1814'ten 1905'e kadar Norveç
Lærerinnhold
Tips til undervisningen
Nasjonalromantikken: Spill Grieg i klassen (for eksempel «I Dovregubbens hall» og/eller «Morgenstemning») og vis et av de nasjonalromantiske maleriene på lerretet/skjermen.
Snakk sammen
Her er det viktig å ta i bruk deltakernes egne erfaringer og tanker rundt nasjonalfølelse. Samtidig må læreren kjenne deltakergruppa si godt. Det kan sitte deltakere i gruppen som tilhører minoriteter og majoriteter i hjemlandet og det kan oppstå vanskelige situasjoner i klasserommet.
Nasjonaldagen feires på ulike måter rundt i verden. I Norge er det fokus på barna, barnetog, korpsmusikk, leker og is. Mange steder kan fokuset rundt nasjonaldagen være på militæret og ulike parader.
Forholdet mellom Norge og Sverige (og Danmark) er i dag vennskapelig. Vi har på mange måter felles verdier og kultur, og forstår hverandre språklig.
Stikkord til spørsmålet om utviklingen av Norge: grunnlov, nasjonalfølelse, unionsoppløsning, litteratur og kunst, dannelsen av politiske partier, industri, utvandring, humanistiske verdier inspirert av bl.a. den franske revolusjonen og den amerikanske uavhengighetserklæringen
Lenker
- Om folkeavstemninger, stortinget.no
- Om Napoleonskrigene, eidsvoll1814.no
- Samleside om Norge i 1814, norgeshistorie.no
- Samleside om 1814, eidsvoll1814.no
- Artikkel om nasjonalromantikken, nrk.no
- Om Ivar Aasen, aasentunet.no
- Norge blir et industriland, norgeshistorie.no
- Om 7. juni 1905, norgeshistorie.no
Tips til undervisninga
Nasjonalromantikken: Spel Grieg i klassen (til dømes I Dovregubbens hall og/eller Morgenstemning) og vis eit av dei nasjonalromantiske måleria på lerretet/skjermen.
Snakk saman
Her er det viktig å bruke deltakarane sine eigne erfaringar og tankar om nasjonalkjensle. Samstundes må læraren kjenne deltakargruppa si godt. Det kan sitje deltakarar i gruppa som høyrer til minoritetar og majoritetar i heimlandet, og det kan oppstå vanskelege situasjonar i klasserommet.
Nasjonaldagar blir feira på ulike måtar rundt om i verda. I Noreg fokuserer vi på barn, barnetog, leikar og is. Mange stader står militæret og ulike paradar i fokus for nasjonaldagsfeiringa.
I dag er forholdet mellom Noreg og Sverige (og Danmark) venskapeleg. Vi har på mange måtar felles verdiar og kultur, og vi forstår kvarandre sine språk.
Stikkord til spørsmålet om utviklinga av Noreg: Grunnlov, nasjonalkjensle, unionsopplysing, litteratur og kunst, danning av politiske parti, industri, utvandring, humanistiske verdiar inspirerte av m.a. den franske revolusjonen og den amerikanske uavhengigheitserklæringa
Lenkjer
1814'ten 1905'e kadar Norveç
Birliğin dağılması ve yeni birlik
19. yüzyılın başında Avrupa'da birçok savaş gerçekleşmiştir, bunlardan biri de bir tarafta İngiltere diğer tarafta ise Fransa'nın yer aldığı büyük bir savaştır. Bu çatışmaya Napolyon Savaşları denir. Danimarka-Norveç, Fransa'nın yanında yer almıştı ve Fransa savaşı kaybettiğinde, Danimarka kralı Norveç'i İngiltere'nin safında yer tutan İsveç'e teslim etmek zorunda kaldı.
Bundan dolayı 1814'te Danimarka ve Norveç Birliği dağıldı. Birçok Norveçli, Norveç'in bağımsız bir ülke olmasını umuyordu, bu nedenle 112 söz sahibi adam Eidsvoll'da bir araya geldi. Başka şeylerin yanı sıra bağımsız bir Norveç için bir anayasa hazırlamak istiyorlardı. Aynı yılın 17 Mayıs'ında, Norveç kendi anayasasına sahip oldu ve bu nedenle 1814, Norveç tarihinde önemli bir yıldır.
Norveç buna rağmen İsveç ile bir birliğe zorlandı ve Kasım 1814'te İsveç ve Norveç Birliği oluşturuldu. İsveç ile olan bu birlik, Danimarka ile olan bir önceki birliğe göre daha esnekti. Norveç'in bazı değişikliklerle anayasasını korumasına izin verildi ve Norveç'in iç meselelerde özerkliği vardı. Ulusal Meclis, Stortinget, 1814'te kuruldu.
Dış politika İsveç tarafından yönetiliyordu ve iki ülkenin kralı bir İsveçliydi. Kralın adı Karl Johan'dı ve Oslo'daki ana caddeye bu kralın adı verildi.
Romantik milliyetçilik ve Norveçli kimliği
19. yüzyılın ortalarında, Avrupa'da sanat ve kültürde yeni bir akım ortaya çıktı. Buna romantik milliyetçilik (ulusal romantizm) denir. Ulusal özelliklere dikkat çekmek ve onları gerçekte olduğundan daha iyi sunmak önemli hale geldi. Norveç'in bilhassa güzel doğası vurgulanıyordu ve çiftçi topluluğu "tipik Norveçli" örneği olarak kabul ediliyordu. Romantik milliyetçilik hem edebiyatta, hem görsel sanatlarda hem de müzikte ifade ediliyordu. Birçok insanda Norveçli olmanın verdiği gurur artmıştı ve birçok kişi Norveç'in bağımsız bir ülke olmasını istiyordu.
Danimarka ile yüzyıllarca sürdürülen birlikten sonra Norveç'in yazı dili Danca olmuştu. Bugün Bokmål olarak bildiğimiz yazı dili, Danca'nın Norveççeleştirilmesidir. Romantik milliyetçilik döneminde birçok Norveçli, Dancadan gelmeyen bir yazı diline sahip olmamız gerektiğini düşünüyordu. Bu nedenle Dilbilimci Ivar Aasen Norveç'i dolaşarak çeşitli lehçelerden dil örnekleri topladı. Bu örneklerden yeni bir yazı dili olan Nynorsk'u oluşturdu. Hem Nynorsk hem de Bokmål 19. yüzyıldan beri çok gelişmiştir, ancak ikisi de resmî yazı dilidir. Ayrıca Samice de Norveç'te resmî dil konumundadır.
Tarımdan sanayiye
Norveç daha önceleri bir çiftçi toplumuydu. 1800'lü yılların ortalarında, Norveç'teki nüfusun yaklaşık yüzde yetmişi köylerde yaşıyordu. Çoğunlukla tarımcılık ve balıkçılık yapıyorlardı. Hayat birçokları için zordu. Nüfus armıştı ve herkese yetecek kadar toprak ve iş yoktu. Aynı zamanda şehirlerde de değişiklikler oluyordu. Şehirlere fabrikalar kurulmuştu ve birçok kişi iş bulmak için köylerden şehirlere taşındı. Şehir hayatı işçi sınıfındaki birçok aile için zordu. İş günleri uzundu ve barınma koşulları kötüydü. Ailelerin genellikle çok sayıda çocuğu oluyordu ve birkaç ailenin küçük bir apartman dairesinde birlikte yaşaması alışılmadık bir durum değildi. Birçok çocuk da ailenin geçinebilmesi için fabrikalarda çalışmak zorundaydı.
1850'den önce nüfusun yaklaşık yüzde on beşi şehirlerde yaşıyordu. 19. yüzyılın sonunda şehirlerde yaşayanların oranı yüzde otuz beş oldu. 1900'de tüm çalışanların yüzde yirmi üçü sanayide çalışıyordu. 1850 ile 1920 arasında yaklaşık sekiz yüz bin Norveçli Amerika'ya göç etti.
Özgür ve bağımsız bir ülke
Stortinget, İsveç'teki kralla yaşanan siyasi bir anlaşmazlıktan sonra, 7 Haziran 1905'te İsveç kralının bundan böyle Norveç kralı olmadığını ve İsveç ile birliğin feshedildiğini ilan etti. İsveç'ten gelen tepkiler şiddetliydi ve Norveç ile İsveç arasında az kalsın savaş çıkıyordu. Aynı yıl yapılan iki referandumla İsveç ile olan birliğin feshedilmesine ve Norveç'in yeni devletinin monarşi olmasına karar verildi.
İsveç kralı bu referandumlardan çıkan sonuçları kabul etti. Danimarka Prensi Carl, Norveç'in yeni kralı seçildi. Norveç'e ait bir kraliyet adı olan Haakon adını aldı. Kral VII. Haakon, 1905'ten 1957'deki ölümüne kadar Norveç'in kralıydı.
Birlikte konuşun
- Norveç'te niçin 17 Mayıs'ı kutluyoruz?
- Millî bayramlar farklı ülkelerde farklı şekilde kutlanır. Senin bildiğin ülkelerde ülkenin millî bayramı nasıl kutlanıyor? Norveç'in bu günü kutlama şekliyle aynı veya farklı olan noktalar nedir?
- 19. yüzyılda, birçok Norveçli arasında millîyet duygusu daha da güçlendi. Ulus duygusu nedir ve nasıl oluşur?
- Güçlü bir millîyet duygusunun olumsuz ve olumlu yönleri ne olabilir?
- Sence Norveç ile İsveç arasındaki birlik döneminin bugün iki ülke arasındaki ilişkiler açısından bir önemi var mıdır?
- Şimdi Norveç tarihinin 1814'ten 1905'e kadar olan dönemi hakkında pek çok şey öğrendin. Sence öğrendiğin şeyler arasında çağdaş Norveç'in gelişimi için özel öneme sahip hususlar var mı?
Doğru cevabı seç
Norveç'in ne zaman kendi anayasası oldu?
Doğru cevabı seç
Norveç ve İsveç Birliği hangi tarihteydi?
Doğru cevabı seç
Ivar Aasen, Nynorsk'u nasıl oluşturmuştur?
Doğru mu yanlış mı seç
İddiaları oku. Hangisi doğru? Hangisi yanlış?
Doğru mu yanlış mı seç
İddiaları oku. Hangisi doğru? Hangisi yanlış?
Resmi tıkla
Zaman çizelgesindeki doğru dönemi tıkla. Haakon VII ne zaman Norveç kralıydı?