ڕۆژه‌كانی بیره‌وه‌ری- و ئایینی
Lærerinnhold
Tips til undervisningen
Start med å snakke om merkedager i egen kultur. Kanskje noen av disse markeres i nærmiljøet i Norge også? Her bør læreren ha undersøkt på forhånd og tipse deltakerne.
Læreren bør også kunne fortelle litt om ulike skikker, små ritualer o.l. som hører til de ulike hellig- og merkedagene i Norge. Slikt kan det være nyttig for deltakerne å kjenne til.
Nasjonaldagen, 17. mai, er et typisk eksempel på dager som deltakerne kan føle for å feire etter hvert.
Samtalestarter
Meryam
Meryam og familien hennes har nettopp kommet til Norge. Det er snart jul, og på skolen jobber klassen med ulike oppgaver om jul og julefeiring. De skal også ha adventskalender og gå rundt juletreet. Meryams foreldre er ikke kristne. Meryam skal lære om kristne tradisjoner på skolen og foreldrene er usikre på hva dette innebærer.
- Hva tenker du om foreldrenes situasjon?
- Hva tenker du om Meryams situasjon?
Amir
Amir går i andre klasse på skolen. Han og familien kom til Norge for kort tid siden. Nå er Amir invitert i bursdagsselskap til en klassekamerat. Foreldrene hans er usikre. De vet ikke hvordan et slikt selskap foregår, og hva som forventes av dem.
- Tror du Amir får gå i selskapet?
- Hvilke grunner kan foreldrene ha til å si ja eller nei?
- Hvilke konsekvenser kan det få for Amir om han får gå i selskapet eller ikke?
Lenker
Tips til undervisninga
Start med å snakke om merkedagar i deltakarane sin eigen kultur. Kanskje blir nokre av desse merkedagane markerte i nærmiljøet her i Noreg òg? Her bør læraren ha undersøkt litt på førehand og tipse deltakarane.
Læraren bør òg kunne fortelje litt om ulike skikkar, små ritual og liknande som høyrer til dei ulike helge- og merkedagane i Noreg. Det kan vere nyttig for deltakarane å kjenne til slikt.
Nasjonaldagen, 17. mai, er eit typisk døme på ein dag som deltakarane etter kvart kan føle for å feire.
Samtalestartar
Meryam
Meryam og familien hennar er nettopp komne til Noreg. Det er snart jul, og på skulen jobbar klassen med ulike oppgåver som har med jul og julefeiring å gjere. Dei skal òg ha adventskalender og gå rundt juletreet. Foreldra til Meryam er ikkje kristne. Meryam skal lære om kristne tradisjonar på skulen, og foreldra er usikre på kva dette inneber.
- Kva tenkjer du om situasjonen til foreldra?
- Kva tenkjer du om situasjonen til Meryam?
Amir
Amir går i andre klasse på skulen. Det er ikkje så lenge sidan han kom til Noreg med familien sin. No har ein klassekamerat invitert Amir til bursdagsselskap. Foreldra er usikre. Dei veit ikkje korleis eit slikt selskap går føre seg eller kva som er venta av dei.
- Trur du at Amir får gå i selskapet?
- Kva grunnar kan foreldra ha for å seie ja eller nei?
- Kva følgjer kan det få for Amir om han får eller ikkje får gå i selskapet?
ڕۆژه‌كانی بیره‌وه‌ری- و ئایینی
هه‌وه‌ڵ ڕۆژی ساڵی تازه
هه‌وه‌ڵ ڕۆژی ساڵ، ١-ی مانگی یەک واتە مانگی ژانوارە. به‌و ڕۆژه ده‌ڵێین هه‌وه‌ڵ ڕۆژی ساڵی تازه. ئه‌و كات فرۆشگایه‌كان داخراون، زۆر كه‌س له كار پشوویان وه‌رگرتووه، و مناڵیش له قوتابخانه پشوویان هه‌یه.
ڕۆژی نیشتمانی سامه‌كان
سه‌ماكه‌ن له فینله‌ندا، نۆڕوێژ، روسیا و سوێد شه‌شی مانگی دوو وه‌كوو ڕۆژی نیشتمانی جه‌ژن ده‌گرن. ئه‌و ڕۆژه له نۆڕوێژ ڕۆژی ئاڵای گشتیه، به‌ڵام رۆژی پشوو نیه.
ڕۆژی ژنان
٨-ی ئادار ڕۆژی جیهانی ژنانه. ئه‌و ڕۆژه هه‌وه‌ڵ جار له ساڵی ١٩١۵ له نۆڕوێژ جه‌ژن گیرا. له ساڵه‌كانی ١٩٧٠ زۆر كه‌س بۆ هه‌وڵدان بۆ یه‌كسانی و مافه‌كانی ژنان تێکۆشان و چالاکیان نواند، و ڕۆژی جیهانی ژنان له ساڵی ١٩٧٢ به‌و ڵاوه هه‌موو ساڵێ له نۆڕوێژ جه‌ژن گیراوه. كه‌سانێك ده‌چنه خۆپێشاندانی ٨-ی ئادار، و له وێ ووتار و بانگه‌واز پێشكه‌ش ده‌كرێت. ٨-ئادار ڕۆژی پشووی گشتی نیه.
جه‌ژنی پاك
جه‌ژنی پاك له مانگی ئادار یا نیسان دایه (مانگی ٣ یا ٤). كاته‌كه ساڵ به ساڵ ده‌گۆڕێت. جه‌ژنی پاك ڕۆژێكی ئایینی مه‌سیحییه‌ته كه بۆ یادكردنه‌وه‌ی مردنی حه‌زڕه‌تی عیسا و هه‌ڵسانه‌وه جه‌ژن ده‌گیرێت. زۆربه‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ی له نۆڕوێژ ده‌ژین، جه‌ژنی پاك وه‌كوو ڕۆژێكی ئایینی سەیر ناکەن، به‌ڵکوو وه‌ک چه‌ند ڕۆژێكی پشوو پاش زستانێكی دورو درێژ سه‌یری ده‌كرێت.
پێنج شه‌ممه‌ی مه‌زن، هه‌ینی بڵند و یەکەم و دووهەمی جه‌ژنی پاك ڕۆژانی ئایینینه. له‌م ڕۆژانه‌دا فرۆشگاكان داخڕاون، و زۆر كه‌سیش له كار پشووی هه‌یه. قوتابخانه‌كان ته‌واوی هه‌فته‌ی جه‌ژنی پاك پشوویان هه‌یه، و زۆربه‌ی كرێكاران به‌ده‌ر له ڕۆژه‌كانی ئایینی، ڕۆژه‌كانی كاریش ده‌و هه‌فته‌یه‌دا پشوو وه‌رده‌گرن.
ڕۆژی چوونه ئاسمانی حه‌زره‌تی عیسا (٤٠ ڕۆژ پاش هه‌وه‌ڵ ڕۆژی جه‌ژنی پاك) و پینسه (رۆژێكی ئایینی مه‌سیحییه‌ت حه‌وت هه‌فته پاش جه‌ژنی پاك)
ڕۆژی چوونه ئاسمانی حه‌زره‌تی عیسا و پینسه دوو ڕۆژی دیكه‌ی جه‌ژنی مه‌سیحییه‌تن. ڕۆژی چوونه ئاسمانی حه‌زره‌تی عیسا ڕۆژێكی پێنج شه‌ممه‌یه،٤٠ ڕۆژ پاش جه‌ژنی پاك. ١٠ ڕۆژ پاش ڕۆژی چوونه ئاسمانی حه‌زره‌تی عیسا پینسه‌یه. ڕۆژی چوونه ئاسمانی حه‌زره‌تی عیسا و ڕۆژی ٢-ی پینسه بۆ زۆر كه‌س ڕۆژانی پشوونه، و فرۆشگاكانیش داخڕاون.
ڕۆژی كرێكاران
هەوەڵ رۆژی ئایار ڕۆژی جیهانی كرێكارانه. زۆر كه‌س له‌م ڕۆژه‌دا ده‌چنه شه‌قامه‌كان بۆ نیشاندانی ئه‌و مه‌له‌فه سیاسیانه‌ی بۆیان گرنگه. ١-ئایار ڕۆژی پشووی گشتیه و فرۆشگاكان داخڕاون.
ڕۆژی نیشتمانی
١٧.ئایار ڕۆژی نیشتمانی نۆڕوێژه. ئێمه به ده‌ست هێنانی یاسای بنچینه‌یی خۆمان له ١٧-ی ئایاری ١٨١٤ جه‌ژن ده‌گرین. ١٧-ئایار پێش هه‌موان ڕۆژی مناڵانه. به‌لانی كه‌م زۆربه‌ی مناڵانی باخچه‌ی ساوایان و قوتابخانه‌كان خۆیان ده‌ڕازێننه‌وه، ده‌چنه شه‌قامه‌كان، ئاڵای نۆڕوێژ ده‌جۆڵێننه‌وه و گۆڕانی ده‌ڵێن. له شه‌قامه‌كان گروپی مۆسیقا به جلوبه‌رگی ڕازاوه‌ی یه‌كپۆش ڕێپێوان ده‌كه‌ن. زۆر مناڵ له‌و گروپانه بەشدارن و مۆسیقا دەژەنن.
له ١٧-ئایار مناڵ هه‌رچه‌ندەی ئارەزوو بکەن، ده‌توانن ئایسكرێم و سۆسیس بخۆن. له نۆڕوێژ مناڵ زۆر ئه‌و ڕۆژه‌یان پێخۆشه. ١٧-ئایار ڕۆژی پشووی گشتیه، و فرۆشگاكان داخڕاون.
كریسمه‌س
له كانوونی یه‌كه‌م زۆر كه‌س له نۆڕوێژ كریسمه‌س جه‌ژن ده‌گرن. كریسمه‌س جه‌ژنێكی ئایینی مه‌سیحییه‌ته كه له‌دایك بوونی حه‌زره‌تی عیسا نیشان ده‌دات. كریسمه‌س و جه‌ژنی كریسمه‌س بۆ زۆربه‌ی خه‌ڵك نه‌ریتێكی گرنگه. كریسمه‌س به‌ر له هه‌موو شتێك جه‌ژنێكی خێزانه.
به ٢٤-ی كانوونی یه‌كه‌م ده‌ڵێین ئێواره‌ی كریسمه‌س. لەم ئێوارەدا باوە خێزان لە دەوری یەک کۆ بنەوە و خۆراکی نەریتی کریسمەس بخۆن. له شوێنه جیاوازه‌كانی نۆڕوێژ نه‌ریتی جۆراوجۆر هه‌نه. هه‌روه‌ها زۆربه‌ی بنه‌ماڵه‌كان داب و نه‌ریتی خۆیان هه‌یه كه ڕاگرتنیان بۆ وان گرنگه. له ئێواره‌ی كریسمه‌س باوه دیاری بده‌نه یه‌كتری - دیاری كریسمه‌س.
هه‌وه‌ڵ و دووهه‌م ڕۆژی كریسمه‌س رۆژی ئایینینه. فرۆشگاكان دا‌ده‌خرێن، و زۆربه‌ی خه‌ڵك له‌و ڕۆژانه‌دا له كار پشوویان هه‌یه. مناڵانی قوتابخانە له گشتی كریسمه‌س پشوویان هه‌یه، ۆ زۆربه‌ی كرێكاران به‌ر له ڕۆژه‌كانی ئایینی ڕۆژه‌كانی دیكه‌ش پشوو وه‌رده‌گرن.
ئێواره‌ی سه‌ری ساڵی تازه (ئێواره‌ی ئاخرین ڕۆژی ساڵ)
ئاخیر ڕۆژی ساڵ ٣١-ی دێسەمبەرە. به‌م ئێواره ده‌ڵێن ئێواره ساڵی تازه، و زۆر كه‌س له‌گه‌ڵ بنه‌ماڵه و هاوڕێیان ئەم ئیواره جه‌ژن ده‌گرن. له نیوه‌شه‌وێ شاهیدی ڕاكێت و ئاگربازیکی زۆر ده‌بین كه ئه‌م ئاسمانه‌ی شه‌وی تاریك ڕووناك ده‌كات. ئێواره ی ساڵی تازه ڕۆژێكی پشوو نیه.
ئه‌م داب و نه‌ریت و کۆمەڵێک ساڵیاد که له ساڵنامه‌دا نینه: ڕۆژی له دایك بوون، هاوسه‌رگیری، ناولێنان، ڕاستاندن و به خاك سپاردن.
پێكه‌وه قسان بكه‌ن
- تۆ كامه ساڵیاد له پێشڕا ده‌ناسی؟ تۆ چۆن عاده‌تت گرتووه ئه‌و ڕۆژانه بیره‌وه‌ری بكرێنه‌وه؟
- بۆچى خه‌ڵك ساڵیادی جۆراوجۆر جه‌ژن ده‌گرن؟
- كامه ساڵیاد بۆ تۆ گرنگن؟ ئێستا كه هاتووی بۆ نۆڕوێژ، ئه‌م یادوارانه چۆن ده‌گۆڕێن؟
- ئایا ده‌شێت چه‌ند نموونە له‌م ساڵیادانه‌ی تایبه‌ت به نۆڕوێژ بۆ تۆ گرنگ بن؟
وەڵامی ڕاست هەڵبژێرە
كامه ڕۆژ، ڕۆژی پشوو نیه؟
وەڵامی ڕاست هەڵبژێرە
چ کاتێک ڕۆژی نیشتمانی نۆڕوێژه؟
وەڵامی ڕاست هەڵبژێرە
به ئاخیر ڕۆژی ساڵ چ ده‌ڵێین؟
ڕاست یا هەڵە هه‌ڵیبژێره
ئه‌م ووتانه بخوێنه‌وه. كامه‌یان ڕاستن؟ كامه‌یان هه‌ڵه‌ن؟
ڕاست یا هەڵە هه‌ڵیبژێره
ئه‌م ووتانه بخوێنه‌وه. كامه‌یان ڕاستن؟ كامه‌یان هه‌ڵه‌ن؟
وێنه‌ی ڕاست هه‌لبژێڕه
كامه ڕۆژی بیره‌وه‌ری له نۆڕوێژ ڕۆژی پشووی ڕه‌سمین؟