێكی كارگه‌ری هه‌نه.
گرنگترین ئه‌ركی سه‌ندیكاكان مامه‌ڵه كردن له گه‌ڵ خاوه‌ن كارانه له سه‌ر مووچه و مافه‌كانی تری كاركه‌ران. ئه‌و مافانه وه‌كوو نموونه بریتین له كاتی كار، پشوو و هه‌ل بۆ فێر بوون له كاتی له سه‌ر كار بووندا. كاتێك كه مامه‌ڵه‌كان به ئه‌نجام گه‌یشتن، ڕێكه‌وتن ده‌نووسرێت، جا ئیتر ئه‌ركی په‌یڕه‌و كردنی ئەم ڕێکەتننانە هه‌م له ئه‌ستۆی خاوه‌ن كاره‌كان-ە و هه‌م له ئه‌ستۆی مووچه‌خۆره‌كان. ئه‌گه‌ر لایه‌نه‌كان كۆك نه‌بن، مووچه‌خۆران مافی مان گرتنیان هەیە.
بۆ وه‌دیهێنانی ژینگه‌یه‌كی باش له شوێنی كار، خاوه‌ن كار و مووچه‌خۆران ده‌بێت ده‌رباره‌ی ڕێكه‌وتنه‌كانی جۆراوجۆر هاوكاری بكه‌ن. بۆیه مافی بڕیاردانی هاوبه‌ش و دێموكراسی سه‌ر كار له ناو بازاری كاری نۆڕوێژ به چه‌ند شێوه ڕێكخراوه. هه‌ر تاکە كاركه‌رێك ده‌بێ گوێی لێ بگیرێت و مافی پێ بدرێت بۆ ئەوەیکە له ڕێكخستنی دۆخی كاری خۆی هاوبه‌شێ بكات. كاركه‌ران له ڕێگه‌ی سه‌ندیكاكانیان له گفتوگۆكاندا به‌شداری ده‌كه‌ن و ده‌رباره‌ی شوێنی كاره‌كه‌یاندا زانیاری وه‌رده‌گرن.
هه‌موو خاوه‌ن كارێك بۆ پارێزگاری له سه‌لامه‌تی، ژینگه و ئه‌مینی (HMS) له شوێنی كار، له‌سه‌ری واجب كراوه هه‌ل پێك بێنێت. ئه‌و ئه‌ركه ده‌بێ له لایه‌ن نوێنه‌رێكی كاركه‌ره‌كان، كاربه‌ده‌ستی پارێزگاری و نوێنه‌رێك له لایه‌ن سه‌رۆكایه‌تی خاوه‌ن کار ڕێكخرابێت و بۆ به‌رده‌وام بوونی ئاگاداری لێ بكرێت.
پێكه‌وه قسان بكه‌ن
- سه‌ندیكا له وڵاته‌كه‌ی تۆ چه‌نده بایه‌خی پێ ده‌درێت؟
- له سه‌ر مافی مانگرتن گفتوگۆ بكەن. له چ دوخێكدا ده‌توانرێ به كار بهێنرێت؟
- پێت وایه بۆچی زۆر كه‌س ئه‌ندامه‌تی لە سه‌ندیاكایەکی هه‌ڵبژاردۆوه؟
- پێت وایه بۆچی نزیكه‌ی نیوه‌ی كاركه‌ران ئه‌ندامه‌تی لە سه‌ندیكایەکانیان هه‌ڵنه‌بژاردۆوه؟
وه‌ڵامی ڕاست هه‌ڵبژێره
چه‌ند له سەر سه‌دی مووچه‌خۆران له نۆڕوێژ ئه‌ندامی سه‌ندیكا یا خود ئه‌نجومه‌نی كاركه‌رانن؟
وه‌ڵامی ڕاست هه‌ڵبژێره
گرینگترین ئه‌ركی سه‌ندیكا چیه؟
وه‌ڵامی ڕاست هه‌ڵبژێره
ئه‌گه‌ر مووچه‌خۆران له گه‌ل خاوه‌ن كاران ڕێك نه‌كه‌ون، چی ده‌توانن بكه‌ن؟
ڕاست یا هەڵە هه‌ڵبژێره
ئه‌م ووتانه بخوێنه‌وه. كامه‌یان ڕاستن؟ كامه‌یان هه‌ڵه‌ن؟
ڕاست یا هەڵە هه‌ڵبژێره
ئه‌م ووتانه بخوێنه‌وه. كامه‌یان ڕاستن؟ كامه‌یان هه‌ڵه‌ن؟